„Wielka zabawa” jako odpowiedź na „kompleks Kopciuszka”

• Authors: Ługowska Jolanta
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Określenie „kompleks Kopciuszka” pojawiło się w rozprawach poświęconych literaturze dziecięcej głównie za sprawą krytyków a także historyków literatury starających się podnieść refleksję nad tym typem literatury do rangi dyscypliny akademickiej, przeciwdziałać protekcjonalnemu (a nawet lekceważącemu) traktowaniu twórczości dla najmłodszych przez przedstawicieli profesjonalnego literaturoznawstwa. Należała do nich Krystyna Kuliczkowska podkreślająca w swych rozprawach zespolenie w utworach dla młodego odbiorcy treści dydaktycznych z artyzmem, w najwybitniejszych dokonaniach tego typu twórczości wręcz zacieranie się granicy między literaturą dziecięcą a uniwersalną, adresowaną przede wszystkim do dorosłych. Najpełniejszą, spójną i konsekwentną odpowiedzią na „kompleks Kopciuszka” okazała się zaproponowana przez Jerzego Cieślikowskiego koncepcja „wielkiej zabawy” wykraczająca w istocie poza granice tradycyjnego literaturoznawstwa, w nowatorski sposób rozszerzająca obszar badawczy o dziedziny kulturoznawstwa, antropologii i folklorystyki. Świat wielkiej zabawy stał się w rozważaniach tego uczonego kulturowym paradygmatem, w którym usytuował najważniejsze zjawiska i gatunki literatury adresowanej do młodego odbiorcy, dokonując przy tym ważnego rozróżnienia „literatury dla dzieci”, w tradycyjnym tego słowa rozumieniu, oraz literatury „dziecięcej” – a więc tworzonej z uwzględnieniem dziecięcego sposobu widzenia świata, poczucia humoru, niekiedy też kompetencji językowych dziecka. Dowartościował więc w swych badaniach folklor dziecięcy a także dostrzegł istotę podobieństwa między bawiącym się dzieckiem a metrykalnie dorosłym poetą „dzieckiem podszytym” (zachowującym w sobie pamięć własnego dzieciństwa) w twórczym działaniu człowieka pojmowanego jako „homo ludens”.

EN

The term “Cinderella complex” appeared in scholarship devoted to children’s literature mainly because of critics and literary historians who were trying to raise research on this type of writing to the rank of academic discipline, as well as to prevent the patronizing (or even disrespectful) treatment of children’s works by representatives of professional literary studies. One of them was Krystyna Kuliczkowska, who emphasized the combination of the educational content with artistry in books young readers, in the greatest works of this type of literature even the blurring of the border between children’s literature and universal literature addressed primarily to adults. The most comprehensive, coherent, and consistent response to the “Cinderella complex” turned out to be the concept of “great play” proposed by Jerzy Cieślikowski, an idea going beyond the boundaries of traditional literary studies, in an innovative way expanding the research area into the field of cultural studies, anthropology, and folklore. The world of great play became a cultural paradigm in Cieślikowski’s considerations where he placed the most important phenomena and genres of literature addressed to the young reader, making an important distinction between “literature for children” in the traditional meaning of this term, and “children’s literature” created with the child’s view of the world, sense of humor, and sometimes language skills of the child. Thus, in his research Cieślikowski valued children’s folklore and also saw the essence of the similarity between a playful child and a metrical adult – yet “childlike” (preserving the memory of his childhood) – poet in the creative process of a man understood as “homo ludens”.

Keywords

PL

kompleks Kopciuszka; wielka zabawa; folklor dziecięcy; gatunki literatury dziecięcej; ustność i piśmienność w twórczości przeznaczonej; dla młodego odbiorcy.

EN

Cinderella complex; great play; children’s folklore; genres in literature; for children; orality and literacy in literary production for young recipient

• Publisher: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
• Journal: Filoteknos
• Year: 2019
• Issue: 9
• Pages: 40–47

Contributors

author

Ługowska Jolanta

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Aleksandrzak, S., red. 1968. Kim jesteś, Kopciuszku czyli O problemach współczesnej literatury dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Cieślikowski, J. 1967. Wielka zabawa. Folklor dziecięcy, wyobraźnia dziecka, wiersze dla dzieci. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Cieślikowski, J. 1975. Literatura i podkultura dziecięca. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Cieślikowski, J. 1983. Wiersz dziecięcy. – J. Cieślikowski, R. Waksmund, red., Literatura i podkultura dzieci i młodzieży. Antologia opracowań. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 198–220.
• Cieślikowski, J. 1991. Wstęp. – J. Cieślikowski, Antologia poezji dziecięcej, wyb. G. Frydrychowicz, oprac. P. Matuszewska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, II–LXV.
• Kuliczkowska, K. 1970a. „Kopciuszek” i kompleksy. – K. Kuliczkowska, W szklanej kuli: szkice o literaturze dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Nasza Księgarnia, 29–34.
• Kuliczkowska, K. 1970b. O młodszej siostrze dorosłej krytyki. – K. Kuliczkowska, W szklanej kuli: szkice o literaturze dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Nasza Księgarnia, 11–14.