Ołtarz Trójcy Świętej z pocysterskiej katedry w Oliwie. Ikonografia i zagadnienie autorstwa

• Authors: Olga Droździecka

Title variants

EN

The Holy Trinity Altar at Post-Cistercian Cathedral in Oliva. Iconography and the Issue of Authorship

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W katedrze oliwskiej znajduje się wybitne dzieło snycerskie – dawny ołtarz główny ufundowany przez Rafała Kosa, bratanka opata Dawida Konarskiego. Pierwsze informacje o ołtarzu, powstałym w latach 1604 – 1606, znajdują się w rocznikach klasztoru pisanych przez przeora Filipa Adlera. Czas poprzedzający powstanie dzieła obfitował w trudne wydarzenia. Na skutek postępów reformacji, konfliktów o godność opata oraz zniszczenia świątyni i opactwa w roku 1577 nastąpił kryzys gospodarczy, a dyscyplina klasztorna uległa rozprzężeniu. Proces odnowy przybrał na sile pod rządami opata Dawida Konarskiego, który przywrócił zgromadzenie do stanu świetności. Zasługą opata były też liczne fundacje i starania o godne wyposażenie katolickiej świątyni funkcjonującej w pobliżu protestanckiego Gdańska. Skomplikowany program ikonograficzny ówczesnego ołtarza głównego spełniał kontrreformacyjne postulaty dotyczące sztuki.

EN

In the Cathedral of Oliva there is an outstanding piece of woodcarving. This is the former main altar, which was built from the foundation of Abbot David Konarski’s nephew – Rafał Kos. The first information about the altar, formed in the years 1604-1606, can be found in the monastery chronicles written by prior Philip Adler. The time before the emergence of this art work abounded in the difficult events. As a result of the progress of the Reformation, conflict among abbots and the destruction of the Abbey in 1577, there was the economic crisis and monastic discipline has been loosened. Recovery process took on the rise under the rule of Abbot David Konarski, who restored the Abbey to the state of splendor. The merit of the Abbot was also trying for an impressive facilities for the Catholic church located near by the centre of Protestants situated in Gdańsk. Complicated iconographic program of the altar meets Counter-Reformation recommendations for art. This is a unique work of art. Excellent state of preservation and no subsequent interference highlights its exceptional value.

Keywords

PL

Oliwa; katedra; ołtarz główny; snycerka; Wolfgang Sporer; cystersi; ikonografia katolicka

EN

Oliva Cathedral; cathedral; main altar; woodcarving; Wolfgang Sporer; Cistercians; catholic iconography

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2014
• Issue: 34
• Pages: 255-275

Contributors

author

Olga Droździecka

• Wydział Nauk Historycznych Uniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń

References

• Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler vor der Antike bis zur Gegenwart, t. 31, red H. Vollmer, Leipzig 1937.
• Annales Monasterii Oliviensis Ord. Cist. aetate posteriores (Fontes Societas Literaria Torunensis; 20), wyd. P. Czaplewski, Toruń 1916.
• Archiwum Zakładowe Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku [d. ODZ Gdańsk], Karta ewidencyjna zabytków ruchomych, nr B-202/81, 10 grudnia 1981 i październik 2005 r. [B. Jakubowska].
• Betlejewska, C., Meble gdańskie od XVI do XIX wieku, Warszawa-Gdańsk 2001.
• Biernacka, M. – Dziubecki, T. – Graczyk, H. – Pasierb, J., Maryja matka Chrystusa. Wprowadzenie ogólne. Niepokalane Poczęcie, Dzieciństwo Maryi, Zwiastowanie, Nawiedzenie, Warszawa 1987.
• Bogdanowicz, S., Katedra w Oliwie, Piechowice 1995.
• Bogucka, M., Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV-XVII w., Warszawa 1962.
• Bogucka, M., Przemiany społeczne i walki społeczno-polityczne w XV i XVI w., w: Historia Gdańska, t. 2, red. E. Cieślak, Gdańsk 1982, s. 208-259.
• Braun, J., Tracht und Attribute der Heiligen in der Deutschen Kunst, Stuttgart 1943.Dąbrowski, K., Opactwo cystersów w Oliwie od XII do XVI wieku, Gdańsk 1975.
• Dehio, G., Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, red. E. Gall – B. Schmid – G. Tiemann, München-Berlin 1952.
• Dehio, G., Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, t. 2, Nordostdeutschland, Berlin 1940.
• Drost, W., Die Marienkirche in Danzig und ihre Kunstschätze, Stuttgart 1963.
• Heise, J., Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, Bd. 1: Pommerellen mit Ausnahme der Stadt Danzig, Danzig 1884-87.
• Hirsch, T., Das Kloster Oliva. Ein Beitrag zur Geschichte Westpreußischen Kunstbauten., Danzig 1850.
• Hirsch, T., Die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig in ihren Denkmälern und in ihren Beziehungen zum kirchlichen Leben Danzigs überhaupt, Danzig 1843.
• Impelluso, L., Natura i jej symbole. Rośliny i zwierzęta, Warszawa 2006.Iwicki, Z., Konwent oliwski (1186-1831), Gdańsk-Pelplin 2012.
• Iwicki, Z., Oliva. Führer durch die Kathedrale und das ehemalige Kloster, Dülmen 1994 Iwicki, Z., Oliwa wczoraj i dziś, Gdańsk 2001.
• Knipping, J.B., Iconography of the Counter-Reformation in the Netherlands. Heaven on Earth, Nieuwkoop/Leiden 1974.
• Kromer, A., Oliwa, Gdańsk 2007.
• Langkammer, H., Słownik biblijny, Katowice 1989.
• Lexikon der christlichen Ikonographie, t. 1-4, red. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Wien 19681972; t. 5.7-8, red. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1973, 1974-1976.
• Lubomski, A., Gdańsk 1970 [prace zebrane, mps], red. Z. Iwicki, Biblioteka Muzeum Narodowego w Gdańsku, MNG 02-18226, sygn. III 1379.
• Mankowski, H., Führer durch die Cistercienserkirche und das Cistercienserkloster sowie die nähere Umgebung von Oliva, Oliva 1923.
• Marecki, J. – Rotter, L., Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2009.
• Mellin, K., Gdański cech stolarzy i snycerzy od połowy XVI do połowy XVII w., „Gdańskie Studia Muzealne”, 2 (1978), s. 49-64.
• Neues allgemeines Künstler-Lexikon, t. 19, red. G. K. Nagler, Leipzig [b.d.].
• Nocoń, Z., Ołtarz Świętej Trójcy w katedrze oliwskiej, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański”, 11 (1975), s. 145-156.
• Objaśnienie wyznania wiary rzymsko-katolickiej i rzecz s. Cypryana biskupa i męczennika o jedności Kościoła katolickiego…, Poznań 1845.
• Paczesny, A., Dokumentacja konserwatorska, Gdańsk – Oliwa, ołtarz Trójcy Świętej,1604-1606, Gdańsk 1985 [mps], Archiwum Zakładowe Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku [d. ODZ Gdańsk], sygn. ZR/505.
• Pałubicki, J., Malarze gdańscy: malarze, szklarze, rysownicy i rytownicy w okresie nowożytnym w gdańskich materiałach archiwalnych. t. 2: Słownik malarzy, szklarzy, rytowników i rysowników, Gdańsk 2009.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), Poznań 1965.
• Rastawiecki, E., Słownik malarzów polskich, t. 3, Warszawa 1857.
• Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, t. 1, red. O. Schmitt, Stuttgart 1937; t. 3-4, red. E. Gall – L.H. Heydenreich, Stuttgart 1954-1958.
• Reguła świętego Benedykta, tł. A. Świderkówna, Kraków 2010.
• Saur Allgemeines Künstlerlexikon. Bio- bibliographischer Index A-Z, München-Leipzig 2000.
• Simson, P., Geschichte der Stadt Danzig, t. 1-2, Danzig 1913-1918.
• Słotwiński, F., Dzieje Powszechnego Soboru Trydentskiego, Kraków 1857.
• Słownik apologetyczny wiary katolickiej, t. 2, red. W. Szcześniak, Warszawa 1894.
• Stankiewicz, J., Dawid Konarski (1564-1616), opat oliwski, w: Zasłużeni ludzie Pomorza XVI wieku, Gdańsk 1977, s. 76-81.
• Sulewska, R., Dłutem wycięte. Snycerstwo północnych ziem polski w czasach Zygmunta III Wazy, Warszawa 2004.
• Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce: 1500-1600, wybór i oprac. Jan Białostocki, Warszawa 1985.