Agramatyzm w afazji

• Authors: Panasiuk Jolanta

Title variants

EN

Agrammatism in Aphasia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Afatyczne zaburzenia w realizowaniu gramatycznej postaci wyrazu są interpretowane w dwu perspektywach: 1) jako neutralizacja (zniesienie) fleksji, oraz 2) jako niedostatek elementów pełniących w zdaniu funkcje gramatyczne oraz niewłaściwe posługiwanie się morfemami fleksyjnymi. Przyjęcie założenia o neutralizacji morfemów fleksyjnych każe eksponować w gramatycznym opisie wypowiedzi chorych z afazją przejawy redukcji funkcjonalnych opozycji pomiędzy różnymi kategoriami gramatycznymi, zniesienie gramatycznego nacechowania wyrazów odmiennych i skłonność do tworzenia form podstawowych wyrazów. Z przyjęciem hipotezy o rozchwianiu systemu gramatycznego wiąże się konieczność ujmowania w opisie wszelkich przejawów gramatycznego nacechowania wyrazów w wypowiedziach osób z afazją, co pozwala stwierdzić, że chorzy są w stanie realizować wszystkie morfemy fleksyjne istniejące w języku polskim, ale stosują je w niewłaściwych kontekstach, wymiennie z formami prawidłowymi. Wyniki badań własnych wykazały, że kontekst pojawiania się agramatyzmów może być rozmaity. Częściej występują agramatyzmy w tym otoczeniu, które jednoznacznie implikuje gramatyczne funkcje użytej nieprawidłowo konstrukcji, rzadziej spotyka się je w kontekstach obligatoryjnych, kiedy otoczenie językowe nie wskazuje na gramatyczną funkcję użytych wyrazów. Takie spostrzeżenie nasuwa wniosek o zdolności chorych z afazją do realizacji tekstu komunikatywnego pomimo redukcji gramatycznego nacechowania wypowiedzi. W świetle powyższych ustaleń agramatyzmy afatyczne mają selektywny charakter uzależniony od stopnia relewancji gramatycznych wykładników funkcji i znaczenia wyrazów tekstowych.

EN

Aphasic disorders in producing the grammatical from of word are interpreted from two perspectives: 1) as neutralization (abolishing) of inflection and 2) deficit of elements that perform grammatical functions in a sentence, and the wrong use of inflectional morphemes. The adoption of the assumption about neutralization of inflectional morphemes compels us to emphasize in the grammatical description of utterances of aphasic patients the manifestations of reduction of functional oppositions between different grammatical categories, the neutralization of grammatical marking of inflected words, and the tendency to produce basic forms of words. The adoption of the hypothesis about the destabilized grammatical system makes it necessary to present in the description all manifestations of grammatical marking of words in the utterances of aphasic patients, which allows us to say that patients are able to produce all inflectional morphemes existing in Polish but they use them in the wrong contexts, interchangeably with correct forms. The results of my studies have shown that the context of occurrence of agrammatisms can be varied. Agrammatisms occur more often in the environment that explicitly implies the grammatical functions of the incorrectly used construction; they are found less often in obligatory contexts when the language environment does not indicate the grammatical function of the words used. This observation suggests the conclusion that aphasic patients are able to produce a communicative text, with the reduction of the grammatical marking of utterances. In light of the foregoing findings aphasic agrammatisms are of selective nature depending on the degree of relevance of grammatical exponents of the function and meaning of text words.

Keywords

PL

afazja; morfem fleksyjny; kategorie gramatyczne; agramatyzm; neutralizacja fleksji; rozchwianie morfemów fleksyjnych

EN

aphasia; inflectional morpheme; grammatical categories; agrammatism; neutralization of inflection; destabilized inflectional morphemes

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2020
• Volume: 49
• Issue: 1
• Pages: 95-123

Dates

published

2021-04-27

Contributors

author

Panasiuk Jolanta

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

• Bogusławski A., 1966, Semantyczne pojęcie liczebnika i jego morfologia w języku rosyjskim, Wrocław.
• Doroszewski W., 1950, Fizjologiczny mechanizm błędów językowych, „Poradnik Językowy”, 4, s. 1–5.
• Głozman Ż. M., 1978, Neurolingwistyczna analiza agramatyzmów w afazji, [w:] Badania lingwistyczne nad afazją, red. H. Mierzejewska, Wrocław, s. 39–46.
• Goldstein K., 1948, Language and Language Disturbances. New York.
• Gołąb Z., Heinz A., Polański K., 1968, Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa.
• Goodglass H., 1968, Studies in the Grammar of Aphasics, [w:] Developments in Applied Psycholinguistic Research , red. S. Rosenberg, J. Koplin, New York, s. 177–208 .
• Goodglass H., 1973, Studies on the Grammar of Aphasics, [w:] Psycholinguistics and aphasia, red. H. Goodglass, S. Blumstein, Baltimore, s. 183–215.
• Grabias S., 1993, Minimalizacja systemu językowego dla potrzeb glottodydaktyki i logopedii, [w:] Opuscula Logopaedica in honorem Leonis Kaczmarek , Lublin, s. 48–56.
• Grabias S., 1997, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
• Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., red., 1998, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa.
• Jakobson R., 1964, Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych, przeł. L. Zawadowski, [w:] W poszukiwaniu istoty języka, red. M.R. Mayenowa, t. 1, Warszawa, s. 150–175.
• Jakobson R., 1989, W poszukiwaniu istoty języka, t. 1–2, przeł. M.R. Mayenowa. Warszawa.
• Jakobson R., Halle M., 1964, Podstawy języka, przeł. L. Zawadowski, Wrocław.
• Jarema-Arvanitakis G., 1986, Kierunki całościowej interpretacji afazji. Na przykładzie zmienności w zakresie agramatyzmów, [w:] Wiedza a język, t. 1: Ogólna psychologia języka i neurolingwistyka, red. I. Kurcz, J. Bobryk, D. Kądzielawa, Wrocław, s. 341–350.
• Klemensiewicz Z., 1959, O tzw. przejęzyczeniach, „Język Polski”, XXXIX, s. 173–180.
• Laskowski R., 1974, Rodzaj gramatyczny, struktura głęboka a zaimki osobowe, [w:] Studia indoeuropejskie, red. J. Kuryłowicz i in., Wrocław, s. 117–124.
• Lewicki A., 1950, Zapominanie nazwisk. Studium nad psychologicznymi podstawami uczenia się i nauczania. Toruń.
• Łuczyński E., 2015, Badanie kompetencji gramatycznej osób z zaburzeniami mowy, [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 56–64.
• Łuczyński E., 2016, Wiedza o języku polskim dla logopedów, Gdańsk.
• Łuria A.R., 1967, Zaburzenia wyższych czynności korowych wskutek ogniskowych uszkodzeń mózgu, przeł. M. Klimkowski, B. Baranowski, Z. Doroszowa, Warszawa.
• Łuria A.R., 1976, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, przeł. E. Madejski, Warszawa.
• Maruszewski M., 1974, Chory z afazją i jego usprawnianie, Warszawa.
• Mierzejewska H., 1977, Afatyczna dezintegracja fonetycznej postaci wyrazów, Wrocław.
• Mierzejewska H., red., 1978, Badania lingwistyczne nad afazją. Księga referatów wygłoszonych na międzynarodowej konferencji naukowej (Warszawa, 10–12 grudnia 1975), Wrocław.
• Mierzejewska H., red., 1982, Badania porównawcze afazji. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Pracownię Badania Mechanizmów Mowy Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk (Warszawa, 28–30 listopada 1980). Wrocław.
• Panasiuk J., 2003, Realizacja struktur składniowych w afazji, „Logopedia”, 32, s. 15–61.
• Panasiuk J., 2012, Realizacja gramatycznej postaci wyrazu w przypadkach afazji, „Conversatoria Linguistica” r. VI/2012, s. 105–134.
• Panasiuk J., 2016, Badanie sprawności gramatycznej w normie i zaburzeniach mowy, „Nowa Audiofonologia” 5(2), s. 9–17.
• Panasiuk J., 2017, Agramatyzmy w afatycznych zaburzeniach mowy, [w:] Studia logopedyczno-lingwistyczne, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, Gdańsk, s. 169–210.
• Panasiuk J., 2019, Język a komunikacja w afazji, Lublin.
• Polański K., red., 1993/1999, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego.
• Przybysz-Piwko M., red., 1993, Afazja. Z lingwistycznych badań empirycznych, t. 2, Warszawa.
• Przybysz-Piwko M., 2000, Realizacja struktur językowych a podsystemy języka u osób z afazją, „Logopedia” 27, s. 81–92.
• Strachalska B., 1978, Wykorzystywanie przebiegu reedukacji do ustalania diagnozy, [w:] Lingwistyczne badania nad afazją, red. H. Mierzejewska, Wrocław, s. 279–288.
• Tokarski J., red., 1980, Słownik wyrazów obcych, Warszawa.
• Tomaszewska-Volovici H., 1976, Agramatyzm w afazji. Na materiale polskim, Wrocław.
• Wepman J.M., 1951, Recovery from Aphasia, New York.
• Wepman J., Jones L., 1961, Studies in Aphasia. An Approach to Testing, Chicago.
• Zarębina M., 1970a, Zaburzenia w kategoriach morfologicznych w afazji, „Biuletyn PTJ”, 28, s. 181–190.
• Zarębina M., 1970b, Z problematyki afazji mieszanej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie” 38, s. 145–154.
• Zarębina M., 1973, Rozbicie systemu językowego w afazji. Na materiale polskim, Wrocław.

Identifiers

DOI

10.24335/14xw-2v87