Desakralizacja leksyki religijnej na podstawie Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej

• Authors: Jolanta Migdał , Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk

Title variants

EN

Desacralization of Religious Lexis on the Basis of Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (“Practical Dictionary of Modern Polish”) Edited by Halina Zgółkowa

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto problematykę desakralizacji leksyki religijnej. W leksykograficznych sposobach ujmowania słownictwa religijnego jak w zwierciadle odbijają się dzieje Kościoła katolickiego w Polsce, a także przemiany zachodzące w świadomości samych wiernych. Postępująca laicyzacja życia pociąga za sobą zeświecczenie języka Podstawą zawartych w tekście spostrzeżeń jest materiał językowy wyekscerpowany z pięćdziesięciotomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej, wydawanego w Poznaniu w latach 1994-2005. Nawet z pobieżnego oglądu badanego słownictwa widać, że bardzo bogaty zbiór leksyki religijnej zmienia wraz z przekształceniami roli religii w życiu współczesnego Polaka. Słowa będące pierwotnie nośnikami religijnych treści zaczynają funkcjonować w znaczeniach nowych, niezwiązanych z życiem religijnym, niekiedy zachowując jedynie swój sens metaforyczny. Następujący zanik składnika sakralności w rezultacie prowadzi do zaniku właściwego rozumienia danego wyrazu, a nawet staje się przyczyną jego niezrozumiałości.

EN

The article addresses the question of desacralization of religious lexis. A lexicographic manner of discussing religious vocabulary, like in a mirror, reflects the history of the Catholic Church in Poland, and also the changes occurring in the awareness of believers. A progressing laicization of life entails the secularization of language. The observations included in the text are based on linguistic material excerpted from the fifty-volume Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (“Practical Dictionary of Modern Polish”) edited by Halina Zgółkowa, which was published in Poznań in the years 1994-2005. Even a superficial evaluation of the studied vocabulary shows that a very extensive collection of religious lexis becomes modified as the role of religion in the life of a modern Pole changes. The words which had originally been carriers of religious content began to function in new meanings, unrelated with religious life, sometimes preserving only their metaphorical significance. Observable disappearance of the element of sacredness finally prevents proper understanding of a given word, or even becomes the reason for its being ununderstandable.

Keywords

PL

desakralizacja; leksykografia; słownictwo religijne; współczesna polszczyzna

EN

desacralization; lexicography; religious vocabulary; modern Polish

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2016
• Volume: 64
• Issue: 6: Językoznawstwo
• Pages: 71-79

Contributors

author

Jolanta Migdał

• Zakład Lingwistyki Antropologicznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk

• Zakład Lingwistyki Antropologicznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bajerowa I.: Kilka problemów stylistyczno-leksykalnych współczesnego polskiego języka religijnego, w: taż, O języku religijnym. Zagadnienia wybrane, Lublin 1988, s. 21-28.
• Bajerowa I.: Szanse języka religijnego w świecie kultury masowej, w: Teologia – kultura – współczesność, red. Z. Adamek, Tarnów 1995, s. 99-113.
• Głód F.: Życie religijne jako pryncypialna wartość człowieka, „PERSPEC†IVA. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 10(2011), nr 1 (18), s. 77-103.
• Kamińska M.: Z problemów funkcjonowania terminologii religijnej w świadomości wiernych, w: Język a chrześcijaństwo, red. I. Bajerowa, M. Karpluk, Z. Leszczyński, Lublin 1993, s. 85-94.
• Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A.; O słownictwie religijnym w słownikach języka polskiego (przeobrażenia warsztatu leksykograficznego od połowy XX wieku), w: Język doświadczenia religijnego, t. IV, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Szczecin 2012, s. 229-247.
• Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A.: Słownictwo religijne w polszczyźnie potocznej (na podstawie słowników), w: Język. Religia. Tożsamość, t. IV: Meandry tożsamości, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski–Szczecin 2010, s. 61-67.
• Piotrowska-Wojaczyk A.: Opis leksykograficzny słownictwa religijnego na przykładzie wybranych haseł, w: Język. Religia. Tożsamość, t. III, red. G. Cyran i E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2009, s. 29-37.
• Piotrowska-Wojaczyk A.: Słownictwo religijne w „Praktycznym słowniku współczesnej polszczyzny” pod red. H. Zgółkowej, w: Język. Religia. Tożsamość, t. V: W kręgu języka religii i wiary, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2011, s. 157-162.
• Piórkowski D.: Religia integrująca życie, http://mateusz.pl/mt/dp/gaudium_et_spes/zycie.htm [dostęp 08.12.2015].
• Religia i Kościół w przestrzeni publicznej. Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej, oprac. M. Grabowska, BS/170/2013, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_170_13.PDF [dostęp 08.12.2015].
• Ricoeur P.: Egzystencja i hermeneutyka, Warszawa 1975.
• Rospond S.: Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław 1985.
• Sobczykowa J.: Leksyka religijna w słowniku współczesnego języka polskiego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 50(1994), s. 129-139.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. I-IV, Warszawa 2003.
• Urbańczyk S.: Jak pojmować rolę Kościoła w dziejach języka polskiego, „Język Polski” 66(1986), z. 3-4, s. 170-175.
• Walczak B.: Komu zawdzięczamy polski język literacki?, w: Język a chrześcijaństwo, red. I. Bajerowa, M. Karpluk, Z. Leszczyński, Lublin 1993, s. 23-42
• Walczak B.: Religijno-kościelny czynnik sprawczy rozwoju języka polskiego, w: Język. Religia. Tożsamość, t. XI: Język tożsamości, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2015, s. 185-200.
• Znaczenie religii w życiu Polaków. Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej, oprac. R. Boguszewski, BS/81/2006, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2006/K_081_06.PDF [dostęp 08.12.2015].

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2016.64.6-4