„Energeia” i „enargeia” w Gofredzie abo Jeruzalem wyzwolonej Torquata Tassa w przekładzie Piotra Kochanowskiego — wybrane przykłady zastosowania

• Authors: Poterała Paulina

Title variants

EN

‘Energeia’ and ‘enargeia’ in “Gerusalemme Liberata” by Torquato Tasso, translated by Piotr Kochanowski

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is devoted to the usage of categories of ‘enargeia’ and ‘energeia’ in the poem “Jerusalem Delivered” by Torquato Tasso in translation of Piotr Kochanowski, which was shown on selected examples. The article was divided into two parts. The first one deals with an approaching theory based on previous findings of energeia and enargeia made by researchers, whereas the other one shows an analysis of how the rhetoric categories function in sections of the poem. Kochanowski skilfully made use of rhetoric figures adjusting them to the purposes which he wanted to achieve, that is readers’ inclusion into the visualisation process by means of “internal eyesight”. Most of procedures applied by the author decide both of demonstration and “vividness” of the descriptions. Among others, nature, human appearance, battle scenes and elements taken from marvel poetics are subject to visualisation. Thanks to the application of demonstration and “vividness” of descriptions, the text gained moral, aesthetic, sexual and affective values and became probable for readers.

Keywords

PL

energeia, enargeia, retoryka, Torquato Tasso, Piotr Kochanowski

EN

energeia, enargeia, rhetoric, Torquato Tasso, Piotr Kochanowski

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura
• Year: 2017
• Volume: 2(7)
• Pages: 5-18

Dates

published

2018-01-01

Contributors

author

Poterała Paulina

• Uniwersytet Łódzki

References

• Arystoteles (1988). Retoryka; Poetyka. Przeł. i komentarz H. Podbielski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Arystoteles (1990). Metafizyka. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. T. 2 (s. 615–857). Przeł., wstęp i komentarz K. Leśniak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Demetriusz (1953). O wyrażaniu się. W: Trzy stylistyki greckie. Arystoteles, Demetriusz, Dionizjusz (s. 81–167). Przeł. i oprac. W. Madyda. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dionizjusz (1953). O zestawieniu wyrazów. W: Trzy stylistyki greckie. Arystoteles, Demetriusz, Dionizjusz (s. 168–269). Przeł. i oprac. W. Madyda. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kochanowski, P., Tasso, T. (1968). Gofred abo Jeruzalem wyzwolona. Oprac. S. Grzeszczuk, przypisy R. Pollak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kwintylian, M.F. (2012). Kształcenie mówcy. Księgi VIII 6 – XVII. Przeł., wstęp i przypisy S. Śnieżewski. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Lausberg, H. (2002). Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Przeł., oprac. i wstęp A. Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.
• Sarbiewski, M.K. (1954). O poezji doskonałej, czyli Wergiliusz i Homer (De perfecta poesis sive Vergilius et Homerus). Przeł. M. Plezia, oprac. S. Skimina. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sarbiewski, M.K. (1958). Wykłady poetyki (Praecepta poetica). Przeł. i oprac. S. Skimina. Wrocław–Kraków: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Tasso, T. (1982). Rozważania o sztuce poetyckiej. W: Poetyka okresu renesansu. Antologia (s. 430–450). Przeł. T. Dobrzyńska, wstęp i oprac. E. Sarnowska-Temeriusz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Adamska, A. (1996). Zapach dobra i odór zła: z zagadnień wyobraźni religijnej w średniowieczu. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 39 (3/4), 31–46.
• Banaś-Korniak, T. (2011). Arkadia i zło, miłość i śmierć, czyli o literackich antytezach w poezji polskiej renesansu i baroku. Katowice: Agencja Artystyczna PARA.
• Brahmer, M. (1980). Literatura włoska w Polsce. W: M. Brahmer, Powinowactwa polsko-włoskie. Z dziejów wzajemnych stosunków kulturalnych (s. 9–36). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Buszka, K. (2014). Pomiędzy tradycją a nowatorstwem. Rola postaci kobiecych w świecie przedstawionym eposu Torquata Tassa „Gofred abo Jeruzalem wyzwolona” (w przekładzie J. Kochanowskiego). Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura, 1 (1), 35–48.
• Carruthers, M. (1998). The Craft of Thought. Meditation, Rhetoric, and the Making of Images 400–1200. Cambridge: Cambridge University Press.
• Choińska, B. (2014). Szkice o sztuce. Mimesis i etyka dzieła. Warszawa: Eneteia.
• Curtius, E.R. (2009). Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Przeł. i oprac. A. Borowski. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Dziechcińska, H. (2001). Kobieta w życiu i literaturze XVI i XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
• Fulińska, A. (2000). Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu. Wrocław: Leopoldinum.
• Goliński, J.K. (1998). Między niebem a piekłem. „Wojna pobożna” bohaterów Tassa – Kochanowskiego. W: R. Ocieczek, B. Mazurkowa (red.), Z ducha Tassa: księga pamiątkowa sesji naukowej w czterechsetlecie śmierci pisarza (1544–1595) (s. 122–142). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Gorzkowski, A. (2001). „Ut pictura verba”. Zagadnienie unaocznienia w retoryce starożytnej i wczesnonowożytnej. Pamiętnik Literacki, 92 (2), 38–59.
• Grzeszczuk, S. (1968). Piotra Kochanowskiego poemat o „wojnie pobożnej”. W: P. Kochanowski, T. Tasso. Gofred abo Jeruzalem wyzwolona. Oprac. S. Grzeszczuk, przypisy R. Pollak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Hagastruma, J.H. (1974). The Sister Arts. The Tradition of Literary Pictorialism and English Poetry from Dryden to Gray. Chicago: University of Chicago Press.
• Januszkiewicz, M. (2002). O pojęciu mimesis w poetyce Arystotelesa. Sztuka i Filozofia, 21, 137–152.
• Kaczmarek, M. (1972). Epicki kształt poematów historycznych Samuela Twardowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Krzywy, R. (2006). Aristeja w epice Samuela Twardowskiego i Wacława Potockiego na tle dziejów konwencji. W: M. Rowińska-Szczepaniak, J. Zagożdżon (red.), Różnorodność form w literaturze dawnej (s. 32–43). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Krzywy, R. (2011). Deskrypcja Stambułu w „Przeważnej legacyi” Samuela Twardowskiego wobec topiki laudatio urbis. Pamiętnik Literacki, 102 (4), 41–58.
• Krzywy, R. (2013). Wędrówki z Mnemozyne. Studia o topice dawnego podróżopisarstwa. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
• Markowski, M.P. (1992). Ekphrasis. Uwagi bibliograficzne z dołączeniem krótkiego komentarza. Pamiętnik Literacki, 90 (2), 229–236.
• Minissi, N. (1998). Torquato Tasso – od renesansu do baroku. W: R. Ocieczek, B. Mazurkowa (red.), Z ducha Tassa: księga pamiątkowa sesji naukowej w czterechsetlecie śmierci pisarza (1544–1595) (s. 13–19). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Mitosek, Z. (red.) (1992). Mimesis w literaturze i kulturze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Niebelska-Rajca, B. (2011). „Poeta imitatore” czy „poeta facitore”? Późnorenesansowe włoskie dyskusje o mimesis. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, LV, 101–122.
• Niebelska-Rajca, B. (2012). „Enargeia” i „energeia” w teoriach literatury renesansu i baroku. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Markiewicz, H. (1996). Obrazowość a ikoniczność literatury. W: H. Markiewicz, Wymiary dzieła literackiego (s. 7–42). Red. S. Balbus. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Melberg, A. (1992). Teorie Mimesis. Repetycja. Przekł. J. Balbierz. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Pelc, J. (1998). Torquato Tasso – nowy model poety nawróconego. W: R. Ocieczek, B. Mazurkowa (red.), Z ducha Tassa: księga pamiątkowa sesji naukowej w czterechsetlecie śmierci pisarza (1544–1595) (s. 20–30). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Pfeiffer, B. (2001). Galerie i pałace: kategoria ekphrasis w utworach staropolskich. Pamiętnik Literacki, 92 (2), 229–236.
• Piętka, R. (2004). Antyczna translatologia. Pamiętnik Literacki, 95 (1), 7–18.
• Pollak, R. (1922). „Gofred” Tassa – Kochanowskiego. Warszawa: Gebethner i Wolff.
• Pollak, R. (1952). Ze studiów nad staropolskim przekładem „Orlanda Szalonego”. Pamiętnik Literacki, 43 (1–2), 252–286.
• Pollak, R. (1965). Spolszczenia w staropolskim przekładzie Ariosta. Zagadnienie Rodzajów Literackich, 2, 43–49.
• Pollak, R. (1970). Rex interpretantum polonarum. W: S. Pigoń, T. Ulewicz (red.), W kręgu „Gofreda” i „Orlanda”. Księga pamiątkowa sesji naukowej Piotra Kochanowskiego w Krakowie, dnia 4–6 kwietnia 1967 r. (s. 11–23). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Poterała, P. (2017). Fauna i flora w utworach Samuela Twardowskiego inspirowanych mitologią. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Humanistyczne, 16 (1), 55–74.
• Praz, A. (1981). Mnemosyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych. Przekł. W. Jakiel. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Rusinek, R. (1955). O sztuce tłumaczenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Walicka, E. (1995). Filozofia a nauka o literaturze: Paula Ricoeura próba nowej interpretacji kategorii mimesis. Teksty Drugie. Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja, 6 (5), 52–81.

Identifiers

DOI

10.18276/me.2017.2-01