Nazywanie Ducha Świętego w historii polszczyzny

• Authors: Bożena Sieradzka-Baziur

Title variants

EN

Names for the Holy Spirit in the History of the Polish Language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zostały przedstawiona analiza semantyczna kilkudziesięciu wybranych jednostek nazewniczych, którymi określano Ducha Świętego w historii polszczyzny. Korpus tekstów stanowiący podstawę tego opracowania to m.in.: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Katechizm Kościoła Katolickiego, prace teologiczne dotyczące Trzeciej Osoby Boskiej, teksty literackie od średniowiecza do współczesności, w tym tłumaczenia łacińskich hymnów Veni Creator Spiritus oraz Veni Sancte Spiritus na język polski, modlitewniki i śpiewniki, wypowiedzi współczesnych użytkowników języka polskiego. Współcześnie prototypowymi określeniami charakteryzowanej istoty duchowej są Duch Święty oraz Trzecia Osoba Trójcy Świętej. W centrum pojęcia DUCH ŚWIĘTY znajdują się jednostki nazewnicze Duch; Ożywiciel; Pan; Paraklet; Pocieszyciel; Stworzyciel Duch. Omówiono także osobliwe, rzadkie, okazjonalne, poetyckie jednostki nazewnicze, którymi w dziejach polszczyzny określano Ducha Świętego. W artykule zostały przedstawione również archaizmy oraz neologizmy nazewnicze używane w celu nazwania tej istoty duchowej.

EN

The article presents a semantic analysis of several dozen of naming units that have been used for referring to the Holy Spirit in the history of the Polish language. The corpus of texts constituting the basis of this study comprises The Scriptures of the Old and New Testaments, The Catechism of the Catholic Church, theological works on the Third Divine Person, literary texts from the Middle Ages to the present day, including Latin hymns Veni Creator Spiritus and Veni Sancte Spiritus translated into Polish, prayer books, songbooks, and utterances of contemporary Polish speakers. Nowadays, the prototypical descriptions of the spiritual being under analysis are Duch Święty and Trzecia Osoba Trójcy Świętej. In the centre of the concept of the HOLY SPIRIT, there are such onomastic units as Duch; Ożywiciel; Pan; Paraklet; Pocieszyciel; Stworzyciel Duch. The paper also discusses peculiar, rare, occasional, and poetic names which have been employed to refer to the Holy Spirit in the history of the Polish language. Moreover, the article presents archaisms and neologisms used for naming this spiritual being.

Keywords

PL

język religijny; pojęcia religijne; nazwania Ducha Świętego

EN

religious language; religious concepts; names of the Holy Spirit

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2014
• Volume: 62
• Issue: 6: Językoznawstwo
• Pages: 033-050

Contributors

author

Bożena Sieradzka-Baziur

References

• Boryś W.: Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• Duch Święty. Jak odkrywam jego działanie, wstęp, wybór tekstów i posłowie W. Kubik SJ, Kraków 1998.
• Hallig R., Wartburg W. von.: Begriffssystem als Grundlage für die Lexikographie. Versuch eines Ordnungsschemas, Berlin 1952.
• Jankowski A.: Zarys pneumatologii Nowego Testamentu, Kraków 1982.
• Jankowski A.: Duch Dokonawca. Nowy Testament o posłannictwie eschatologicznym Ducha Świętego, Katowice 1983.
• Jankowski A.: Duch Święty Dokonawcą zbawienia. Nowy Testament o posłannictwie eschatologicznym Ducha Świętego, Kraków 2003.
• Jan Paweł II: 1986, Dominum et Vivificantem, www.vatican.va (dostęp: 1.04.2014).
• Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 2002.
• Kozłowska A.: Duch Święty w pismach Cypriana Norwida, „Roczniki Humanistyczne” 56(2008), z. 6, s. 89-103.
• Kucała M.: Nazywanie Chrystusa w historii polszczyzny, w: Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999, s. 205-212.
• Kucała M.: Nazywanie Boga Ojca w historii polszczyzny, w: Obraz Boga Ojca w kulturze, red. M. Ołdakowska-Kuflowa i U. M. Mazurczak, Lublin 2000, s. 55-66.
• Kudasiewicz J.: Odkrywanie Ducha Świętego. Medytacje biblijne, Kielce 1998.
• Nowak M. D.: Świadectwo religijne. Gatunek – Język – Styl, Lublin 2005.
• Pismo Święte Nowego Testamentu, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, Częstochowa 2005.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 1-5, Poznań 1965-2013.
• Roget P. M.: Thesaurus of English Words and Phrases, vol. I-II, Londyn 1912.
• Sieradzka-Baziur B.: O strukturze semantycznej języka. Pojęcie SAMOTNOŚĆ, „Horyzonty Wychowania” 12(2013), nr 23, s. 117-138.
• Sieradzka-Baziur B.: INDYWIDUALIZM jako pojęcie, „Horyzonty Wychowania” 12(2013), nr 24, s. 17-35.
• Sieradzka-Baziur B.: Między błogosławieństwem a przekleństwem. Zagadnienia języka religijnego w twórczości Jana Kasprowicza, Kraków 2006.
• Sieradzka-Baziur B.: Cechy językowe „Hymnu Veni Creator” Stanisława Wyspiańskiego, w: Stanisław Wyspiański – człowiek wszechstronny, red. W. Piotrowski, Piotrków Trybunalski, 2009, s. 61-83.
• Urbański S.: Polska bibliografia teologiczna o Duchu Świętym (1966-1986), „Studia Theologica Varsaviensia” 34(1996), nr 1, s. 209-221.
• Z głębokości... Antologia polskiej modlitwy poetyckiej, 1966, wstęp, wybór, opracowanie A. Jastrzębski i A. Podsiad, Warszawa 1966.
• Z głębokości... Antologia polskiej modlitwy poetyckiej, opracowali A. Jastrzębski, A. Podsiad, Warszawa 1974.