Refleksyjna samoświadomość i działanie osoby

• Authors: Chrost Marzena

Title variants

EN

Reflective Self-Consciousness and Activity of a Person

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Człowiek jest osobą, która doświadcza siebie i działa jako osoba, jest zatem świadomy siebie, oraz tego, iż świadomie i odpowiedzialnie działa. Jest sprawcą swoich czynów i ma również możliwość kierowania swoim postępowaniem, co ukazuje jego podmiotowość i związane jest ze strukturą osoby. Celem artykułu jest przedstawienie i analiza znaczenia oraz roli świadomości i samoświadomości w psychospołecznym funkcjonowaniu i działaniu człowieka w perspektywie refleksyjności. Problem ten należy do zagadnień bardzo złożonych i trudnych do wyjaśnienia i jednoznacznego opisania. W związku z tym, w ujęciu teoretycznym omówię tylko wybrane aspekty. W pierwszej kolejności przedstawię pojęcie i istotę świadomości oraz samoświadomości osoby ze zwróceniem uwagi na typologizację i formę refleksyjną. Następnie omówię jeden z komponentów samoświadomości, jakim jest refleksja oraz ukażę refleksyjność jako istotę działania człowieka ponowoczesnego. W aspekcie pedagogicznym szczególnie zwrócę uwagę na kształtowanie potrzeby refleksyjności w procesie samowychowania i omówię wybrane techniki pracy nad własną refleksyjnością.

EN

A human being is a person who experiences himself and acts as a person, therefore, he/she is conscious of him-/herself and that he/she acts consciously and responsibly. He/she is the maker of his/her actions and also has the ability to manage his/her actions, which shows his/her subjectivity and this is related to the structure of the person. The aim of the article is to present and analyse the meaning and role of consciousness and self-consciousness in human psychosocial functioning and activity in the perspective of reflectivity. This problem is very complex and difficult to explain and describe clearly. Therefore, in the theoretical terms, I will display only selected aspects. First of all, I will present the concept and the essence of consciousness and self-consciousness of a person, paying attention to the typologisation and reflective form. Then, I will discuss one of the components of self-consciousness, which is the reflection, and show reflexivity as the core of postmodern human activity. In the pedagogical aspect, I will pay particular attention to shaping the need for reflectivity in the process of self-upbringing and discuss the selected techniques of work on own reflectiveness.

Keywords

PL

działanie; refleksja; refleksyjność; świadomość; samoświadomość

EN

activity; reflection; reflexivity; consciousness; self-consciousness

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2021
• Volume: 1/47
• Pages: 209-228

Contributors

author

Chrost Marzena

• ORCID: 0000-0003-3309-6574
• Akademia Ignatianum w Krakowie

References

• Archer, M. S. (2007). Making our Way Through the World. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer, M. S. (2013). Człowieczeństwo: problem sprawstwa. Tłum. A. Dziuban. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Białecka-Pikul, M. (2012). Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Brentano, F. (1999). Psychologia z empirycznego punktu widzenia. Tłum. W. Galewicz. Warszawa: PWN.
• Chrost, M. (2017). Refleksyjność w wychowaniu. Proces poznawania siebie. Studia Paedagogica Ignatiana, 2, 131–144. http://dx.doi.org/10.12775/SPI.2017.2.006
• Chrost, M. (2018a). Refleksyjność komponentem mądrości praktycznej. W: I. Jazukiewicz, E. Rojewska (red.), Sprawności moralne jako przedmiot refleksji wychowawczej (s. 33–47). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Chrost, M. (2018b). Refleksyjność wyzwaniem współczesnego świata. Studia Paedagogica Ignatiana, 4, 55–66. http://dx.doi.org/10.12775/SPI.2018.4.003
• Chrost, S. (2020). Antropologia pedagogiczna w perspektywie personalizmu teistycznego. Warszawa: Difin.
• Chudy, W. (2006). Refleksja. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 5 (s. 68–72). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Didier, J. (1996). Słownik filozofii. Tłum. K. Jarosz, Katowice: Książnica.
• Dróżka, W. (2006). Kategorie analityczne w badaniach pedeutologicznych – w świetle założeń refleksyjnych nurtów poznawczych w naukach społecznych. Chowanna, 1 (26), 26–48.
• Dróżka, W. (2017). Refleksyjność jako postawa wobec zmiany – na kanwie autobiografii, pamiętników, wypowiedzi osobistych nauczycieli z ostatniego ćwierćwiecza. W: I. Paszenda (red.). Codzienność jako wyzwanie edukacyjne, t. 2: Refleksyjność w codzienności edukacyjnej (s. 145–162). Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Gajda, A. (2006). Osobowość a osobistość w świetle myśli o. Jacka Woronieckiego. W: M. Pietrzak (red.), Osoba i osobowość – czynniki je kształtujące (s. 103–115). Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
• Horowski, J. (2015). Zapoznane kwestie w teorii pedagogii osoby: cielesność, przygodność, przebaczenie. Forum Pedagogiczne, 2, 27–39.
• Husserl, E. (1989). Wykłady z fenomenologii wewnętrznej świadomości czasu. Tłum. J. Sidorek. Warszawa: PWN.
• Ingarden, R. (1971). O niebezpieczeństwie „petitionis principii” w teorii poznania. W: tenże, U podstaw teorii poznania (s. 357–380). Warszawa: PWN.
• Jankowska, A. (2019). Jak można stawać się refleksyjnym nauczycielem. Około Pedagogii, 1, s. 52–65.
• Kopaliński, W. (1989). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kowalczyk, S. (2002). Zarys filozofii człowieka. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
• Kukołowicz, T. (1997). Wychowujący nauczyciel. W: T. Kukołowicz (red.), Teoria wychowania. Wybrane zagadnienia (s. 68–69). Stalowa Wola: Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej.
• Kwaśnica, R. (2004). Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2 (s. 291–320). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lasocińska, K. (2011). Niecodzienna codzienność – globalizacja wyzwaniem do refleksyjnego konstruowania własnej biografii. Civitas Hominibus. Rocznik Filozoficzno-Społeczny, 6, 46–50.
• Mazur, P. S., Kiereś, B., Skrzyniarz, R., Płazińska, A. (2019). Jacek Woroniecki. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
• Olbrycht, K. (2018). Edukacyjne wymiary wspierania rozwoju duchowości człowieka. Edukacja Międzykulturowa, 2 (9), 79–89.
• Perkowska-Klejman, A. (2018). Refleksyjność w kontekście uczenia się. Poszukiwanie pojęć, modeli i metod. Przegląd literatury przedmiotu. Warszawa.
• Perkowska-Klejman, A. (2019). Poszukiwanie refleksyjności w edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Pilarska, A. (2010). Cechy samoświadomości a nasilenie symptomów depresji. Roczniki Psychologiczne, 13(2), 183–199.
• Poczobut, R. (2008). Rodzaje samoświadomości. Analiza i Egzystencja, 7, 5–31.
• Rynio, A. (2019). Wychowanie do odpowiedzialności. Studium teorii i praktyki pedagogiki integralnej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Shoemaker, S. (1994). Introspection. W: W. Guttenplan (red.). A Companion to the Philosophy of Mind (s. 395–400). Oxford: Blackwell.
• Sillamy, N. (1995). Słownik psychologii. Tłum. K. Jarosz. Katowice: Książnica.
• Sobecki, M. (2017). Rola refleksyjności w kreowaniu tożsamości kulturowej – kontekst pedagogiczny. Studia Pedagogiczne, L, 81–89.
• Starnawski, W. (2017). Refleksja w codzienności – perspektywa pedagogii osoby. W: I. Paszenda (red.). Codzienność jako wyzwanie edukacyjne, t. 2: Refleksyjność w codzienności edukacyjnej (s. 74–86). Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Stępień, A. (1999). Rodzaje bezpośredniego poznania. W: tenże, Studia i szkice filozoficzne (s. 126–158). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Tchorzewski, A. M. de (2016). Wstęp do teorii wychowania. Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie i Wydawnictwo WAM.
• Tchorzewski, A. M. de (2017). Samowychowanie drogą osobistego rozwoju człowieka. W: A. Walulik, J. Mółka (red.), Septuaginta pedagogiczno-katechetyczna. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Zbigniewowi Markowi SJ w siedemdziesiątą rocznicę urodzin (s. 193–208). Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie.
• Zaborowski, Z. (1998). Świadomość i samoświadomość człowieka. Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Szkolenia.
• Zaborowski, Z. (2000). Teoria treści i form samoświadomości. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Zaborowski, Z. (2001). Problemy psychologii życia. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.12775/PCh.2021.010