Przyroda jako norma działania. O ontologicznych podstawach etyki ekologicznej

• Authors: Zbigniew Wróblewski

Title variants

EN

Nature as a norm for activity. The ontological foundations of ecological ethics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W etyce ekologicznej (dalej: EE) zasadnicza linia podziału przebiega pomiędzy jej wersjami antropocentrycznymi, fundującymi powinności moralne w ochronie środowiska przyrodniczego na godności człowieka oraz wersjami nieantropocentrycznymi, postulującymi daleko idące modyfikacje, a w skrajnych przypadkach, nawet zerwanie z tradycyjnym myśleniem o ludzkich powinnościach moralnych względem przyrody. Stanowisko antropocentryczne jest traktowane jako główny punkt odniesienia w dyskusjach o teoretycznych (ontologicznych, antropologicznych) podstawach EE. W opozycji do niego inne wersje EE (np. etyka ochrony zwierząt, etyka biocentryczna, etyka holistyczna) określają swoje stanowisko poprzez rezygnację z antropocentrycznego uzasadniania powinności człowieka względem środowiska przyrodniczego oraz ugruntowanie norm na wartościach wewnętrznych bytów pozaludzkich (przyrodniczych). Ontologicznego uzasadnienia wartości wewnętrznych bytów pozaludzkich dostarczają między innymi różne koncepcje teleologii przyrody, które stanowią wykładnię dla normatywnego pojęcia przyrody i ustanawiają relację między faktem, wartością i normą. W referacie przedstawię dwie koncepcje teleologii przyrody (określane w ramach słabej lub mocnej metafizyki przyrody), które mogą być wykorzystywane do wyjaśnienia ontologicznych odniesień nieantropocentrycznych EE, ale i także do rozwinięcia i pogłębienia wersji antropocentrycznej.

EN

There exists a fundamental division in ecological ethics (EE) between its anthropocentric and non-anthropocentric versions. The anthropocentric position is a chief point of reference for discussions about the theoretical foundations of EE. Other versions of EE (e.g. animal protection ethics, biocentric ethics, holistic ethics) define themselves as rejecting the anthropocentric justification of human obligations with respect to the environment and base their norms on the internal values of non-human beings. Such non-anthropocentric ontological justifications are provided by various forms of the teleology of nature which interpret the normative concept of nature and establish relations between facts, values, and norms. In the paper I present two conceptions of the teleology of nature that may be used to explain the ontological references of non-anthropocentric EE and to develop and deepen the anthropological version.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2006
• Issue: 9
• Pages: 74-83

Contributors

author

Zbigniew Wróblewski

• Katolicki Uniwersytet Lubelski

References

• Birnbacher [1993] – D. Birnbacher, Ekologia, etyka a nowe formy działań, tłum. K. Moliter, w: Filozofia i ekologia w poszukiwaniu nowego stosunku do przyrody, red. R. Panasiuk, A. K. Kaniowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1993.
• Böhme [2002] – G. Böhme, Filozofia i estetyka przyrody w dobie kryzysu środowiska naturalnego, tłum. J. Merecki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002.
• Guardini [1969] – R. Guardini, Koniec czasów nowożytnych, tłum. Z. Włodkowa, Wydawnictwo Znak, Kraków 1969.
• Jonas [1996] – H. Jonas, Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technolo- gicznej, tłum. M. Klimowicz, Wydawnictwo Platan, Kraków 1996.
• Mutschler [2005] – H-D. Mutschler, Wprowadzenie do filozofii przyrody. Wybrane zagadnienia, tłum. J. Bremer, Wydawnicwto WAM, Kraków 2005.
• Piątek [1998] – Z. Piątek, Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 1998.
• Schäfer [1993] – L. Schäfer, Samookreślenie człowieka i jego stosunek do przyro- dy, tłum. R. Panasiuk, w: Filozofia i ekologia w poszukiwaniu nowego stosunku do przyrody, red. R. Panasiuk, A. K. Kaniowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1993.
• Spaemann [1997] – R. Spaemann, Szczęście a życzliwość. Esej o etyce, tłum. J. Me- recki, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1997.
• Ślipko [1988] – T. Ślipko, Granice życia. Dylematy współczesnej bioetyki, Wydaw- nictwo Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa 1988.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.9.2006.251