Podwójnie wykluczeni? Skazani chorzy wenerycznie osadzeni w więzieniach Drugiej Rzeczypospolitej.

• Authors: Rodak Mateusz

Title variants

EN

Doubly excluded? 
Convicts suffering from venereal diseases in prisons of the Second Republic of Poland.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W wydanej w drugiej połowie lat 30. powieści Cynk wielokrotny więzień polityczny Marian Czuchnowski zawarł wyjątkowo sugestywny opis więźniów zarażonych kiłą. Celem weneryków, tworzących wg pisarza odrębne środowisko, stawało się przede wszystkim ukrywanie choroby. Więźniowie będący w zaawansowanym stadium choroby, o ile nie znaleźli się w szpitalu, w obowiązującej w więzieniu hierarchii zajmowali bowiem najniższe miejsce. Celem rozpoczętych w 1933 r. badań kryminalno-biologicznych było m.in. wychwytywanie wśród skazanych osób chorych wenerycznie. Praktyka ta to naturalnie efekt realizacji jednego z elementów ówczesnej polityki społecznej - „walki z nierządem”, której zadaniem było m.in. minimalizowanie zasięgu rozprzestrzeniania się chorób wenerycznych. Analiza ówczesnych źródeł skłania jednak do zadania pytania o to, czy badania te służyły wyłącznie „walce z nierządem”? Odnieść można bowiem wrażenie, że była to również próba wyznaczenia w środowiskach wykluczonych grupy osób znajdujących się na marginesie marginesu. Widomym znakiem ostatecznego, nieodwracalnego upadku stawać się miała, realnie i symbolicznie, choroba weneryczna.

EN

In his novel, published in the late 1930’s and entitled “Tip-off”, Marian Czuchnowski, several times detained as political prisoner, painted a particularly striking picture of inmates who suffered from syphilis. To the say of the author, these “syphilitics” were first of all concerned with hiding their condition, as those who were in advanced stages of the disease and were not hospitalized usually found themselves at the very bottom of the prison hierarchy. In 1993 the criminal and biological research was initiated in order to identify in the prison population individuals who were suffering from venereal diseases. The practice came about as a result of the then-social policy labelled as “fight against prostitution” and aimed at reducing the spread of sexually transmitted diseases. However, sources of that time and their analysis may trigger another question, i.e. whether this research was truly about “fighting the prostitution”. It seems that it was also an attempt to identify among socially excluded groups those who were the most marginalized among the marginalized. The venereal disease would be, in real and symbolic terms, the sign of their final and irreversible downfall.

Keywords

PL

Druga Rzeczpospolita; choroby weneryczne; wykluczenie społeczne; kiła; HIV

EN

Second Republic of Poland; venereal diseases/sexually transmitted diseases; social exclusion; syphilis; HIV

• Publisher: Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW
• Journal: Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja
• Year: 2017
• Volume: 33-34
• Pages: 7-29

Dates

published

2017

Contributors

author

Rodak Mateusz

References

• Chodyńska, Bożena (1998) Kiła. [w:] Tomasz F. Mroczkowski, red., Choroby przenoszone drogą płciową: Dla studentów i lekarzy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 215-285.
• Czuchnowski, Marjan (1937) Cynk. Kraków: Drukarnia Pospieszna.
• Grata, Paweł (2013) Walka z nierządem w polityce państwa polskiego w latach 1918-1939. [w:] Mateusz Rodak, red., Metamorfozy Społeczne 6: Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: IH PAN, s. 253-274.
• Jankowski, Henryk (1938) Zadania komisji kryminalno-biologicznej w stosunku do klasyfikacji więźniów. „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 3(3): 263-276.
• Ksel, Marzena, Halina Strzelecka, Wojciech Rudalski (2007) Zdrowie w więzieniu. Badanie postaw, zachowań i wiedzy personelu więziennego oraz ludzi pozbawionych wolności na temat chorób zakaźnych w wytypowanych polskich jednostkach penitencjarnych. Warszawa: Europejska Sieć Współpracy na rzecz Przeciwdziałania Narkomanii i Infekcjom w Więzieniach (ENDIPP).
• Migdał, Jerzy (2011) Polski system penitencjarny w latach 1918-1928. Gdańsk: Arche.
• Mitraszewski, Tadeusz (1937) Projekt ustawy o organizacji więziennictwa. „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1(2): 17-29.
• Mroczkowski, Tomasz F. (1998) Rzeżączka. [w:] Tomasz F. Mroczkowski, red., Choroby przenoszone drogą płciową: Dla studentów i lekarzy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 74-117.
• Orlikowski, Włodzimierz (2004) Tworzenie się systemu penitencjarnego w okresie międzywojennym. [w:] Maria Gordon, red., Więzienie mokotowskie: Historia i teraźniejszość. Warszawa: Drukarnia nr 1, s. 51-64.
• Pawlak, Karol (1995) Więziennictwo polskie w latach 1918-1939. Kalisz: Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej.
• Piasecki, Sergiusz (2013) Żywot człowieka rozbrojonego. Łomianki: Wydawnictwo LTW.
• Radzinowicz, Leon (1935) Struktura przestępczości w Polsce w świetle statystyki sądowej. „Archiwum Kryminologiczne” 2(3-4): 361-439.
• Rodak, Mateusz (2015) Badania kryminalno-biologiczne w Drugiej Rzeczypospolitej (1933–1939). Zapomniany epizod z dziejów międzywojennej teorii i praktyki interdyscyplinarnych badań naukowych nad więźniami w latach 30. XX w.. „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2(24): 149-165.
• Sierakowska, Katarzyna (2015) Śmierć - Wygnanie - Głód w dokumentach osobistych: Ziemie polskie w latach Wielkiej Wojny 1914-1918. Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Stapiński, Andrzej (1979) Zwalczanie kiły i rzeżączki w Polsce. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Stapiński, Andrzej (2001) Kiła. [w:] Jan Kostrzewski, Wiesław Magdzik, Danuta Naruszewicz-Lesiuk, red., Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 243-252.
• Strzelecka, Halina (2014a) „Zdrowie w więzieniu” - raport z badań postaw, zachowań i wiedzy personelu więziennego oraz osób pozbawionych wolności na temat chorób zakaźnych [dostęp: 1.09.2015], dostępny w internecie: www.cd4.com.pl/leczenie/hiv-w-zakladach-karnych/zdrowie- w-wiezieniu-raport-z-badan/.
• Strzelecka, Halina (2014b) Historia zjawiska zakażeń HIV i AIDS w polskim systemie penitencjarnym [dostęp: 1.09.2015], dostępny w internecie: http://www.cd4.com.pl/leczenie/hiv-w-zakladach-karnych/historia-zjawiska-zakazen-hiv-i-aids-w-polskim-systemie-penitencjarnym/.
• Szpakowski, Jerzy (1933) Wskazówki do badań kryminalno-biologicznych. Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości.
• Szpakowski, Jerzy (1936) Z psychologii przeżyć więziennych. „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2(1): 17-40.
• Urke-Nachalnik (1989) Życiorys własny przestępcy. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.

Identifiers

ISSN

2300-3952