Zmiana tożsamości narodowej a opozycja swój / obcy

• Authors: Ajdaczić Dejan

Title variants

EN

Changing national identity in the light of the US/THEM opposition

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule rozpatrywane są elementy tożsamości etnokonfesyjnej i stereotypów etnicznych ze względu na ich zmiany. Opozycja swój / obcy jako jedna z centralnych opozycji w procesie utożsamienia siebie z tożsamościami grupowymi modeluje stosunek jednostek do innych ludzi, którzy są ujmowani jako swoi (bliscy / podobni / „przyjaźni”) w przeciwstawieniu do obcych (dalekich / innych / „nieprzyjaznych”). Wśród wszystkich rodzajów tożsamości etnokonfesyjna w najmniejszym stopniu ulega zmianom w swoim środowisku, lecz może się zmienić i zmienia się w środowisku obcym u przesiedleńców, emigrantów itd. Ważne czynniki tożsamości należą do dziedziny kultury: do swojej / obcej wiary, obyczajów, języka. W zależności od zainteresowania czy niezainteresowania wspólnoty całkowitym dostosowaniem się nowych członków do otoczenia, wzajemne oddziaływanie kultur odbywa się na poziomie uzgodnienia lub zatarcia różnic kulturowych. Zmienność i tożsamość ma różne typy i odmiany: przy zmianie tożsamości zmieniają się cechy i stosunki przedstawicieli danej grupy drogą ich samookreślenia i samonazywania, przy zamianie tożsamości zmieniają się i samonazywanie, i samookreślenie wraz z osobliwościami grupy, przedstawiciele grupy nazywają więc siebie przedstawicielami innego narodu czy wiary. Utrata tożsamości i przyjęcie nowej zazwyczaj są jednoczesnymi i równoległymi procesami, ale nie są wzajemnie uwarunkowane. Niektóre z procesów utraty poprzedniej tożsamości zachodzą w mniejszej zależności od nabywania nowej (osłabienie, zaniedbanie, zapomnienie i zrzeczenie się), inne zaś odbywają się we wzajemnym związku dwu tożsamości (kształtowanie się podwójnej tożsamości z równoległym istnieniem dwu tożsamości, zamiana etnotożsamości przez inną tożsamość narodową czy na przykład zawodową). Opozycja swój / obcy jest uwzględniana w analizie różnych typów zmian tożsamości narodowej.

EN

The article deals with changes of ethno-religious identity and ethnic stereotypes. The opposition between US and THEM plays a major role in shaping one’s group identity and determining one’s relationships with others (those who belong to us, who are similar and friendly vs. those who do not, who are different and hostile). Of all types of identity, the ethno-religious identity is the least amenable to change in one’s own environment but may and does change in a foreign context, among displaced persons, emigrants etc. Important factors of identity are cultural in nature and have to do with religion, customs and language. Depending on how much the community wants its new members to assimilate, the mutual relationship between cultures involves adjustment or obliteration of cultural differences. Identity may change in various ways: when identity is changed, the characteristics and relationships of the representatives of one group change through self-identification and naming; when identities are exchanged, self-identification and self-reference change together with the group’s characteristics (members of the group call themselves representatives of another nation or denomination). The loss of identity and the acquisition of a new one are most of the time parallel processes but they are not mutually dependent. Some aspects of the loss are not so strongly connected with the acquisition (weakening, neglect, oblivion and renunciation), whereas others are (double identity, replacement of an ethic identity by another ethnic identity or by an identity of a different type, e.g. professional). The analysis considers the role of the US/THEM opposition in various types of changes of national identity.

Keywords

PL

tożsamość narodowa; tożsamość etnokonfesyjna; stereotyp etniczny; opozycja swój/obcy

EN

national identity; ethno-religious identity; ethnic stereotype; us vs. them

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2008
• Volume: 20
• Pages: 149-157

Contributors

author

Ajdaczić Dejan

• Katedra Filologii Słowiańskiej Instytutu Filologii Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie

References

• Ajdačić Dejan, 2003, Književno oblikovanje predstava o protivniku u bugarsko srpskim ratovima, „Slavistika”, t 7, s. 373--377.
• Ajdačić Dejan, 2006, Oficery Piščeviči --- Rysy serbs’koji identyčnosti ta jih vtrata, „Ukras”, Kyiv, nr 1, s. 71--94.
• Aretov Nikolaj, 2005, Nacionalna mitologija i nacionalna literatura [w:] http://liternet.bg/publish8/ naretov/nacionalna.htm.
• Bartmiński Jerzy, Małgorzata Brzozowska, 1993, LUD. Profile pojęcia i ich konteksty kulturowe, [w:] Profilowanie pojęć, Lublin, s. 181--206.
• Bartmiński Jerzy, MazurkiewiczBrzozowska Małgorzata (red.), Nazwy wartości. Studia leksykalnosemantyczne, lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Belova Ol’ga, 2005, Etnokul’turnye stereotipy v slavjanskoj narodnoj tradicii, Moskva: Indrik.
• Čistov Kiril, 1972, Etničeskaja obščnost, etničeskoje soznanie i nekotorye problemy duhovnoj kul'tury, „Sovetskaja etnografija”, nr 3, s. 73--85.
• Goldsvorti Vesna, 2000, Izmišljanje Ruritanije. Imperijalizam mašte, Beograd: Geopoetika. [Goldsworthy Vesna, Inventing Ruritania. The Imperialism of the Imagination]
• Kiślak Elżbieta, 1991, Car-trup i Król-Duch. Rosja w twórczości Słowackiego, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Krekovičová Eva, 1999, Medzi toleranciou a bariérami. Obraz Róma a Žida v slovenskom folklóre, Bratislava: AEP.
• Krekovičová Eva, 2005, Mentálne obrazy, stereotypy a mýty vo folklóre a v politike, Bratislava: Ústav etnológie SAV.
• Lappo Irina, 2002, Profilowanie stereotypu Rosjanina w polskim kręgu językowo-kulturowym, „Etnolinwistyka”, t. 14, s. 153--174.
• Lappo Irina, 2005 , Stereotyp Polaka i jego profilowanie w białoruskim kręgu językowo-kulturowym, „Etnolingwistyka”, t. 17, s. 113--143.
• Rjabčuk Mykola, 2000, Vid Malorosiji do Ukrajiny. Paradoksy zapiznilogo nacijetvorennja, Kyjiv: Krytyka.
• Todorov Veličko, 2000, Znam gi az tjah. S’rbija i s’rbite v b’lgarskata literatura, Sofija: Graždansko družestvo „Kritika".
• Todorova Marija, 1999, Imaginarni Balkan, Beograd: Biblioteka XX vek [Todorova Maria, Imagining the Balkans]
• Ugrešić Dubravka, 2002, Zabranjeno čitanje, Beograd: Samizdat B92.