Postawy rodzicielskie w percepcji dorastającej młodzieży z wrodzoną niepełnosprawnością ruchową oraz ich sprawnych rówieśników

• Authors: Urszula Gosk , Monika Dominiak-Kochanek

Title variants

EN

Parental attitudes as perceived by adolescents with congenital motor disabilities and their nondisabled peers

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

The study presented aimed to determine differences and similarities between adolescents with congenital motor disabilities and nondisabled adolescents in how they perceived the parental attitudes of their mothers and fathers. In addition, comparing parental attitudes in both groups, the Authors took into account the participants’ gender and distinguished two stages of adolescence:early adolescence and late adolescence. In the study, the Parental Attitudes Scale by Mieczysław Plopa (2005) was used, which takes into consideration the following categories of parental attitudes: acceptance-rejection, autonomy, overprotection, overdemandingness and inconsistency. In total, 250 adolescents aged 13 through 17 took part in the study. Parental attitudes followed the same, positive sequence among adolescents with disabilities and nondisabled adolescents (acceptance, autonomy, protection, demanding and inconsistency). The attitudes that are highly valued from the point of view of appropriate child socialization largely dominated as compared to negative attitudes. Moreover, differences were found in the fathers’ attitudes of autonomy and protection: the fathers showed a tendency to overprotect their daughters with motor disabilities and reduced the autonomy of their sons with disabilities once they entered the late adolescence stage. The findings became a starting point for discussion on the importance of a proper adaptation process for the mother’s and father’s parental attitudes toward the child with congenital motor disability.

PL

Celem prezentowanych badań było określenie różnic i podobieństw w zakresie percepcji postaw rodzicielskich matki i ojca między młodzieżą z wrodzoną niepełnosprawnością ruchową a młodzieżą sprawną. Ponadto, porównując postawy rodzicielskie w obu grupach, wzięto pod uwagę również płeć badanych oraz wyodrębniono dwie fazy adolescencji: wczesną i późną. W badaniach wykorzystano Skalę Postaw Rodzicielskich w opracowaniu Mieczysława Plopy (2005), która uwzględnia następujące kategorie postaw rodzicielskich: akceptacji-odrzucenia, autonomii, nadmiernego ochraniania, nadmiernego wymagania oraz niekonsekwencji. W badaniach wzięło udział łącznie 250 adolescentów, w wieku 13–17 lat. Postawy rodzicielskie układały się wśród dorastających z niepełnosprawnością i dorastających sprawnych w identyczną, pozytywną sekwencję (akceptacja, autonomia, ochranianie, wymaganie, niekonsekwencja). Uwidoczniła się zdecydowana przewaga postaw wysoko wartościowanych z punktu widzenia właściwej socjalizacji dziecka w stosunku do postaw negatywnych. Ponadto odnotowano różnice w zakresie postawy autonomii i ochraniania ojców, którzy przejawiali skłonność do nadmiernego ochraniania dziewcząt z niepełnoprawnością ruchową oraz ograniczali autonomię chłopców z niepełnosprawnością wraz z ich wkroczeniem w okres późnej adolescencji. Uzyskane wyniki stały się punktem wyjścia do podjęcia rozważań na temat znaczenia procesu adaptacji matki i ojca do wychowania dziecka z wrodzoną niepełnosprawnością ruchową.

Keywords

EN

parental attitudes; adolescence; motor disability

PL

postawy rodzicielskie; adolescencja; niepełnosprawność ruchowa

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2015
• Issue: 4(30)
• Pages: 73-94

Contributors

author

Urszula Gosk

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, ul. Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa; tel. [phone]

author

Monika Dominiak-Kochanek

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, ul. Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa; tel. [phone]

References

• Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Baumrind, D. (1989). Rearing competent children. W: W. Damon (red.), Child Development Today and Tomorrow (s. 349–378). San Francisco: Jossey-Bass.
• Blacher, J., McIntyre, L.L. (2006). Syndrome specificity and behavioural disorders in young adults with intellectual disability: Cultural differences in family impact. Journal of Intellectual Disability Research, 50, 184–198.
• Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
• Borecka-Biernat, D. (2014). Wewnątrzrodzinne predyktory obronnych strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w sytuacji konfliktu społecznego. Psychologia Rozwojowa, 19, 1, 67−83.
• Brearley, G. (1999). Psychoterapia dzieci niepełnosprawnych ruchowo. Warszawa: WSiP.
• Brzezińska A., (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 3 (s. 227–257). Gdańsk: GWP.
• Byra, S. (2008). H. Livneha i R. Antonaka koncepcja adaptacji do życia z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4, 3−21.
• Cudak, S. (2007). Wychowawcze i emocjonalne funkcjonowanie rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Łódź: Wydawnictwo WSHE.
• Czerwińska-Jasiewicz, M. (2003). Społeczno-kulturowe podejście do dorastania. W: A. Jurkowski (red.), Z zagadnień współczesnej psychologii wychowawczej (s. 209–226). Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
• Czerwińska-Jasiewicz, M. (2005). Rozwój psychiczny młodzieży a jej koncepcje dotyczące własnego życia. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Dominiak-Kochanek, M. (w druku). A preliminary examination of identity exploration and commitment among Polish adolescents with and without motor disability: Does disability constitute diversity in identity development? International Journal of Disability, Development and Education.
• Dominiak-Kochanek, M., Frączek, A., Konopka, K. (2012). Styl wychowania w rodzinie a aprobata agresji w życiu społecznym przez młodych dorosłych. Psychologia Wychowawcza, 1–2, 66–85.
• Dominiak-Kochanek, M., Gosk, U. (2014). Postawy rodzicielskie matek i ojców wobec synów i córek w różnych fazach adolescencji. Człowiek – Niepełnosprawność − Społeczeństwo, 4, 69–84.
• Eapen, V., Mabrouk, A., Bin-Othman, S. (2008). Attitudes, perceptions, and family coping in pediatric cancer and childhood diabetes. Annals of the New York Academy of Science, 38, 11, 47–49.
• Farnicka, M., Liberska, H. (2014). Transmisja międzypokoleniowa – procesy zachodzące na styku pokoleń. W: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny (s. 185–198). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Glidden, L.M., Bamberger, K.T., Turek, K.C., Hill, K.L. (2010). Predicting mother/father–child interactions: Parentalpersonality and well-being, socioeconomic variables and child disability status. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23(1), 3–13.
• Gosk, U., Dominiak-Kochanek, M. (2014). Postawy rodzicielskie w percepcji dorastających jako predyktor ich poczucia koherencji. Człowiek – Niepełnosprawność − Społeczeństwo, 3(25), 87–106.
• Hauser-Cram, P., Krauss, M.W. (2004). Adolescents with developmental disabilities and their families. W: R.M. Lerner, L. Steinberg (red.), Handbook of Adolescents Psychology (s. 697–719). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Jankowska, M. (2013). Postawy rodzicielskie ojca a styl przywiązaniowy w dorosłych relacjach córki. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 1(13), 156–185.
• Kadzikowska-Wrzosek, R. (2011). Postawy rodzicielskie a zdolności w zakresie samoregulacji: wychowawcze uwarunkowania gratyfikacji podstawowych potrzeb, internalizacja standardów oraz siły woli. Psychologia Rozwojowa, 16, 4, 89–108.
• Karns, J.T., Stevens, G.L. (1995). Parental employment and rural school-age child care needs. Child and Youth Care Forum, 24, 315–326.
• Katra, G. (2003). Dorastanie jako okres wielkich transformacji. W: A. Jurkowski (red.), Z zagadnień współczesnej psychologii wychowawczej (s. 227–264). Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
• Kaslow, N.J., Deering, C.G., Racusin, G.H. (1994). Depressed children and their families. Clinical Psychology Review, 14, 39–59.
• Kornas-Biela, D. (1987). Osoba niepełnosprawna i jej miejsce w społeczeństwie. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kwaśniewska, G. (2002). Zaburzenia w funkcjonowaniu rodzin wychowujących dziecko niepełnosprawne. Auxilium Sociale: Wsparcie społeczne, 2, 147–156.
• Liberska, H. (1993). Perspektywy czasowe młodzieży w Polsce. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 2, 39–58.
• Liberska, H. (red.). (2011). Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym – możliwości i ograniczenia rozwoju. Warszawa: Difin.
• Liberska, H., Matuszewska, M. (2011). Model rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. W: H. Liberska (red.), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym – możliwości i ograniczenia rozwoju (s. 41–66). Warszawa: Difin.
• Livneh, H. Antonak, R.F. (2005). Psychosocial adaptation to chronic illness and disability: A primer for counselors. Journal of Counseling and Development, 83(1), 12–20.
• MacKenzie, R. (2007). Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić? Gdańsk: GWP.
• Muszyńska, E. (1999). Ogólne problemy wychowania w rodzinie dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 101–164). Warszawa: WSIP.
• Obuchowska, I. (2000). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. T. 2: Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ogińska-Bulik, N., Zadworna-Cieślak, M. (2013). Percepcja postaw rodzicielskich a osobowy wzrost po traumie dzieci i młodzieży − ofiar wypadków drogowych. Psychologia Rozwojowa, 18, 1, 57–68.
• Plopa, M. (2005). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Poraj, G. (2003). Percepcja postaw rodzicielskich i poczucie bezpieczeństwa a poziom agresji u młodzieży. W: G. Poraj, J. Rostowski (red.), Zagrożenia życia rodzinnego (s. 135–152). Łodź: Wydawnictwo UŁ.
• Przetacznikowa, M., Włodarski, Z. (1981). Psychologia wychowawcza. Warszawa: PWN.
• Radochoński, M. (1991). Rola rodziny w zmaganiu się ze stresem wywołanym chorobą somatyczną. Problemy Rodziny, 6, 6–10.
• Rembowski, J. (1986). Rodzina w świetle psychologii. Warszawa: WSiP.
• Rembowski, J. (1972). Więzi uczuciowe w rodzinie. Warszawa: WSiP.
• Ryś, M. (2011). Oddziaływania wychowawcze rodziców a nadzieja na sukces i kompetencje społeczne. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 3(7), 86–108.
• Spoth, R., Redmond, C., Haggerty, K., Ward, T. (1995). A controlled parenting skills outcome study examining individual difference and attendance effects. Journal of the Marriage and the Family, 57, 449–464.
• Stelter, Ż. (2011). Realizacja ról rodzinnych w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym. W: H. Liberska (red.), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym – możliwości i ograniczenia rozwoju (s. 67−94). Warszawa: Difin.
• Szczupał, B. (2009). Godność osoby z niepełnosprawnością. Studium teoretyczno-empiryczne poczucia godności młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akapit.
• Turowski, J. (2001). Socjologia. Małe struktury społeczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Twardowski, A. (2008). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 18–52). Warszawa: WSiP.
• Wiegerink, D., Roebroeck, M., Donkervoort, M., Stam, H.J. (2006). Social and sexual relationships of adolescents and young adults with cerebral palsy: A review. Clinical Rehabilitation, 20, 1023–1031.
• Wiliński, M. (2009). Wspomaganie rozwoju nastolatka z ograniczoną sprawnością. W: A.I. Brzezińska, Ohme, M., Resler-Maj, A., Kaczan, R., Wiliński, M. (red.), Droga do samodzielności. Jak wspomagać rozwój dzieci i młodzieży z ograniczoną sprawnością (s. 193–245). Gdańsk: GWP.
• Wiszejko-Wierzbicka, D. (2008). Od samoakceptacji do aktywności? Postawy wobec własnej niepełnosprawności a aktywność zawodowa. Warszawa: Wydawnictwo SWPS „Academica”.
• Wolan-Nowakowska, M. (2013). Młodzież w sytuacji planowania kariery zawodowej. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Wołoszynowa, L. (1971). Niektóre czynniki środowiska rodzinnego warunkujące rozwój umysłowy dziecka. Kwartalnik Pedagogiczny, 4, 143–149.
• Ziemska, M. (1973). Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Ziemska, M. (1980). Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. W: M. Ziemska (red.), Rodzina i dziecko (s. 155–197). Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

DOI: 10.5604/17345537.1199165