Problem wiarygodności teczek i opartej na nich narracji historycznej. Kilka uwag metodologicznych

• Authors: Brzechczyn Krzysztof

Title variants

EN

The issue of the reliability of “files” and the historical narrative based on them. Some methodological remarks

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In his paper, the author attempts to tackle the issue of reliability and specificity of documents (among them, the so-called “files”) stored at the Institute of National Remembrance, as well as the truthfulness of the narrative based on them. The paper consists of six parts. In the first chapter, the author critically analyses the objections raised by journalists and historians against the reliability of the archive records stored by the Institute of National Remembrance. In the second chapter, the author considers the reliability of the “files” in the light of Jerzy Topolski’s concept of the historical source. In the two successive chapters (third and fourth), the author characterizes the specificity of the documents produced by the communist repression apparatus by means of the two classifications of sources proposed by Gerard Labuda and Jerzy Topolski. The results of this analysis show that the “files” are not a new type of historical source and their discovery does not necessitate a radical reshaping of the existing sources classification and the introduction of new interpretation methods. However, Labuda’s and Topolski’s interpretations are useful, as they acknowledge the purpose of their creation, as well as the function that they performed in the political system of the communist state. In the fifth chapter, the author argues that the repression apparatus collected, selected, processed and stored information on social life, as it was believed that such data facilitated the exercising of political control over the society. Ignoring this aspect of the archive records led to historians’ methodical and heuristic errors – accepting the vision of social life and processes presented in the sources that are most often used in historical narrative construction. These errors are discussed in the sixth chapter. They do not result from any defects of the sources themselves or the shortcomings of the methodology of history, they stem from institutional and sociological factors – giving in to the social demand for fast presentation of the results of modern history analyses, as well as the axiologisation of historiographical discourse, which leads to the slackening of methodical reliability standards.

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2012
• Issue: 2(20)
• Pages: 53-77

Contributors

author

Brzechczyn Krzysztof

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, IPN Poznań

References

• F. Musiał, Zamiast wprowadzenia. Archiwalia komunistycznego aparatu represji [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006, s. 38–56 R. Graczyk, Tropem SB. Jak czytać teczki, Kraków 2007 „Artyści i SB. Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych”. Dyskusja panelowa – 19 kwietnia 2007 [w:] Artyści a Służba Bezpieczeństwa. Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych, red. R. Klementowski, S. Ligarski, Wrocław 2008, s. 220. Co kryją teczki? O tajnych współpracownikach bezpieki z Andrzejem Chojnowskim, Grzegorzem Majchrzakiem, Zbigniewem Nawrockim i Tadeuszem Ruzikowskim rozmawia Władysław Bułhak, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 3, s. 19–20. P. Piotrowski, Metodologia badania dokumentów dotyczących „Solidarności” wytworzonych przez Służbę Bezpieczeństwa [w:] Wielkopolska „Solidarność” w materiałach aparatu represji (1980–1989), red. W. Handke, Poznań 2006, s. 13. 12 A. Paczkowski, Archiwa aparatu bezpieczeństwa PRL jako źródło: co już zrobiono, co można zbadać, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1(3), s. 11-21 A. Leszczyński, Anatomia protestu. Strajki robotnicze w Olsztynie, Sosnowcu i Żyrardowie,sierpień–listopad 1981, Warszawa 2006. A. Grajewski, Ankieta historyczna, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1(3), s. 36. S. Cenckiewicz, Znaczenie archiwaliów służb specjalnych PRL w studiach nad dziejami NSZZ „Solidarność” [w:] „Solidarność” w imieniu narodu i obywateli, red. M. Latoszek, Kraków 2005, s. 218 - 220. P. Zwiernik, Rozpracowanie „Motorniczego”, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 2 (4), s. 347–349 K. Brzechczyn, Protesty przeciwko zdejmowaniu krzyży w szkołach województwa zielonogórskiego w sierpniu–wrześniu 1958 roku [w:] Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX wieku, red. P. Bartkowiak, D. Kotlarek, Zielona Góra 2008, s. 234–243. J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984, s. 324. E. Malinowska, Niekobieca „Solidarność” [w:] „Solidarność” w imieniu narodu i obywateli, red. M. Latoszek, Kraków 2005, s. 141 J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996 F. Musiał, Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL, Kraków 2007 Ł. Kamiński, Lingua securitas [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006 A. Paczkowski, Bardzo krótki słownik wywiadu [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006, s. G. Labuda, Próba nowej systematyki i nowej interpretacji źródeł historycznych, „Studia Źródłoznawcze” 1957 t. 1, s. 22. Gerard Labuda, Próba nowej systematyki i nowej interpretacji źródeł historycznych z Posłowiem, Poznań 2010. M. Mann, The Sources of Social Power, t. 1–2, Cambridge 1986/1993 J. Topolski, Teoria wiedzy historycznej, Poznań 1983. D. Bell, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, Warszawa 1978; L. Nowak, U podstaw teorii socjalizmu, t. 1–3, Poznań 1991 E. Gellner, Plough, Sword and Book. The Structure of Human History, Chicago 1989 J. Kmita, Wykłady z logiki i metodologii nauk, Poznań 1973. Ł. Kamiński, Władza wobec opozycji 1976–1989, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 2 (4), s. 9-32 P. Zwiernik, Rozkaz: rozbić podziemie. Działania Służby Bezpieczeństwa wobec poznańskiej opozycji, „Głos Wielkopolski”, 9 I 2007) Opozycja w działaniach władz PRL. Dyskusja z udziałem A. Dudka, J. Eislera, A. Friszkego, H. Głębockiego, Ł. Kamińskiego i G. Waligóry , „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 2 (4), s. 33-67 Osobliwości badań praktycznych, praca zbiorowa [w:] Teoria a rzeczywistość, red. L. Nowak, Warszawa–Poznań 1976. Twórczość obca nam klasowo, red. A. Chojnowski, S. Ligarski, Warszawa 2009 L. Nowak, O interpretacji adaptacyjnej [w:] Sztuka i jej poznawanie, red. J. Grad, T. Kostyrko, Poznań 2008. W. Suleja, Złudny czar teczek, czyli „teczkowe grzechy główne” [w:] Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku, red. zbiorowa, Warszawa 2008, s. 512–516 W. Suleja, Miejsce Instytutu Pamięci Narodowej w badaniach nad dziejami PRL, „Dzieje Najnowsze” 2010, nr 3, s. 81-111 J.R. Sielezin, Badania źródłoznawcze w politologii. Wybrane zagadnienia metodologiczne, Wrocław 2010 S. Cenckiewicz, Znaczenie archiwaliów służb specjalnych PRL w studiach nad dziejami NSZZ „Solidarność” [w:] „Solidarność” w imieniu narodu i obywateli, red. M. Latoszek, Kraków 2005, s. 218 R. Stobiecki, Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna…, ale skomplikowana, Warszawa 2007 W kręgu teczek. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź–Toruń 2007 Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2008. Oblicza komunistycznego zniewolenia. Między nauką a literaturą, red. K. Brzechczyn, Poznań 2009 Obrazy PRL. O konceptualizacji realnego socjalizmu w Polsce, red. K. Brzechczyn, Poznań 2008 Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. S.M. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Łódź 2008 Uwikłania historiografii. Między ideologizacją dziejów a obiektywizmem badawczym, red. zbiorowa, Poznań 2011