Kulturowe spojrzenie na programy powszechnych szczepień ochronnych wczoraj i dziś

• Authors: Pietrzyk Anna

Title variants

EN

Cultural Perspectives on Vaccination in the past and present

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel badań: Celem badania było wskazanie kulturowych mechanizmów utrudniających wdrażanie programów powszechnych szczepień ochronnych oraz ujawnienie ich szerszego geograficzno-historycznego tła. Metoda badań: Badania wpisują się w nurt folklorystyki oraz antropologii kulturowej i jej subdyscypliny – antropologii medycznej. Analizie poddano treści wierzeniowe, na które składają się materiały ikonograficzne, zasoby elektroniczne bibliotek dotyczące historii profilaktyki szczepiennej oraz dostępne w Internecie wypowiedzi przeciwników szczepień, stosując podejście interpretatywne, które odwołuje się do systemu wiedzy, wartości i kategorii analitycznych, jakimi posługują się badani, celem odkrywania sensu ich działań. Wyniki badań: Analiza antropologiczna warstwy folklorystycznej przekazów o szczepieniach obnaża braki oficjalnych programów i kampanii proszczepiennych, nie uwzględniających żywotności oraz roli struktur mitycznych w stosunku do decyzji podejmowanych w kwestiach zdrowotnych. W przekazach tych uwidocznia się tradycyjny sposób postrzegania zjawisk zdrowotnych (choroby, epidemii), kategoryzacji przestrzeni (opozycja orbis interior/orbis eksterior), kolorów i ciała (jako odbicia makrokosmosu), profesjonalistów i technologii biomedycznych. Okruchy dawnego myślenia wierzeniowego, choć już nie tak mocno jak dawniej, nadal dają o sobie znać w nowoczesnym i laicyzującym się społeczeństwie zachodniego kręgu kulturowego, które gubi się w natłoku szumu informacyjnego nowych odkryć i szybko zmieniających się technologii oraz nagłaśnianych przez media afer w służbie zdrowia dotyczących fałszowania lub nieodpowiedniego przechowywania szczepionek. Wnioski: Folklor szczepionkowy jest próbą oswojenia chaosu, jaki towarzyszy szczepieniom jako technologii biomedycznej, poprzez przełożenie jej na wciąż czytelny dla ogółu język kulturowych skojarzeń, wierzeń i symboli. I choć nie niweluje do końca tej ambiwalencji, albo strachu przed szczepieniami, pozwala myśleniu potocznemu znaleźć dla nich miejsce w kulturowym uniwersum.

EN

Aims: The aim of the research is to indicate the cultural mechanisms hindering the implementation of wide-ranging preventative vaccination programmes, as well as showing their wider geo-historical background. Methods: The research is part of a trend in folklore and cultural anthropology and its subdiscipline - medical anthropology. The author analyzes belief content, which includes iconographic materials, electronic library resources relating to the history of prophylaxis vaccine, and online statements of opponents of vaccination, using an interpretative approach which refers to the system of knowledge, values and analytical categories used by respondents to discover the reason for their actions. Results: Illness as an unavoidable aspect of the biological nature of man, and is not only a medical, but also a cultural fact, just as the methods of fighting disease offered by modern advanced medical technologies, such as vaccination. People are trying to find a place for them in contemporary popular thinking, describe and interpret them according to some generally understood rules through a processes of mythologization. This process is based on the mechanism of creating secondary meanings, which are integrated into traditional motifs, symbols and patterns of thinking. The process results in certain health attitudes and beliefs, hidden in the legends of modern health folklore (rumours, urban legends, etc.), as well as in common thinking concerning medicine, doctors, illnesses and vaccinations. They show the health awareness of contemporary society. Conclusion: Hospitals may improve patient outcomes by redesigning their processes. Studying them may show to what extent and how the knowledge of new medical technologies popularized through health campaigns filters into the common awareness and is absorbed. The reaction of culture to modern medical technologies is ambivalent, and mythologization is an attempt to “tame” new medical phenomena. Although it does not prevent this ambivalence altogether, it make it possible to find a place for them in the cultural universe.

Keywords

PL

szczepienia; mityzacja; siewcy zarazy; autyzm; rak; NOP

EN

vaccination; mythisation; plague sowers; autism; cancer; vaccine injury

• Publisher: Fundacja Pro Scientia Publica
• Journal: Ogrody Nauk i Sztuk
• Year: 2019
• Issue: 9
• Pages: 113-132

Contributors

author

Pietrzyk Anna

• Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk al. Solidarności 105, 05-077 Warszawa

References

• Abbas Raza S. History of Anti-vaccination Movements. Pobrane z: http://www.3quarksdaily.com/3quarksdaily/2010/11/history-of-anti-vaccination-movements, 04.11.2010 r.
• B.A. (1939). Pamiętnik anonimowego lekarza, W: Pamiętniki lekarzy (s. 141-248), Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
• Cain P. (2015). Bestiality and human-cow hybrids: The original anti-vax movement. Pobrane z: http://globalnews.ca/news/1829704/bestiality-and-human-cow-hybrids-the-original-anti-vax-movement. 17.02.2015 r.
• Coś dla tych, którzy wierzą, że szczepionki to głupota… (2015). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4905242/Cos-dla-tych-ktorzy-wierza-ze-szczepionki-to-glupota-i. 26.01.2015 r.
• Czajkowska-Majewska D. (2009). Człowiek Globalny, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Czajkowska-Majewska D. (2016a). Szczepionkowe ludobójstwo. Pobrane z: http://www.klubinteligencjipolskiej.pl/2015/05/szczepionkowe-ludobojstwo. 07.03.2016 r.
• Czajkowska-Majewska D. (2016b). Szczepienia na żółtaczkę wywołują stwardnienie rozsiane. Pobrane z: http://www.monitor-polski.pl/szczepienia-przeciwko-zoltaczce-wywoluja-stwardnienie-rozsiane-zgony-po-szczepieniach-na-grype. 07.03.2016 r.
• Czy szczepienie drzew może powodować u nich autyzm?... (2018). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4880435/Czy-szczepienie-drzew-moze-powodowac-u-nich-autyzm. 24.09.2018 r.
• Durbach N. (2005). Bodily Matters: The Anti-Vaccination Movement in England, 1853-1907 (Radical Perspectives), Durham: Duke University Press, 2005, s. 199-203.
• Durbach N (2000). They might as well brand us: Working class resistance to compulsory vaccination in Victorian England, „The Society for the Social History of Medicine” 2000, nr 13, s. 45–62.
• Dzieciństwo przed wynalezieniem szczepionki… (2018). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4866055/Dziecinstwo-przed-wynalezieniem-szczepionki 18.07.2018 r.
• Dziecko zmarło po ospa party… (2016). Pobrane z: http://www.tokfm.pl/Tokfm/1,103454,19783131,dziecko-zmarlo-po-ospa-party. 17.03.2016 r.
• Earl E. (2015). Victorian anti-vaccination movement https://www.theatlantic.com/health/archive/2015/07/victorian-anti-vaccinators-personal-belief-exemption/398321/. 15.06.2015 r.
• Giebocki S. (1939). Pamiętnik dr S. Giebockiego. W: Pamiętniki lekarzy (s. 249-365), Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
• Goodman B. (2013). The Goodman Chronicle: The Fight To Oppose Mandatory Vaccinations Pobrane z: http://www.thegoodmanchronicle.com/2013/04/the-fight-to-oppose-mandatory-vaccinations. 22.04.2013 r.
• Harvard Library (2016). Vaccination. http://ocp.hul.harvard.edu/contagion/vaccination.html. 07.03.2016 r.,
• Harvard Library (2018). Vaccination. Pobrane z: https://curiosity.lib.harvard.edu/contagion/catalog?utf8=%E2%9C%93&exhibit_id=contagion&search_field=all_fields&q=vaccination. 31.12.2018 r.
• Higgins Ch. M. (1920) Horrors of vaccination. Exposed and Illustrated petition to the president to abolish compulsory vaccination in the army and navy, Brooklyn, N.Y. Pobrane z: https://curiosity.lib.harvard.edu/contagion/catalog/36-990052598550203941. 31.12.2018 r.
• Hunt Ch. L. (1876). Vaccination Brought Home to the People, London: James Burns, Pobrane z: https://archive.org/details/b21361939/page/n3. 31.12.2018 r.
• Jak zwiększyć skuteczność?... Pobrane z: https://demotywatory.pl/4873678/Jak-zwiekszyc-smiertelnosc . 28.08.2018 r.
• Jest propozycja dla antyszczepionkowców: nie musicie szczepić wszystkich swoich dzieci… (2018). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4883540. 09.10.2018 r.
• Karasiówna Z. (1939). Pamiętnik dr Zofii Karasiówny, W: Pamiętniki lekarzy (s. 1-50) Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
• Kefir J. (2010). Szkodliwe szczepionki all-in-1. Pobrane z: https://kefir2010.wordpress.com/szkodliwe-szczepionki-all-in-1/. 07.03.2016 r.
• Kefir J.(2015a). Tegoroczna szczepionka na grypę nie działa i ma szokujące skutki uboczne. Pobrane z: https://kefir2010.wordpress.com/2015/11/21/tegoroczna-szczepionka-na-grypę-nie-działa-i-ma-szokujące-skutki-uboczne. 22.11.2015 r.
• Kefir J. (2015b). Tajemnicze zgony lekarzy krytykujących szczepienia fala zbrodni przetacza się przez USA. Pobrane z: https://jarek-kefir.org/2015/10/14/tajemnicze-zgony-lekarzy-krytykujacych-szczepienia-fala-zbrodni-przetacza-sie-przez-usa/. 07.03.2016 r.
• Kołakowski L. (2003). Obecność mitu, Warszawa: Prószyński i S-ka
• Libera Z. (1995). Medycyna ludowa. Chłopski rozsądek czy gminna fantazja?, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Milewski A. (2017). Piesek. Pobrane z: https://andrzejrysuje.pl/rysunek/piesek-2. 07.11.2017 r.
• Milewski A. (2015). Krótko o szczepieniach. Pobrane z: https://andrzejrysuje.pl/rysunek/krotko-o-szczepieniach. 04.03.2015 r.
• Mrowiec M. „Pamiętasz, jak miałeś polio?…”. O szczepionkowych wojnach memów w perspektywie długiego trwania, „Teksty z ulicy. Zeszyt memetyczny” nr 16/2015 s.89-110.
• Nie dostaniesz autyzmu, jeśli umrzesz na polio (2017). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4792421/Nie-dostaniesz-autyzmu-Jesli-umrzesz-na-polio. 17.08.2017 r.
• Niżnik J. (1978). Mit jako kategoria metodologiczna, „Kultura i Społeczeństwo” t. 13, nr 3 s. 163 – 174.
• Ossowski S. (1967). Z zagadnień psychologii społecznej, Dzieła, t. III, Warszawa.
• Ossowski S. (1966). Więź społeczna i dziedzictwo krwi, Dzieła, t. II, Warszawa.
• Patora T, Stelmasiak M. (2007). Łowcy skór – reportaż opublikowany 23 stycznia 2002 r., w którym ujawniliśmy skandal w łódzkim pogotowiu. Pobrane z: http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1,35136,3860134.html. 18.01.2007 r.
• Peebles J. M. (1900). Vaccination a curse and menace to personal liberty with statistics showing its dangerous and criminality, Battle Creek, Michigan: The Temple of Health Publishing Co. Pobrane z: http://pro-decizii-informate.ro/wp-content/uploads/2015/07/1900-JM-Peebles-Vaccination-a-curse-and-a-menace-to-personal-liberty.pdf, https://archive.org/details/vaccinationcurse00peeb/page/n5. 31.12.2018 r.
• Pielęgniarka podawała dzieciom sól fizjologiczną zamiast szczepionki? (2014). Pobrane z: http://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Szczepienia/Pielegniarka-podawala-dzieciom-sol-fizjologiczna-zamiast-szczepionki,138654,1018.html. 24.02.2014 r.,
• Oświadczenie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego Zakładu Higieny na temat bezpieczeństwa szczepionek i szczepień. Pobrane z: http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/oswiadczenie-narodowego-instytutu-zdrowia-publicznego-panstwowego-zakladu-higieny-na-temat-bezpieczenstwa-szczepionek-i-szczepien?lang=pl. 26.11.2009 r.
• Pixa W. (ks.) (1904). O krzyczącej niedorzeczności i strasznej szkodliwości szczepienia Ospy. Przyczynek do historii kultury europejskiej, Berlin: Nakładem Wydawnictwa „Przewodnika Zdrowia”. Pobrane z: https://polona.pl/item/o-krzyczacej-niedorzecznosci-i-strasznej-szkodliwosci-szczepienia-ospy,MTg2MTkwNDg/32/#info:metadata. 31.12.2018 r.
• Rothstein A. (2015) Vaccines and Their Critics, Then and Now, “The New Atlantis”, No. 44, Winter 2015, s. 3–27, Pobrane z: http://www.thenewatlantis.com/publications/vaccines-and-their-critics-then-and-now. 07.03.2016 r.
• Simonides D., Hajduk-Nijakowska J. (1989) Opowiadania ludowe. W: D. Simonides (red.) Folklor Górnego Śląska (s.335-416). Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, s. 335 - 416.
• Słowik P., Styczyński J. (2018). Setki pacjentów dostały wadliwą szczepionkę. Lekarze wiedzieli, że wstrzykują niepełnowartościowy produkt. Pobrane z: https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/1102185,preparaty-byly-przeznaczone-do-utylizacji-pacjenci-dostali-wadliwa-szczepionke.html, 04.02.2018 r.
• Skopińska S. (1939). Pamiętnik dr Sabiny Skopińskiej. W: Pamiętniki lekarzy (s. 51-140), Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
• Szczepienia działają… (2016). Pobrane z: http://szczepienia-dzialaja-oto-fakty.stopstopnop.pl/. 07.03.2016 r.
• Sznajderman M. (1994). Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Szok i niedowierzanie: poznaj historię burka… (2018). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4891107/Szok-i-niedowierzanie-Poznaj-historie-Burka-. 16.11.2018 r.
• Tak wyglądało życie przed szczepionkami… (2018). Pobrane z: https://demotywatory.pl/4827515/Tak-wygladalo-zycie-przed-szczepionkami--W-piatek-zmarla. 23.01.2018 r.
• The smallpox vaccination 1853. (2016) Intriguing-history. Pobrane z: https://www.intriguing-history.com/smallpox-vaccination-1853/. 07.03.2016 r.
• Yang J. (2014a) Vaccination policies. Pobrane z: https://sites.utexas.edu/ransomcentermagazine/2014/10/16/vaccination-policies/. 16.10.2014 r.
• Yang J. (2014b). No longer a shot in the dark. Pobrane z: https://www.thestar.com/news/world/2014/04/25/no_longer_a_shot_in_the_dark.html. 25.04.2014 r.
• Youngdahl K, History of Anti-vaccination Movements. The history of vaccines. An educational resource by the College of Physicians of Philadelphia. Pobrane z: http://www.historyofvaccines.org/content/articles/history-anti-vaccination-movements#Source%203, 07.03.2016 r.
• Vigarello G. (1997). Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności, tłum. M. Szymańska, Oficyna Wydawnicza Wolumen, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Wegener H. (1912). Impf=Friedhof. Was das Volk, die Sachverständigen und die Regierungen vom "Segen der Impfung" wissen, Frankfurt am Main: Wegener. Pobrane z: http://www.tolzin.de/download/Impf-Friedhof.pdf. 31.12.2018 r.
• Wegener H. (1911). Der „Sagen” der Impfung. Wenig vom Vielen, Frankfurt am Main: Wegener. Pobrane z: https://www.impfkritik.de/upload/pdf/zeitdokumente/Segen-der-Impfung.pdf. 31.12.2018 r.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 16.04.2013 r., sygn. akt II SA/Bk 18/13 (2013), Pobrane z: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/D2112F94B8. 31.12.2018 r.