Ekonomiczny wymiar współpracy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z Polonią na przykładzie działalności Przedsiębiorstw Polonijno-Zagranicznych

• Authors: Bernadetta Nitschke-Szram

Abstracts

PL

W latach 70. XX wieku polityka państwa polskiego wobec Polonii nabrała innego wymiaru. Stała się ona bardziej intensywna i otwarta. Zmiany te zainicjował ówczesny I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edward Gierek. Jednym z najważniejszych przejawów współpracy środowisk polonijnych z krajem stał się aspekt ekonomiczny. Ponadto sytuacja gospodarcza Polski sprawiła, że przedsiębiorcy polonijni uzyskali możliwość prowadzenia działalności w kraju. Stało się to możliwe na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 14 maja 1976 r. Wpisywało się ono ściśle w próbę reform gospodarczych zainicjowanych w grudniu 1976 r. na V plenum KC PZPR. Liczba firm polonijnych systematycznie rosła, począwszy od zaledwie trzech w 1977 roku, aż po prawie osiemset pod koniec lat 80. Przez większą część lat 80. firmy polonijno-zagraniczne stały się istotnym elementem krajobrazu gospodarczego Polski. Wynikało to m.in. z profilu produkcji. Wytwarzając: kosmetyki, odzież czy też niektóre artykuły spożywcze, tworzyły namiastki normalności. W ich działalności dostrzegano nie tylko korzyści, ale i zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. W związku z tym znalazły się one w centrum zainteresowania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Wojskowej Służby Wewnętrznej. Postrzegano je jako wsparcie dla działalności opozycji. Niewątpliwie też tak było, gdyż niejednokrotnie zatrudniały one działaczy opozycyjnych, ułatwiały pozyskiwanie z zagranicy urządzeń poligraficznych, jak również organizowały wsparcie finansowe. Nie wszystkie stawiały sobie jednak za cel walkę z systemem. Dla wielu najważniejszy był zysk, który osiągano, działając na granicy prawa. To „eldorado” zakończyło się wraz z wejściem w życie ustawy z 23 kwietnia 1986 roku o spółkach z udziałem zagranicznym, kiedy to polskie podmioty gospodarcze uzyskały możliwość tworzenia spółek z podmiotami zagranicznymi

EN

The Polish policy towards the Polish Diaspora changed in the 70s of the 20th century. It became more open and intense. The changes were initiated by the First Secretary of the Central Committee of the Polish United Workers Party – the then Edward Gierek. The economic aspect became one of the most important concerning the cooperation between the Diaspora and Poland. Moreover, the economic situation made it possible for the foreign managers to run a business in Poland. The Council of Ministers Decree dated 14th of May,1976 made it attainable.It infixed precisely to the attempt at economic reforms initiated by the 5th Plenum of the Central Committee of the Polish United Workers Party in December 1976. The number of foreign companies was growing. It began with only three in 1977 and built up to eight hundred at the end of the eighties. Foreign and related to the Polish Diaspora companies became an essential element of the Polish economic landscape. It had a great effect on the production profile. Air of normality was created by giving the market: cosmetics, clothes or some kinds of groceries However, not only the advantages were detected, but dangers too, especially concerning the country’s safety. Hence, they became the main interest of the Internal Ministry and The Internal Military Service. Some of them seemed to support the opposition activities. Undoubtedly it happened so, as resistence activists were frequently employed by them. They also made it easier to obtain printing devices, and organised financial help. However not all of them aimed at underground struggle. For many of them the most important was the profit, sometimes gained at the boundary line. This kind of „Eldorado” ended when the bill dated 23 April, 1986, was passed It concerned joint venture companies The Polish people could run companies together with the foreign business entity

Keywords

PL

polityka zagraniczna PRL; polonia; historia gospodarcza; stosunki zagraniczne

foreign policy Polish Republic of People; polonia; history of economy; international relationships

• Publisher: Zielona Góra University Press
• Journal: Studia Zachodnie
• Year: 2017
• Volume: 19
• Pages: 209-228
• Physical description: artykul naukowy

Contributors

author

Bernadetta Nitschke-Szram

References

• Akty prawne: Dz. U., nr 19, poz. 123 z 1976 r., Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 1976 r. w sprawie wydawania zagranicznym osobom prawnym i fizycznym zezwoleń na prowadzenie niektórych rodzajów działalności gospodarczej. Dz. U., nr 19, poz. 146, Ustawa z dnia 6 lipca 1982 roku o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne. Dz. U., nr 17, poz. 88, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1986 roku o spółkach z udziałem zagranicznym. M.P., nr 29, poz. 254, Zarządzenie nr 28 Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 1982 r. w sprawie szczególnego zakresu działania i powoływania Pełnomocnika Rządu do Spraw zagranicznych Przedsiębiorstw Drobnej Wytwórczości. Materiały źródłowe niepublikowane: AAN, Towarzystwo Łączności z Polonią zagraniczną „Polonia”, sygn. 11/25, Towarzystwo Łączności Polonii Zagranicznej z Krajem (z doświadczeń Towarzystwa „Polonia”). AAN, Towarzystwo Łączności z Polonią zagraniczną „Polonia”, sygn. 11/25, Informacja o realizacji rządowego programu współpracy z Polonią w krajach kapitalistycznych z listopada 1976 roku przekazana przez Towarzystwo „Polonia” Departamentowi Konsularnemu MSZ. AAN, Towarzystwo Łączności z Polonią zagraniczną „Polonia”, sygn. 6/1, Plan pracy z Polonią w krajach kapitalistycznych. AAN, Towarzystwo Łączności z Polonią zagraniczną „Polonia”, sygn. 11/65, Uchwała Biura Politycznego KC PZPR „O zasadach koordynacji i organizacji stosunków PRL z zagranicą”, Warszawa, styczeń 1973 rok. AAN, Towarzystwo Łączności z Polonią zagraniczną „Polonia”, sygn. 11/24, Wykaz ustaleń przyjętych na konferencji w dniu 19 kwietnia 1973 roku. AAN, Towarzystwo Łączności z polonią zagraniczną „Polonia”, sygn. 11/25, Zarządzenie nr 79 Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza z dnia 10 października 1973 roku AAN, Urząd ds. Wyznań, sygn. 126/170, Działania PIHZ wynikające z programu pracy z Polonią w krajach kapitalistycznych w latach 1986-1990. AAN, Urząd ds. Wyznań, sygn. 126/170, Informacja o stanie i programie przedsięwzięć mających na celu aktywizację Polonii w handlu zagranicznym. IPN Bi, sygn. 087/571/1-2, Informacja dotycząca działalności przedsiębiorstwo polonijno-zagranicznych na terenie województwa olsztyńskiego w 1984 roku z 5 stycznia 1985 roku. IPN Bi, sygn. 087/571/1-2, Pismo Naczelnika Wydziału XIII Departamentu II MSW mjr Janusza Gieraka do Naczelników Wydziałów II Wojewódzkich Urzędów Spraw Wewnętrznych z 12 lutego 1987 roku. IPN Bi, sygn. 087/571/1-2, Sprawozdanie Naczelnika Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych do Naczelnika Wydziału XIII Departamentu II MSW w Warszawie z 22 marca 1983 roku. IPN Bi, sygn. 087/571/1-2, Wniosek o zakończenie sprawy obiektowej „Firma” z 16 stycznia 1990 roku. IPN BU, sygn. 01080/152, Praca dyplomowa napisana w Wyższej Szkole Oficerskiej im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie: D. Sierocki, Ochrona kontrwywiadowcza firm polonijnych na terenie województwa stołecznego i Warszawy, Legionowo 1987. IPN BU, sygn. 01169/309, t. 2, Pełnomocnik Rządu ds. Zagranicznych Przedsiębiorstw Drobnej Wytwórczości, Wytyczne w sprawie kierunków rozwoju współpracy kooperacyjnej przedsiębiorstw zagranicznych drobnej wytwórczości w latach 1983-1985. IPN BU, sygn. 1049/169, List członka Biura Politycznego KC PZPR Ministra Spraw Wewnętrznych Czesława Kiszczaka do Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z 18 grudnia 1987 roku. IPN BU, sygn. 1515/16475, Notatka dotycząca działalności firm polonijnych, Warszawa, 25 września 1982 roku. IPN Gd, sygn. 0046/704, t. 5, Program wystawienniczo-targowy Międzynarodowych Targów Poznańskich na 1987 rok. IPN Ka, sygn. 010/12190, Analiza sprawy operacyjnej kryptonim „Firma”. IPN Ka, sygn. 010/82, t. 1, Informacja Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dotycząca niektórych aspektów działalności PPZ-tów i związanych z tym zagrożeń. IPN Ka, sygn. 010/82, t. 1, Pismo Naczelnika Wydziału XIII, Departamentu II MSW, Warszawa 28 stycznia 1983 roku. IPN Ka, sygn. 010/82, t. 1, Wniosek o zakończenie sprawy obiektowej kryptonim „Polonus”. IPN Ka, sygn. 010/82, t. 1, Wniosek o założenie sprawy obiektowej kryptonim „Polonus” na kontrwywiadowcze zabezpieczenie przedsiębiorstw polonijno-zagranicznych działających na terenie województwa częstochowskiego. IPN Ka, sygn. 010/82, t. 1, Wytyczne dotyczące udzielania opinii w sprawach wydawania zagranicznym osobom prawnym i fizycznym zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości. IPN Ka, sygn. 083/4, t. 3, Meldunki operacyjne. IPN Po, sygn. 0062/222, t. 6, Wniosek o wszczęciu sprawy obiektowej „Lotos”. IPN Po, sygn. 08/1600, Wniosek o wszczęcie sprawy operacyjnego sprawdzenia kryptonim „Urzędnik” zatwierdzony przez Naczelnika Wydziału WUSW w Poznaniu z dnia 3 sierpnia 1983 roku. Monografie: Bałtowski M., Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza – rozwój – upadek, Warszawa 2009. Grala D. T., Reformy gospodarcze w PRL (1982-1989). Próba uratowania socjalizmu, Warszawa 2005. Osęka P., Mydlenie oczu. Przypadki propagandy w Polsce, Kraków 2010. Rurarz Z., Byłem doradcą Gierka, Warszawa 1990. U źródeł polskiego kryzysu, pod red. A. Müller, Warszawa 1985. Prasa: Lenczarowicz J., Rola Towarzystwa „Polonia” w polityce PRL wobec Polonii w krajach zachodnich, „Przegląd Polonijny”, z. 1(79), 1996. Zespolonym wysiłkiem całego narodu będziemy umacniać nasz dom ojczysty – Polskę Ludową. Przemówienie noworoczne I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka w radio i TV, „Trybuna Ludu”, 1.01.1971, nr 1(8019).

Notes

PL

brak

Identifiers

ISSN

1428-0663