Kino designu, czyli o widzialności obcowania człowieka z powierzchnią

• Authors: Andrzej Gwóźdź

Title variants

EN

The Cinema of Design, or on the Visibility of the Interaction Between a Man and a Surface

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od jakiegoś czasu pojawiają się filmy specyficznego nadmiaru obrazów, które wiele różni od wszystkiego, co dotąd określało naturę X muzy. Ów nadmiar sprawia, że doświadczenie innego kina – jeszcze kina, choć może już nie-kina – jest naturalne i dość powszechne. Filmy takie wykazują sporą dawkę nieprawdopodobieństwa, umykają utrwalonym nawet przez kino standardom fikcji, tym samym wykazując cechy autopojezy, a zwłaszcza jedną z nich: cechę operatywnego zamknięcia. Wyraża się ona dobitnie w eskalacji niemożliwych punktów widzenia, a więc i spojrzeń, co sprawia, że relacja widzialnego do niewidzialnego traci na znaczeniu, zostaje wręcz wymazana. Filmy te zakładają ponadto określony stopień wtajemniczenia w owe fikcje, ich rozpoznawalność jako warunek doświadczenia kina oraz znaczny poziom przyzwolenia na ich przyjęcie – wówczas film jawi się jako gra, w znaczeniu zabawy z obrazami, którym wszystko wolno. Chodzi tu głównie o zjawiska powierzchniowe, usytuowane na powierzchniach – zwłaszcza tych stymulujących oczekiwania widza – i jako takie interfejsowe, tak że to właśnie powierzchnia, wolna od ontologicznego przymusu głębi, staje się właściwym środowiskiem widzialności. Autor próbuje dociec istoty tego fenomenu w kategoriach techniki kulturowej o znamionach designu, kiedy to film osiąga poziom samoorganizacji wcześniej nieobecny (oparty głównie na proliferacji cyfrowości), skoncentrowany nie na hermeneutycznej „głębi”, ale na „powierzchni”. Zjawisko to ma wiele wspólnego z redefinicją ontologii kina w ogóle: w kinie designu znika bowiem kino jako matryca postrzegania, ale też coraz częściej jako podstawowa przestrzeń percepcji.

EN

For some time now films appear characterised by an excess of images. The films are very different from everything up till now associated with the Tenth Muse. This excess means that the experience of this other cinema – a cinema, or perhaps maybe cinema no longer – is natural and quite common. Such films exhibit a large dose of improbability, they go beyond the standards of fiction established in the cinema, thus demonstrating the qualities of autopoiesis, and especially one of them: the feature of operative closure. It is expressed clearly in the escalation of impossible angles, and therefore gazes, which make the relation of the visible to the invisible become less important. It is simply erased. Moreover, these films imply a certain degree of initiation into these fictions, their recognition as a condition of the cinema experience and a significant level of consent to their adoption – the film comes across as a game, in the sense of playing with the images, where everything is possible. It mainly concerns surface phenomenon, located on the surfaces – especially those that stimulate the expectations of the viewer – and, as such, interface, so that it is the surface, free from the coercion of ontological depth, that becomes the proper environment of visibility. The author tries to investigate the essence of this phenomenon in terms of the attributes of cultural techniques of design, when the movie reaches the level of self-organisation previously absent (based mainly on the proliferation of the digital), focused not on the hermeneutic “depth”, but on “surface”. This phenomenon has much in common with the redefinition of ontology of cinema in general: in the cinema of design, cinema as a matrix of perception disappears, and increasingly as a basic space of perception also.

Keywords

PL

kino designu

EN

cinema of design

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2014
• Issue: 85
• Pages: 154-164

Contributors

author

Andrzej Gwóźdź

• Zakład Filmoznawstwa i Wiedzy o Mediach, Uniwersytet Śląski, Katowice

References

• Boom van dem, Holger. 1994. Betrifft: Design. Unterwegs zu einer Designwissenschaft in fünf Gedankengängen. Alfter
• Cartwright, Lisa. 2006. Film i cyfrowość w badaniach nad wizualnością: filmoznawstwo w epoce konwergencji. Tłum. A. Nacher. „Panoptikum” 5
• Casetti, Francesco. 2010. Die Explosion des Kinos. Filmische Erfahrung in der post-kinematographischen Epoche. „montage AV” 1
• Casetti, Francesco. 2010. Rückkehr in die Heimat. Das Kino in einer post-kinematografischen Epoche. W: I. Schenk, M. Tröhler, Y. Zimmermann (red.). Film – Kino – Zuschauer: Filmrezeption. Film – Cinema – Spectator: Film Reception. Marburg
• Chateau, Dominiqe. 2001. Nowe technologie a luki w myśleniu. Tłum. I. Ostaszewska. W: A. Gwóźdź (red.). Widzieć, myśleć, być. Technologie mediów. Kraków
• Distelmeyer, Jan. 2002. Die Tiefe der Oberfläche. Bewegungen auf dem Spielfeld des postklassischen Hollywood-Kinos. W: J. Eder (red.). Oberflächenrausch. Postmoderne und Postklassik im Kino der 90er Jahre. Münster
• Eidsvik, Charles. 2001. Maszyny niewidzialnego: zmiany technologii filmowej w epoce wideo. Tłum. A. Piskorz. W: A. Gwóźdź (red.). Widzieć, myśleć, być. Technologie mediów. Kraków
• Elsaesser, Thomas. 1999. Das Weimarer Kino – aufgeklärt und doppelbödig. Berlin
• Faßler, Manfred. 2002. Tiefe Oberflächen. Virtualität, Visualisierung, Bildlichkeit. Köln
• Flückiger, Barbara. 2008. Visual Effects. Filmbilder aus dem Computer. Marburg
• Flusser, Vilem. 1990. Eine neue Einbildungskraft. W: V. Bohn (red.) Bildlichkeit. Internationale Beiträge zur Poetik. Frankfurt a. Main
• Flusser, Vilem. 1997. Vom Stand der Dinge. Eine kleine Philosophie des Design. Göttingen
• Freyermuth, Gundolf S. 2013. Der Big Bang digitaler Bildlichkeit. Zehn Thesen und zwei Fragen. W: G.S. Freyermuth, L. Gotto (red.). Bildwerte. Visualität in der digitalen Medienkultur. Bielefeld
• Friedberg, Anne. 2012. Wirtualne okno. Od Albertiego do Microsoftu. Tłum. A. Rejniak-Majewska, M. Pabiś-Orzeszyna. Warszawa
• Gass, Lars Henrik. 2012. Film und Kunst nach dem Kino. Hamburg
• Godard, Jean-Luc, Youssef Ishaghpour. 2008. Archäologie des Kinos. Gedächtnis des Jahrhunderts. Zürich – Berlin
• Gwóźdź, Andrzej. 2011. Obok kanonu. Tropami kina niemieckiego. Wrocław
• Hanke, Christine. 2012. Kino der Effekte – Überlegungen zum Status des spektakulären Bildes. W: J. Distelmeyer, L. Andergassen, N.J. Werdich (red.). 2012. Raumdeutung. Zur Wiederkehr des 3D-Films. Bielefeld
• Irzykowski, Karol. 1977. X muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa
• Julier, Guy. 2009. Od kultury wizualnej do kultury designu. Tłum. M. Składanek. „Kultura Współczesna” 3
• Kracauer, Siegfried. 2008. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości. Tłum. W. Wertenstein. Gdańsk
• Luhmann, Niklas. 2009. Realność mediów masowych. Tłum. J. Barbacka. Wrocław
• Manovich, Lev. 2006. Język nowych mediów. Tłum. P. Cypryański. Warszawa
• Maulko, Rüdiger. 2012. Mimesis und Anthropologie des Digitalen: Synthetischer Fotorealismus im Kino. W: H. Segeberg (red.). Film im Zeitalter Neuer Medien II. Digitalität und Kino. München
• Mitchell, W.J.T. 2013. Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłości obrazów. Tłum. Ł. Zaremba. Warszawa
• Ochalski, Andrzej. 1970. Reprodukcja filmowa jako kategoria teoretyczna. W: A. Kumor, D. Palczewska (red.). Sztuka – technika – film. Warszawa
• Reck, H.U. 1994. Zugeschriebene Wirklichkeit. Alltagskultur, Design, Kunst, Film und Werbung im Brennpunkt von Medientheorie. Würzburg
• Richter, Sebastian. 2008. Digitaler Realismus. Zwischen Computeranimation und Live-Action. Die neue Bildästhetik in Spielfilmen. Bielefeld
• Schmidt, Siegfried J. 1998. Konstruktivismus als Medientheorie. W: W. Nöth, K. Wenz (red.). Medientheorie und die digitalen Medien. Kassel
• Schmidt, Siegfried J. 2010. Konstruktywizm w badaniach mediów: koncepcje, krytyka, konsekwencje. Tłum. B. Balicki, D. Wączek. W: B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk (red.).Radykalny konstruktywizm. Antologia. Wrocław
• Scholz, Martin. 2005. Kommunikationsdesign. W: K. Sachs-Hombach (red.) Bildwissenschaft. Disziplinen – Themen – Methoden. Frankfurt a. Main
• Sierek, Karl. 2014. Fotografia, kino i komputer. Aby Warburg jako teoretyk mediów. Tłum. J. Gilewicz. Warszawa
• Wiesing, Lambert. 2012. Sztuczna obecność. Studia z filozofii obrazu. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa
• Wiesing, Lambert. 2008. Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa