Wykorzystanie metod i wyników badań historycznojęzykowych w ustalaniu współczesnej normy językowej

• Authors: Siuciak Mirosława

Title variants

EN

The use of the methods and results of historical linguistics research in establishing the modern language norm

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje problem relacji między takimi pojęciami jak norma językowa i uzus – obydwie te kategorie wiąże autorka z realizacją tekstową. Ustaleniu współczesnej normy, którą nie do końca odzwierciedlają wydawnictwa normatywne, zazwyczaj subiektywne i nienadążające za zmianami językowymi, mogą służyć badania statystyczne, rejestrujące rzeczywiste użycia tekstowe. W tym celu można się posłużyć metodami znanymi z prac historycznojęzykowych, w których oblicza się udział poszczególnych wariantów w tekstach i przyjmuje się, że kiedy wariant używany jest na poziomie 95% uzyskuje status normy. Pozwoliłoby to usunąć z wydawnictw poprawnościowych warianty rzadkie, zaciemniające obraz zmian językowych. Wiedza historycznojęzykowa pozwala także ujrzeć zachodzące obecnie przekształcenia na tle procesów i tendencji językowych trwających od stuleci, zmierzających zazwyczaj w określonym kierunku.

EN

The article seeks to examine the relation between language norm and usage, which are both linked to textual realization. The modern norm is not always reflected in prescriptive publications, which are usually subjective and out of touch with language changes. However, statistical research that registers actual textual usage may help establish it. In order to do so, methods normally used in historical linguistics can be employed. They allow us to calculate the distribution of each variant in a text and state that when one of them reaches 95%, it is given the status of the norm. This would make it possible to eliminate rare variants from prescriptive dictionaries, as they obscure the picture of language changes. The insight into historical linguistics also enables us to see the present-day transformations against the background of language processes and tendencies that have been going on for centuries and that usually develop towards a clear goal.

Keywords

PL

norma językowa; uzus; kodyfikacja; proces historycznojęzykowy

EN

language norm; usage; codification; historical linguistic process

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2017
• Volume: 73
• Pages: 131-142

Contributors

author

Siuciak Mirosława

• Uniwersytet Śląski, Katowice

References

• BAJEROWA Irena (1964): Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku. – Wrocław: Ossolineum.
• BAJEROWA Irena (1980): Zmiany fleksji zaimków w XIX-wiecznej polszczyźnie ogólnej (normalizacja i przekształcenia normy). – Język Polski, 105–114.
• BAJEROWA Irena (1986): Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t.1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia. – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• BAJEROWA Irena (1992): Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 2: Fleksja. – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• BAJEROWA Irena (2000): Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 3: Składnia. Synteza. – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• BUGAJSKI Marian (1993): Językoznawstwo normatywne. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• BUTTLER Danuta, KURKOWSKA Halina, SATKIEWICZ Halina (1986): Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• DOROSZEWSKI Witold (1973), red.: Słownik poprawnej polszczyzny PWN. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• GAERTNER Henryk, PASSENDORFER Artur (1950): Poradnik gramatyczny. Zbiór wskazówek praktycznych dotyczących poprawności językowej. – Wrocław: Książnica Atlas.
• JADACKA Hanna, MARKOWSKI Andrzej, ZDUNKIEWICZ-JEDYNAK Dorota, red. (2008): Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• MARKOWSKI Andrzej (2002), red.: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• MARKOWSKI Andrzej (2012): Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• MIODEK Jan (1983): Kultura języka w teorii i praktyce. – Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• MIODEK Jan (1993): O normie językowej. – [w:] Jerzy BARTMIŃSKI, red.: Współczesny język polski. –Wrocław, 73–83.
• RZEPKAWojciech (1985): Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI–XVII wieku. – Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• SIUCIAK Mirosława (2016): Błąd czy innowacja? Problematyka poprawnościowa z perspektywy historyka języka. – Język Polski, 36–44.
• SŁOŃSKI Stanisław (1947): Słownik polskich błędów językowych. – Warszawa: Czytelnik.
• SZOBER Stanisław (1938): Słownik ortoepiczny: jak mówić i pisać po polsku. – Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• WALICKI Aleksander (1879): Błędy nasze w mowie i piśmie, ku szkodzie języka polskiego popełniane, oraz prowincyonalizmy. –Warszawa: nakładem Geberthnera i Wolfa.
• ZBRÓG Piotr (2011): Norma językowa a skodyfikowana norma językowa – próba obiektywizacji opisu. – Język Polski, 109–116.