Funkcje i dysfunkcje języka inkluzywnego, ze szczególnym uwzględnieniem asymetrii rodzajowej w języku polskim

• Authors: Nasalski Ignacy

Title variants

EN

Functional and Dysfunctional Aspects of Inclusive Language with Particular Focus on Gender Asymmetry in Polish

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst porusza problem związków rodzaju gramatycznego oraz ewentualnego istnienia bądź nieistnienia związ ków asymetrii językowo-rodzajowej z myśleniem i organizacją życia społecznego. Powszechne przekonanie głosi, że język nie tylko opisuje, lecz także stwarza rzeczywistość. Brak symetrii rodzajowej prowadzić ma zatem do szeregu negatywnych zjawisk, które utrudniają kobietom udział w życiu publiczno-politycznym lub nawet je z niego wykluczają. Nie negując całkowicie prawdziwości tego poglądu, tekst pokazuje jed nak, że wpływ rodzaju gramatycznego i feminatywów na myślenie oraz na sytuację kobiet jest marginalny. Najpełniej przekonuje o tym porównanie z krajami arabskim oraz Iranem. Język arabski cechuje niemal idealna symetria rodzajowa, a w języku perskim brak rodzaju gramatycznego w ogóle – mimo to sytuacja kobiet w obu obszarach kultury arabsko-muzułmańskiej należy do najgorszych na całym świecie.

EN

The text addresses the problem of relationships between grammatical gender and the possible existence rela tion between gender-based linguistic asymmetry on the one side, and thinking and organization of social life on the other. It is commonly believed that language not only describes but also creates reality, and the lack of gender-based linguistic symmetry leads therefore to a number of negative phenomena that impede the position of women or even exclude them from participating in public and political life. Not dismissing this view entirely, the texts demonstrates that the influence of grammatical gender and the feminine equivalents on thinking and on the situation of women is marginal. The comparison with the Arab countries and Iran provides the most convincing evidence. Arabic is characterized by an almost ideal symmetry with regard to gender, and Persian has no grammatical gender at all. Despite this fact, the situation of women in both areas of the Arab-Muslim culture is one of the worst in the whole world.

Keywords

PL

język inkluzywny; rodzaj gramatyczny; płeć; gender; feminatywy

EN

inclusive language; grammatical gender; sex and gender; feminatives

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2020
• Issue: 34
• Pages: 275-294

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Nasalski Ignacy

• Uniwersytet Jagielloński

References

• AHDR 2005 – United Nations Development Programme. 2005. Arab Human Development Report. Towards the Rise of Women in the Arab World. New York: United Nations Development Programme.
• Aitchison, J. 1994. Words in the Mind. An Introduction to the Mental Lexicon. wyd. 2. Oxford, Cambridge: Blackwell.
• Anusiewicz, J., i K. Handke, red. 1994. Płeć w języku i kulturze. Wrocław: Wiedza o Kulturze.
• Bartmiński, J. 2007. Językowe podstawy obrazu świata. wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Benson, C., i K. Kosonen, red. 2013. Language Issues in Comparative Education. Inclusive Teaching and Learning in Non-Dominant Languages and Cultures-Sense. Rotterdam, Boston, Taipei: Sense Publishers.
• Bilewicz, M., M. Marchlewska, W. Soral, i M. Winiewski. 2014. Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Bugajski, M., i A. Wojciechowska. 2000. „Językowy obraz świata a literatura”. W Językowy obraz świata i kultura, red. A. Dąbrowska, i J. Anusiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 153–156.
• Bukowska, X., i B. Markowska. red. 2013. To oni są wszystkiemu winni… Język wrogości w polskim dyskursie publicznym. Warszawa: Wydawnictwo Trio, Collegium Civitas.
• Bulandra, A., i J. Kościółek. 2016. Przeciwdziałanie mowie nienawiści. Podręcznik dla środowiska politycznego. Kraków: Stowarzyszenie Interkulturalni PL.
• CEB 2008 – Pitts-Taylor, V., red. 2008. Cultural Encyclopedia of the Body, t. 1. Westport: Greenwood Press.
• Dąbrowska, A., i J. Anusiewicz, red. 2000. Językowy obraz świata i kultura. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Dembska, K. 2009. „O nazwach zawodowych kobiet we współczesnym języku rosyjskim”. Slavia Meridionalis 9: 80–87.
• Dembska, K. 2010. „O nieporozumieniach komunikacyjnych na przykładzie nazw zawodowych kobiet (na materiale języka polskiego i rosyjskiego)”. Przegląd Rusycystyczny 132 (4): 121–128.
• Dembska, K. 2013. „Bramkarka, architektka, polityczka… Kilka uwag o polsko-czeskich analogiach językowych (na przykładzie nazw zawodowych kobiet)”. Bohemistyka 1: 35–48.
• Dembska, K. 2018. „Czeskie feminatywy zawodowe i ich polskie ekwiwalenty przekładowe”. W Jednostki języka w systemie i w tekście 2, red. A. Charciarek, A. Zych, i E. Kapela. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 55–66.
• EMA 2004 – Ember, C.R., i M. Ember, red. 2004. Encyclopedia of Medical Anthropology. Health and Illness in the World’s Cultures. t. 1: Topics. New York: Kluwer Academic, Plenum Publishers.
• GAL – Hellinger, M., i H. Motschenbacher, red. 2001–2015. Gender Across Languages (t. 1: 2001, 2: 2002, 3: 2003, 4: 2015). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
• Jakobson, R. 1989. W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism. t. 1. red. M.R. Mayenowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Karwatowska, M., i J. Szpyra-Kozłowska. 2005. Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kasińska-Metryka, A., R. Dudała, i T. Gajewski. 2019. Słowa jak kamienie. Mowa nienawiści, kłamstwo, agresja w sieci. Kompendium wiedzy o języku w życiu publicznym. Kraków, Nowy Targ: ToC.
• Kelly, S., i J. Breslin, red. 2010. Women’s Rights in the Middle East and North Africa. Progress Amid Resistance. New York: Freedom House.
• Klemensiewicz, Z. 1982. „Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki”. W Składnia, stylistyka, pedagogika językowa. Wybór prac, red. A. Kałkowska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 729–753.
• Kowalski, S., i M. Tulli. 2003. Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści. Warszawa: W.A.B.
• Krysiak, P. 2016. „Feminatywa w polskiej tradycji leksykograficznej”. Wrocławskie Rozprawy Komisji Językowej 42: 83–90.
• Kubiszyn-Mędrala, Z. 2007. „Żeńskie nazwy tytułów i zawodów w słownikach współczesnego języka polskiego”. LingVaria 1 (3): 31–40.
• KwP 2007 – Główny Urząd Statystyczny. 2007. Kobiety w Polsce. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Lakoff, G. 2011. Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle. tłum. E. Muskat-Tabakowska. Kraków: Universitas.
• Łaziński, M. 2006. O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Małocha-Krupa, A. 2018. Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
• Mosher, A. 2009. How to Communicate in Gender Inclusive Language. Engage, Rather than Alienate, Your Audience. [b.m.]: Live Life Well Info.
• Rayner, I. 2015. Inclusive Language Usage in Feminist Bible Translation. Edmonton: University of Alberta.
• Schreck, N., i M. Leach. 1986. Psalms Anew: In Inclusive Language. Winona: Saint Mary’s Press.
• Scirghi, T.J. 2000. An Examination of the Problems of Inclusive Language in the Trinitarian Formula of Baptism. Lewiston: Edwin Mellen Press.
• SNZP 2015 – Małocha-Krupa, A., red. 2015. Słownik nazw żeńskich polszczyzny. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Taylor, J.R. 2001. Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej. Kraków: Universitas.
• Walton, E. 2016. The Language of Inclusive Education: Exploring Speaking, Listening, Reading and Writing. London: Routledge.
• WPL 2014 – OECD. 2014. Women in Public Life. Gender, Law and Policy in the Middle East and North Africa. OECD Publishing.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.34.17