Obraz Boga w filmie Miloša Formana Amadeusz

• Authors: Romejko Adam

Title variants

EN

God’s Image in the Film Amadeus by Miloš Forman

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po II wojnie światowej niewielu twórcom filmowym z Europy udało się odnieść sukces w USA. Do nich należy czechosłowacki reżyser Miloš Forman (1932-2018). Jego życie nie było łatwe. W czasie wojny stracił rodziców, a później ojczyznę, gdyż zdecydował się na emigrację. Początki jego działalności artystycznej w USA były naznaczone niepowodzeniem. Przełomem okazał się film Lot nad kukułczym gniazdem (1975) a szczytem Amadeusz. Obok tytułowego Mozarta głównym bohaterem filmu jest pochodzący z północnych Włoch Antonio Salieri. Pragnie być uznanym kompozytorem, żarliwie się o to modli. Wydaje się mu, że został wysłuchany, aż do czasu, gdy spotyka Mozarta, muzycznego geniusza, który swym postępowaniem – zdaniem Salieriego – na ten dar nie zasłużył. Salieri buntuje się przeciw „rozrzutności” Boga. Nie chce dostrzec, że się myli. Hojność Boga jest nieograniczona – z tej boskiej obfitości czerpie i Mozart, i Salieri. Uparte opowiadanie się przeciwko Bogu nie przynosi ulgi, a doświadczane cierpienie nie prowadzi go do uznania własnego błędu (grzechu). Z bólem, ale też i dumą wyraża opinię o słuszności swego postępowania.

EN

After the Second World War, several European filmmakers managed to succeed in the USA. The Czechoslovak director Miloš Forman (1932-2018) was one of them. His life was not easy. During the war he lost his parents, and later his homeland, because he decided to emigrate. The beginnings of his artistic activity in the US were marked by failure. The breakthrough came with the movie One Flew Over the Cuckoo’s Nest (1975), and the great success Amadeus (1984). Next to the titular Mozart, the main character of the film is Antonio Salieri, a musician from northern Italy. He wants to be a famous composer and prays fervently for that. It seems to him that his prayer has been heard, until he meets Mozart, a musical genius who – according to Salieri – did not deserve this gift. Salieri rebels against God’s ‘extravagance’. He does not want to acknowledge that he is wrong. God’s generosity is unlimited. Both Mozart and Salieri derive from this divine abundance. Salieri persists against God. He never experiences relief and suffering does not lead him to recognize his own mistake (sin). With pain, but also with pride, he expresses his opinion about the righteousness of his own conduct.

Keywords

PL

Bóg; Forman; Girard; Mozart; Salieri; Schwager

EN

Forman; Girard; God; Mozart; Salieri; Schwager

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2018
• Issue: 42
• Pages: 261-279

Contributors

author

Romejko Adam

• Uniwersytet Gdański

References

• Amadeus by Peter Shaffer 2016, https://youtu.be/QiJMiGeAEhs [16.08.2018]. Amadeusz, reż. M. Forman, USA 1984 (wersja reżyserska 2002).
• Encyklopedia teatru polskiego, http://encyklopediateatru.pl [18.08.2018].
• Amadeusz, www.filmweb.pl/Amadeusz [13.08.2018].
• Amadeusz. Nagrody, www.filmweb.pl/Amadeusz/awards [16.08.2018].
• Boschini, D.J., Keltner, N.L., Different Generations Review One Flew Over the Cuckoo’s Nest Miloš Forman (Director), „Perspectives in Psychiatric Care” 1 (2009), s. 75-79.
• Budzik, S., Kategorie dramatyczne w teologii na przykładzie R. Girarda H.U. von Balthasara i R. Schwagera, Tarnów 1997.
• Budzik, S., Teologia dramatyczna Raymunda Schwagera, w: R. Schwager, Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, Tarnów 2002, s. 7-43.
• Carbonnier, A., Geniusz widziany oczami obłąkanego. Amadeus Miloša Formana, „Film na Świecie” 318-319 (1985), s. 9-13.
• Choczaj, M., Amadeusz. Miloš Forman i Peter Shaffer, „Przestrzenie Teorii” 18 (2012), s. 173-200.
• Dembowski, I., Amadeus, „Film na Świecie” 318-319 (1985), s. 7-9.
• Encyklika Ojca Świętego Jana Pawła II o Bożym miłosierdziu Dives in misericordia, Warszawa 1981.
• Forman, M., Novak, J., Rückblende. Erinnerungen, tł. B. Jakobeit, Hamburg 1994.
• Girard, R., Sacrum i przemoc, t. 1, Poznań 1993.
• Girard, R., Things Hidden since the Foundation of the World, Stanford 1987.
• Girard, R., Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica, Warszawa 2002.
• Gwóźdź, A., Amadeusz, znaczy przez Boga umiłowany, „Kino” 5 (1985), s. 48-49.
• Hames, P., Forman, w: Five Filmmakers. Tarkovsky, Forman, Polanski, Szabó, Makavejev, red. D.J. Goulding, Bloomington – Indianapolis 1994, s. 50-91.
• Katechizm. Podstawowe dane katechizmowe, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/trans/nauczanie/ kompendia/kkk/podstawowe.html [18.08.2018].
• Kesey, K., Lot nad kukułczym gniazdem, Warszawa 1994.
• Klejsa, K., Kino kontestacji w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, w: Historia kina, t. 3, Kino epoki nowofalowej, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Kraków 2015, s. 613-657.
• Kołodyński, A., Miloš Forman: Co cię nie zabije… „Kino” 10 (2010), s. 76-77.
• Konieczna, A., Salieri Antonio, w: Encyklopedia muzyczna PWN, t. 9, S-Sł, red. E. Dziębowska, Kraków 2007, s. 20-22.
• Kosecka, B., Forman Miloš, w: Encyklopedia kina, red. T. Lubelski, współpr. A. Garbicz, Kraków 2010, s. 331-332.
• Léon-Dufour, X., Słownik Nowego Testamentu, tł. K. Romaniuk, Poznań 1993.
• Miloš Forman, www.filmweb.pl/person/Milos.Forman [23.08.2018].
• Milos Forman, www.imdb.com/name/nm0001232/ [23.08.2018].
• Miloš Forman: Co cię nie zabije…, reż. M. Šmídmajer, Czechy 2009.
• Nowok, A., „Amadeusz” Milosza Formana. Część I – Fakty i mity, http://meakultura.pl/publikacje/ amadeusz-milosza-formana-czesc-i-fakty-i-mity-391 [16.08.2018].
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu „Biblia Tysiąclecia”, Poznań 52008.
• Roberts, S., Stanley Bard, Who Ran Chelsea Hotel as a Bohemian Sanctuary, Dies at 82, „The New York Times”, 15.02.2017, s. A21.
• Romejko, A., Dramat zbawienia – Raymunda Schwagera teologiczna recepcja i transformacja teorii mimetycznej, „Studia Gdańskie” 21 (2007), s. 173-193.
• Romejko, A., Lecz ja wiem: Wybawca mój żyje (Hi 19,25). Idea ofiary w myśli René Girarda, „Studia Gdańskie” 21 (2007), s. 59-77.
• Romejko, A., Teoria mimetyczno-ofiarnicza – wprowadzenie do antropologii René Girarda, „Studia Gdańskie” 15-16 (2002-2003), s. 55-64.
• Sowińska, I., Kino Czechosłowacji: cud i po cudzie, w: Historia kina, t. 3, Kino epoki nowofalowej, red. T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska, Kraków 2015, s. 381-439.
• Staszczyszyn, B., Dwaj dyrygenci. Miloš Forman o sobie, „Tygodnik Powszechny” 46 (2010), s. 37.
• Tereszczuk, J., Świat karnawału – karnawał świata. Wizja rzeczywistości skarnawalizowanej w filmie Miloša Formana „Amadeusz”, „Kwartalnik Filmowy” 45 (2004), s. 146-162. Von Böhmen nach Hollywood, https://orf.at/stories/2434161/2434160/ [23.08.2018]. www.filmweb.pl.
• www.pavelforman.com. www.pensionrut.cz.
• Wywiad z Milošem Formanem (Amadeus), „Film na Świecie” 318-319 (1985), s. 13-23. Zarębski, K.J., Forman słucha Mozarta, „Kino” 10 (2010), s. 16-18.