Obywatel współbadacz, czyli o pożytkach z dzielenia laboratorium – renegocjowanie umowy pomiędzy naukowcami a amatorami

• Authors: Agata Stasik

Title variants

EN

Citizen as the Fellow Researcher, or the Benefits of Sharing the Lab: Renegotiating Contract between Scientists and Lay People

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule analizowane jest zjawisko udziału amatorów w wytwarzaniu wiedzy naukowej oraz wpływ tego zaangażowania na konstruowanie granic pomiędzy nauką a nienauką (ang. boundary-making). Na podstawie przykładów udziału niespecjalistów w wytwarzaniu wiedzy z obszaru technonauki na trzech wybranych obszarach: ochrony środowiska, medycyny oraz biologii syntetycznej stwierdza się, że w pewnych przypadkach, zgodnie z modelem nauki postnormalnej, głos zainteresowanej opinii publicznej istotnie modyfikuje zasady rządzące prowadzeniem postępowania naukowego. Analizowane przykłady pokazują jednocześnie, że osoby spoza systemu nauki są zdolne do krytycznego i owocnego udziału w konstruowaniu wiedzy. Udział w wytwarzaniu wiedzy rozważany jest jako radykalna forma realizacji postulatu szerszej partycypacji obywateli we współkształtowaniu kierunku społeczno-technologicznego rozwoju. Do zrozumienia politycznych konsekwencji tej zmiany używane są pojęcia pracy translacji i pracy puryfikacji zaproponowane przez Bruno Latoura.

EN

The article analyses the phenomenon of lay people engagement in the processes of knowledge creation and their impact on the boundary-work between science and non-science. Basing on the examples of lay people involvement on the three areas: environmental science, medicine and syntethetic biology it is argued that in some cases, in accordance with the model of post-normal science, engaged public is able to modify the protocols of scientific investigation. Thus, analysed cases show that participants from beyond the academic system are capable to bring the meaningful contribution into the processes of knowledge creation. Wider citizens’ involvement in this process is considered as a radical form of democratic participation in the technoscience. To put the light on political consequences of this ongoing transformation, Bruno Latour’s notions “work of translation” and “work of purification” are employed.

Keywords

PL

studia nad nauką i technologią; wiedza ekspercka; wiedza lokalna; nauka postnormalna; innowacje technologiczne

EN

science and technology studies; expert knowledge; local knowledge; post-normal science; technological innovation

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2015
• Issue: 4(219)
• Pages: 101-126

Contributors

author

Agata Stasik

• Katedra Zarządzania Międzynarodowego, Akademia Leona Koźmińskiego, ul. Jagiellońska 57/59, 03-301 Warszawa

References

• Abriszewski, Krzysztof. 2008. Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza Teorii Aktora-Sieci Bruno Latoura. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
• Afeltowicz, Łukasz. 2011. Laboratoria w działaniu. Innowacja technologiczna w świetle antropologii nauki. Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Naukowa.
• Alitieri, Miguel. 1993. Ethnoscience and Biodiversity: Key Elements in the Design of Sustainable Pest Management Systems for Small Farmers in Developing Countries. „Agriculture, Ecosystems & Environment” 46(1–4): 257–272.
• Bandelli, Andrea, i Elly A. Konijn. 2013. Science Centers and Public Participation: Methods, Strategies, and Barriers. „Science Communication” 35(4): 419–448.
• Bauer, Martin. 2009. The Evolution of Public Understanding of Science − Discourse and Comparative Evidence. „Science, Technology & Society” 14(2): 221–240.
• Beck, Ulrich. 2002. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Tłum. Stanisław Cieśla. Warszawa: Scholar.
• Beck, Ulrich. 2012. Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa. Tłum. B. Baran. Warszawa: Scholar.
• Bijker, Wiebe. 2006. Why and How Technology Matters. W: R. Goodin i Ch. Tilly (red.). The Oxford Handbook of Contextual Political Analysis Oxford Handbooks of Political Science. Oxford University Press, s. 681–706.
• Bińczyk, Ewa. 2010. (Post)konstruktywizm na temat technonauki. „Zagadnienia Naukoznawstwa” 64(1): 231–251.
• Bińczyk, Ewa. 2012. Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepo-żądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Callon, Michel. 1999. The Role of Lay People in the Production and Dissemination of Scientific Knowledge. „Science Technology & Society” 4 (1): 81–94.
• Callon, Michel i Volona Rabeharisoa. 2003. Research ‘in the Wild’ and the Shaping of New Social Identities. „Technology in Society” 25: 193–204.
• Callon, Michel, Pierre Lascoumes i Yannick Barthe. 2009. Acting in an Uncertain World: An Essay on Technical Democracy. Cambridge, Massachusetts, London, England: The MIT Press.
• Castells, Manuel. 2010. Społeczeństwo sieci. Tłum. K. Pawluś, M. Marody, J. Sta-wiński i S. Szymański. Warszawa: WN PWN.
• Collins, Harry i Robert Evans. 2002. The Third Wave of Science Studies: Studies of Expertise and Experience. „Social Studies of Science” 32 (2): 235–96.
• Delgado, Ana. 2013. DIYbio: Making Things and Making Futures. „Futures” 48: 65–73.
• Degelsegger, Alexander i Helge Torgersen. 2011. Participatory Paternalism: Citizens’ Conferences in Austrian Technology Governance. „Science and Public Policy” 38 (5): 391–402.
• Eggleson, Kathleen. 2014. Transatlantic Divergences in Citizen Science Ethics—Comparative Analysis of the DIYbio Code of Ethics. „Nanoethics” 8: 187–92.
• Epstein, Steven. 1995. The Construction of Lay Expertise: AIDS Activism and the Forging of Credibility in the Reform of Clinical Trials. „Science, Technology & Human Values” 20(4): 408–437.
• Epstein, Steven. 1996. Impure Science: AIDS, Activism and the Politics of Knowledge. Berkeley: University of California Press.
• Felt, Ulrike i Brian Wynne. 2007. Taking European Knowledge Society Seriously. Report of the Expert Group on Science and Governance to the Science, Economy and Society Directorate. Directorate – General for Research, European Commis-sion, European Commisision, http://www.bmbf.de/pub/EuropeanKnowledge(6).pdf [dostęp: 13.08.2014].
• Funtowicz, Silvio i Jerome Ravetz. 1992. Three Types of Risk Assessment and the Emergence of Post-Normal Science. W: S. Krimsky i D. Golding (red.). Social Theories of Risk. Preager, s. 251–274.
• Funtowicz, Silvio i Jerome Ravetz. 1993. Science for the Post-normal Age. „Futures” 25(7): 739–755.
• Galaz, Victor. 2014. Global Environmental Governance, Technology and Politics. The Anthropocene Gap. Edward Elgar Publishing.
• Gibbons, Michael, Camille Limoges, Helga Nowotny, Simon Schwartzman, Peter Scott i Martin Trow. 1994. The New Production of Knowledge. The Dynamics of Science and Research in Contemporary Societies. Sage.
• Gieryn, Thomas F. 1983. Boundary-Work and the Demarcation of Science from Non-Science: Strains and Interests in Professional Ideologies of Scientists. „American Sociological Review” 48(6): 781–95.
• Godin, Benoit. 2006. The Linear Model of Innovation: The Historical Construction of an Analytical Framework. „Science, Technology & Human Values” 31(6): 639–667.
• Hagendijk, Rob i Alan Irwin. 2006. Public Deliberation and Governance: Engaging with Science and Technology in Contemporary Europe. „Minerva” 44(2): 167–184.
• Harremoës, Poul, David Gee, Malcolm MacGarvin, Andy Stirling, Jane Keys, Brian Wynne, Sofia Guedes Vaz (red.). 2002. The Precautionary Principle in the 20th Century. Late Lessons from Early Warnings. London, Sterling: Earthscan.
• Healy, Stephan, 1999. Extended Peer Communities and the Ascendance of Post-normal Politics. „Futures” 31: 655–669.
• Healy, Stephan. 2011. Post-normal Science in Postnormal Times. „Futures” 43(2): 202–208.
• Higdem, Ulla. 2014. The Co-creation of Regional Futures: Facilitating Action Research in Regional Foresight. „Futures” 57(16): 41–50.
• Innerarity, Daniel. 2013. Power and Knowledge: The Politics of the Knowledge Society. „European Journal of Social Theory” 16(1): 3–16.
• Jasanoff, Sheila. 2003. Technologies of Humility: Citizen Participation in Governing Science. „Minerva” 41: 223–244.
• Jasanoff, Sheila. 2004. Ordering Knowledge, Ordering Society. W: S. Jasanoff (red.). States of Knowledge: the Co-Production of Science and Social Order. London, New York: Routledge, s. 13–45.
• Jasanoff, Sheila. 2006. Technology as a Site and Object of Politics. W: R. Goodin i Ch. Tilly (red.). The Oxford Handbook of Contextual Political Analysis Oxford Handbooks of Political Science. Oxford University Press, s. 745–763.
• Jasanoff, Sheila. 2007. Technologies of Humility. „Nature” 450: 33.
• Klein, Ursula, i Emma Spary (red.). 2010. Materials and Expertise in Early Modern Europe. Between Market and Laboratory. Chicago, London: The University of Chicago Press.
• Knorr-Cetina, Karin. 1981. The Manufacture of Knowledge. An Essay on the Con-structivist and Contexstual Nature of Science. Pergamon Press.
• Krimsky, Sheldon. 2006. Nauka skorumpowana? O niejasnych związkach nauki i biznesu. Tłum. B. Biała. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Latour, Bruno. 1991. Technology is Society Made Durable. W: J. Law (red.). A Sociology of Monsters: Essays on Power, Technology and Domination. London, New York: Routledge, s. 103–131.
• Latour, Bruno. 2000. Pandora’s Hope. Essays on the Reality of Science Studies. Cambridge, Massachusttes: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 2005. From Realpolitik to Dingpolitik or How to Make Things Public. W: B. Latour i P. Weibel (red.). Making Things Public. Atmospheres of Democracy. Cambridge: The MIT Press, s. 4–31.
• Latour, Bruno. 2009. Polityka natury. Tłum. A. Czarnecka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Latour, Bruno. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni. Tłum. M. Gdula. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Latour, Bruno, i Steve Woolgar. 1986. Laboratory Life. The Construction of Scietific Facts. Princeton: Princeton University Press.
• Leach, Melissa, Ian Scoones i Brian Wynne. 2005. Science and Citizens: Globalization and the Challenge of Engagement. London, New York: Zed Books.
• Lo, Bernard i Lindsay Parham. 2010. The Impact of Web 2.0 on the Doctor-Patient Relationship. „Journal of Law, Medicine and Ethics” 38(1): 17–26.
• Lyall, Catherine, Laura Meagher. 2012. A Masterclass in Interdisciplinarity: Research into Practice in Training the Next Generation of Interdisciplinary Researchers. „Futures” 44(6): 608–617.
• McMullan, Miriam. 2006. Patients Using the Internet to Obtain Health Information: How This Affects the Patient-Health Professional Relationship. „Patient Education and Counseling” 63(1–2): 24–28.
• Mucha, Janusz. 2009. Uspołeczniona racjonalność technologiczna. Naukowcy z AGH wobec cywilizacyjnych wyzwań i zagrożeń współczesności. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Najwyższa Izba Kontroli. 2013. Informacja o wynikach kontroli. Poszukiwanie, wydobywanie i zagospodarowanie gazu ze złóż łupkowych.
• Nowotny, Helga, Peter Scott i Michael Gibbons. 2001. Re-thinking Science: Knowledge and the Public in an Age of Uncertainty. Cambridge: Polity.
• Nowotny, Helga. 2008. Insatiable Curiosity. Innovation in a Fragile Future. The MIT Press.
• Ravetz, Jerome. 2004. The Post-normal Science of Precaution. „Futures” 36(3): 347–357.
• Ritzer, George i Nathan Jurgenson. 2010. Production, Consumption, Prosumption. The Nature of Capitalism in the Age of the Digital ‘Prosumer’. „Journal of Consumer Culture” 10(1): 13–36.
• Rheingold, Howard. 2002. Smart Mobs: The Next Social Revolution. Basic Books.
• Sardar, Ziauddin. 2010. Welcome to Postnormal Times. „Futures” 42(5): 435–444.
• Shapin, Stephan i Simon Schaffer. 1985. Leviathan and the Air-Pump: Hobbes, Boyle, and the Experimental Life. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Shapin, Stephan. 2010. Never Pure. Historical Studies of Science as if It Was Produced by People with Bodies, Situated in Time, Space, Culture, and Society, and Struggling for Credibility and Authority. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Stankiewicz, Piotr. 2011. Od przekonywania do współdecydowania: zarządzanie konfliktami wokół ryzyka i technologii. „Studia Socjologiczne” 4(203): 95–120.
• Stankiewicz, Piotr. 2014. Zbudujemy wam elektrownię (atomową!). Praktyka oceny technologii przy rozwoju energetyki jądrowej w Polsce. „Studia Socjologiczne” 1(212): 77–107.
• Stankiewicz, Piotr, Agata Stasik i Joanna Suchmoska. 2015. Od informowania do współdecydowania i z powrotem. Prototypowanie technologicznej demokracji. „Studia Socjologiczne” 3(218).
• Stasik, Agata. 2014. Ocena oddziaływania technologii w erze niepewności – wyzwanie poznawcze jako wyzwanie polityczne. „Polityka Społeczna” 41(5–6): 13–17.
• Sturgis, Patrick, Nick Allum. 2004. Science in Society: Re-Evaluating the Deficit Model of Public Attitudes. „Public Understanding of Science” 13(1): 55–74.
• Sykora, Martin. 2011. Web 2.0 Common Uses and Potential Applications an Interdisciplinary Study of Social Media with Case Studies of Applications and Some Methodology Improvements. „The International Journal of Interdisciplinary Social Science” 5 (10): 411–50.
• Tengö, Maria, Eduardo Brondizio, Thomas Elmqvist, Pernilla Malmer i Marja Spierenburg. 2014. Connecting Diverse Knowledge Systems for Enhanced Ecosystem Governance – The Multiple Evidence Base approach. „Ambio” 43(5): 579–591.
• Van Asselt, Marjolein. 2005. The Complex Significance of uncertainty in a Risk Era: Logics, Manners and Strategies in Use. „International Journal of Risk Assessment and Management” 5(2–4): 125–158.
• Wynne, Brian. 1989. Sheepfarming after Chernobyl: A Case Study in Communicating Scientific Information. „Environment” 32 (3): 11–39.
• Wynne, Brian. 1998. May the Sheep Safely Graze? W: S. Lash, B. Szerszynski i B. Wynne (red.). Risk, Environment and Modernity. Sage Publications, s. 44–84.
• Zacher, Lech. 2012. Relacja technika-społeczeństwo jako przedmiot badań i ewaluacji. W: L. Zacher (red.). Nauka. Technika. Społeczeństwo. Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne. Warszawa: Poltext, s. 15–38.