„Nie zawiążesz pyska wołu podczas młócki” (Pwt 25,4). Prawo starożytnego Izraela w obronie właściwego stosunku człowieka do zwierząt?

• Authors: Lemański Janusz

Title variants

EN

„Thou dost not muzzle an ox in its threshing” (Deuteronomy 25:4). The law of ancient Israel in protection of the right attitude of a human being towards animals?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem analizy podjętej w artykule jest Pwt 25,4. Kontekst literacki i społeczno-kulturowy, jak również chronologia tekstów biblijnych wskazują, że jest to jedno z pierwszych, a nawet w ogóle pierwsze biblijne prawo, mające na uwadze „humanitarny” stosunek do zwierząt. Jego korzeni należy szukać w tradycji mądrościowej starożytnego Izraela (Prz 12,10), naturalnym poczuciu więzi z naturą panujących w społeczności rolniczej oraz w specyfice teologii deuteronomistycznej.

EN

The subject of analysis undertaken in the article is Deuteronomy 25:4. The literary, social and cultural context as well as chronology of biblical texts indicate that it is one of the first or even the first biblical law taking into consideration a „humanitarian” approach towards animals. Its roots must be sought in the wisdom tradition of ancient Israel (Proverbs 12:10), the natural feeling of a bond with nature common in the agri-cultural society as well as the specificity of Deuteronomistic theology.

Keywords

PL

wół; zwierzęta; prawo; „humanitarne” podejście do zwierząt

EN

ox; animals; law; „humanitarian” treatment of animals

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Gościkowie-Paradyżu
• Journal: Studia Paradyskie
• Year: 2016
• Volume: 26
• Pages: 55-72

Contributors

author

Lemański Janusz

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Ahlström G.W., Der Prophet Nathan und der Tempelbau, „Vetus Testamentum” 11 (1961), s. 113-127.
• Anderson F., Freedman D.N., Micah (AB 24E), New York 2000.
• Beuken W.A.M., Jesaja 28-39 (HThKAT), Freiburg-Basel-Wien 2010.
• Blum E., The Decalogue and the Composition History of the Pentateuch, [w:] The Pen-tateuch (FAT 78), Th.B. Dozeman i in. [red.], Tübingen 2011, s. 289-301.
• Borowski O., Agriculture in Iron Age Israel, Winona Lake 1987.
• Brik G., The Bible as Reflected in the Temple Scroll, „Shnaton” 4 (1980), s. 182-225 (po hebrajsku) = Issues in the Bible and the Dead Sea Scrolls, Tel Aviv 1994, s. 172-221.
• Broger R., Der Codex Hammurapi, [w:] Texte aus der Umwelt des Alten Testaments, t. I/1: Rechtsbücher, O. Kaiser [red.], Gütersloh 1982, s. 39-80.
• Brzegowy T., Księga Izajasza 13-39 (NKB.ST XXII/2), Częstochowa 2014.
• Butler T., Judges (WBC 8), Nashville 2009.
• Carmichael C.M., The Laws of Deuteronomy, Ithaca 1974.
• Carmichael C.M., „Treashing” in the Book of Rut, „Zeitschrift für alttestamentliche Wissenschaft” 92 (1980), s. 248-266.
• Chrisholm R.B. jr., A Commentary on Judges and Ruth (Kregel Exegetical Library), Cambridge 2013.
• Christensen D.L., Deuteronomy 21,10-34,12 (WBC 6b), Nashville 2002.
• Clifford R.J., Proverbs (OTL), Louisville 1999.
• Crüsemann F., The Torah. Theology and Social History of Old Testament Law, Edin-burg 1996.
• Dalman G., Arbeit und Sitte in Palästine, t. 3, Berlin 1933 (reprint Berlin 1987).
• Drinkard J.F.jr., Threshing Floor, [w:] The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, K.D. Sakenfeld [red.], t. 5, Nashville 2009, s. 588-589.
• Driver G.R., Miles J.C., The Babylonian Laws, Oxford 1952.
• Fischer G., Jeremiah 1-25 (HThKAT), Freiburg-Basel-Wien 2005.
• Fischer G., Jeremiah 26-52 (HThKAT), Freiburg-Basel-Wien 2005.
• Fox M., Proverbs 10-31 (AB 18B), New Haven-London 2009.
• Freedman D.N., Lundbom J.R., ḥāraṣ, [w:] Theological Dictionary of the Old Testa-ment, t. 5, G.J. Botterweck i in. [red.], Cambrigde 1986, s. 216-220.
• Fuss W., II Samuel 24, „Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft” 74 (1964), s. 145-164.
• Gemser B., Sprüche Salomos (HAT 16), Tübingen 1963.
• Gesenius. hebräisches und aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament, t. 6, Berlin-Heidelberg 182010.
• Görg M., Tenne, [w:] Neues Bibel Lexikon, B. Lang, M. Görg [red.], t. 3, Düsseldorf 2001, s. 825.
• Goldingay J., Old Testament Theology, t. 3; Israel’s Life, Downers Grove 2009.
• Hamilton V.P., Exodus. An Exegetical Commentary, Cambrigde 2011.
• Jasnos R., Deuteronomium jako „księga” w kontekście kultury piśmienniczej starożyt-nego Bliskiego Wschodu, Kraków 2011.
• Kaiser N.C., The Current Crisis in Exegesis and the Apostolic Use of Deuteronomy 25:4 in 1 Corinthians 9,8-10, „Journal of the Evangelical Theological Society” 21 (1978) s. 3-18.
• Keel O., Das Böcklein in der Milch seiner Mutter und Verwandtes – Im Licht einen alt­orientalischen Bildmotives (OBO 33), Göttingen 1980.
• Kessler R., Micha (HThKAT), Freiburg-Basel-Wien 1999.
• Kodeks Hammurabiego, M. Stepień [tłum.], Warszawa 2000.
• Köhler L., Theologie des Alten Testaments, Tübingen 41966.
• Koehler L., Baumgartner W., Stamm J.J. [red.], Wielki słownik hebrajsko-polski i ara-mejsko-polski Starego Testamentu, t. 1-2, Warszawa 2001.
• Lemański J., Pięcioksiąg dzisiaj (SB 4), Kielce 2002.
• Lemański J., Bóg stwarza niebo i ziemię. Pytanie o role teologii stworzenia w ramach teologii biblijnej, [w:] Scripturae Lumen, t. 6: Bóg Stwórca, A. Paciorek [red.], Tarnów 2014, s. 13-42.
• Lipiński E., Prawo Bliskowschodnie w starożytności. Wprowadzenie historyczne (SHB 2), Lublin 2009.
• Lisowski G., Dtn 25,4. Du sollst dem Rind bei seinem Dreschen nicht das Mund ver-binden, [w:] Das ferne und nahe Wort (BZAW 105). Fs L. Rost, F. Mass [red.], Berlin 1967, s. 144-152.
• Lundbom J.R., Jeremiah 37-52 (AB 21C), New York 2004.
• Lundbom J.R., Deuteronomy. A Commentary, Cambridge 2013.
• McConville J.G., Deuteronomy, Book of, [w:] Dictionary of the Old Testament. Penta-teuch, T.D. Alexander, D.W. Baker [red.], Leicester 2003, s. 182-193.
• Meek T.J., The Code of Hammurabi, [w:] Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, J.B. Prichard [red.], Princeton 31969, s. 163-180.
• Merrill E.H., Deuteronomy (NAC 4), Nashville 1994.
• Milgrom J., Leviticus 1-16 (AB 3), New York 1991.
• Nelson R.D., Deuteronomy (OTL), Louisville-London 2002.
• Nielsen E., You shall Not Muzzle an Ox While It is Treading Out the Corn. Dt 25,4 (1975), w: Law, History and Tradition, E. Nielsen [red.], Copenhagen 1983, 94-105.
• Nielsen E., Deuteronomium (HAT 1/6), Tübingen 1995.
• Noonan T., The Muzzled Ox, „Jewish Quarterly Review” 70 (1979-1980), s. 172-175.
• Otto E., Deuteronomium 1,1-4,43 (HThKAT), Freiburg-Basel-Wien 2012.
• Packer J.I., Tenney M.C. [red.], Słownik tła Biblii, Warszawa 2007.
• Paganini S., Deuteronomio (I libri biblici. Primo Testamento), Milano 2011.
• Philips A., Animals and Torah, [w:] Essays on Biblical Law (JSOT.S 344), A. Philips [red.], Sheffield 2002, s. 127-138.
• Preus H.D., Theologie des Alten Testaments, t. 2: Israels Weg mit Jhwh, Stutt-gart-Berlin-Köln 1992.
• Rad G. von, Deuteronomio, Brescia 1979 (oryg. niem. Göttingen 1964).
• Regenstein L.G., Replenish the Earth: A History of Organized Religion’s Treatment of Animals and Nature – Including the Bible’s Message of Conservation and Kindness to Animals, SCM Press 1991.
• Rodd C.S., Glimpses of A Strange Land. Studies in the Old Testament Ethics, Edinburg 2001.
• Rofé A., Deuteronomy. Issues and Interpretation (OTS), London-New York 2002.
• Saebø M., Sprüche (ATD 16,1), Göttingen 2012.
• Smith S. Threshing Floor at the City Gates, „Palestine Exploration Quarterly” 78 (1946), s. 5-14.
• Vaux R. de, Instytucje Starego Testamentu, Poznań 2004.
• Veijola T., Das 5. Buch Mose Deuteronomium Kapitel 1,1-16,17 (ATD 8,1), Göttingen 2004.
• Waltke B.K., The Book of Proverbs. Chapter 1-15 (NICOT), Cambrigde 2004.
• Weinfeld M., The Place of the Law in the Religion of Ancient Israel (VT.S C), Leiden- Boston 2004.
• Weippert M., Dreschen und Worfeln, [w:] Biblisches Reallexikon, K. Galling [red.], Tübingen 2, 1977, s. 63-64.
• Wilkinson J.G., The Manners and Customs of Ancient Egyptians, t. 2, London 1883.
• Wolff H.W., Dodekapropheton 4: Micha [BK XIV/4), Neukirchen-Vluyn 1982.
• Wright C.J.H., God’s People In God’s Land, Cambrigde 1990.
• Yadin Y., The Temple Scroll, t. 1-3, Jerusalem 1983.
• Zenger E., Das Buch Ruth (ZBK 8), Zürich 1992.
• Zobel H.J., šôr, w: Theological Dictionary of the Old Testament, t. 14, G.J. Botterweck in. [red.], Cambridge 2004, 546-552.