Tyflografika – szansa na nowe oblicze książki niewidomego i obecność jej użytkowników w świecie informacji? W kręgu rozważań bibliologiczno-tyflologicznych

• Authors: Czerwińska Małgorzata

Title variants

Tactile Graphics – an Opportunity for a New Shape of Books for the Visually Impaired and the Presence of Their Users in the Information World? Reflections on the Book Studies and Tactile Graphics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Teza/cel artykułu – Opracowanie niniejsze jest próbą usystematyzowania podstawowej wiedzy z zakresu problematyki tyflografiki, czyli reprezentacji dotykowej dla niewidomych, tyflopsychologicznych uwarunkowań jej redagowania, produkcji, jej funkcji w procesie edukacji i rehabilitacji oraz inkluzyjnego znaczenia dla społecznego funkcjonowania osób z niepełnosprawnością wzroku, w tym dostępu do informacji i dóbr kultury. Celem jest wprowadzenie zagadnień rysunku reliefowego, jako elementu książki niewidomego, do obszaru nauk bibliologicznych. Metody badawcze – Na podstawie źródeł publikowanych i niepublikowanych oraz obserwacji uczestniczącej przedstawiono porównawcze ustalenia pojęciowe i terminologiczne z zakresu tradycyjnej ilustracji książkowej i tyflografiki. Wyniki i wnioski – Dokonano zwięzłego opisu genezy i rozwoju tyflografiki na świecie i w Polsce, koncentrując się na fundamentalnym znaczeniu działalności Martina Kunza. Zaprezentowano współczesną systematyzację tyflografiki. Opierając się na podstawowej wiedzy tyflopsychologicznej na temat specyfiki procesów poznawczych u niewidomych, nakreślono kluczowe zasady przygotowywania poprawnych merytorycznie przedstawień tyflograficznych. Rozważania kończą postulaty badawcze oraz praktyczne, których realizacja warunkuje wypełnianie przez tyflografikę funkcji poznawczych, kształcących, wychowawczych, rozrywkowych, informacyjnych, edukacyjnych i rehabilitacyjnych.

EN

Thesis/Objective – The article is intended to present and systematize basic knowledge in the area of tactile graphics, that is, palpable representation of signs for the visually impaired, psychological conditions of its design, production and application in the processes of education and rehabilitation and its inclusive role in the social involvement of the visually impaired, including their access to information and cultural resources. The author wants to introduce the issue of tactile graphics and raised graphic representation as the elements of books for the blind into the area of book studies. Research methods – Published and unpublished sources and the participant observation was used to present a comparison of concepts and terms from the area of traditional book illustration and tactile graphics. Results and conclusions – The origins and evolution of tactile graphics around the world and in Poland were described with focus on the significance of Martin Kunz’s activity in this area. The contemporary systematization of tactile graphics was presented. Referring to the basic psychological knowledge on the cognitive processes of the blind, the author discussed key rules for developing correct tactile representations. The article ends with a list of postulates the implementation of which guarantees that tactile graphics performs its cognitive, entertaining, informative, educating and rehabilitating functions.

Keywords

PL

Tyflografika; Ilustracja; Reprezentacja wypukła; Niewidomy; Procesy poznawcze; Edukacja; Rehabilitacja

EN

Tactile graphics; Illustration; Raised representation; The blind; Cognitive processes; Education; Rehabilitation

• Publisher: Polish Librarians Association, Warsaw, http://www.sbp.pl/en
• Journal: Przegląd Biblioteczny
• Year: 2017
• Volume: 85
• Issue: 2
• Pages: 169-184

Contributors

author

Czerwińska Małgorzata

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Adaptacja podręczników [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.ore.edu.pl> (Wydziały ORE → Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych → Adaptacja podręczników).
• Atlas Geograficzny Europy. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Polski Związek Niewidomych 2006.
• Atlas Geograficzny Polski. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Polski Związek Niewidomych 2004.
• Bendych, Ewa (1994). Badania nad rysunkiem niewidomego dziecka. Cz. 1. Szkoła Specjalna, nr 5, s. 276-287.
• Bendych, Ewa (1995a). Badania nad rysunkiem niewidomego dziecka. Cz. 2. Szkoła Specjalna, nr 1, s. 3-15.
• Bendych, Ewa (1995b). Badania nad rysunkiem niewidomego dziecka. Cz. 3. Szkoła Specjalna, nr 3, s. 141-153.
• Cackowska, Maria (2009). Czym jest książka obrazkowa? O pojmowaniu książki obrazkowej w Polsce. Cz. 1. Ryms – Kwartalnik o Książkach dla Dzieci i Młodzieży, nr 5, s. 9 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://ryms.pl/artyuLszczegoly/12/index.html>.
• Cackowska, Maria (2009). Czym jest książka obrazkowa? O pojmowaniu książki obrazkowej w Polsce. Cz. 2. Ryms – Kwartalnik o Książkach dla Dzieci i Młodzieży, nr 6, s. 14-16[online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://ryms.pl/artyuLszczegoly/12/index.html>.
• Cackowska, Maria (2009/2010). Czym jest książka obrazkowa? O pojmowaniu książki obrazkowej w Polsce. Cz. 3. Ryms – Kwartalnik o Książkach dla Dzieci i Młodzieży, nr 8, s. 12-13 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://ryms.pl/artyuLszczegoly/12/index.html>.
• Chojecka, Anna; Magner, Marian; Szwedowska, Elżbieta; Więckowska, Elżbieta (2008). Nauczanie niewidomych dzieci rysunku: Przewodnik dla nauczyciela. Laski: TOnO.
• Cybulski, Radosław (1986). Książka współczesna: Wydawcy, rynek, odbiorcy. Warszawa: PWN.
• Czerwińska, Małgorzata (1999). Pismo i książka w systemie Louisa Braille’a w Polsce. Historia i funkcje rewalidacyjne. Warszawa: Wydaw. SBP.
• Czerwińska, Małgorzata (2004). Niewidomy. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 3: M-O. Warszawa: Wydaw. Akademickie „Żak”, s. 685-693.
• Czerwińska, Małgorzata (2015). Early support in the development of blind children by means of a Braille system and tactile books. W: Early support for a Child with a Disability in the Polish and International Perspective. Eds. J. Bąbka, A.I. Brzezińska. Toruń: Wydaw.Adam Marszałek, s. 112-130.
• Fedorowicz, Małgorzata (2002). Specjalne materiały czytelnicze dla osób niepełnosprawnych: Zarys dziejów, formy, obieg społeczny. Toruń: Wydaw. UMK.
• Fedorowicz-Kruszewska, Małgorzata; Cyrklaff, Magdalena J. (2016). Media w środowisku osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Toruń: Wydaw. WSB.
• Fromm, Wolfgang (1983). Zasady i metody percepcji rysunków wypukłych. Review of European Blind, nr 4 (XLII) (mps tłum. pol., Bibl. Tyfl., Laski).
• Głombiowski, Karol (1980). Książka w procesie komunikacji społecznej. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydaw. Polskiej Akademii Nauk.
• Głombiowski, Karol (1985). Teoria i metodologia nauki o książce. Gdańsk: Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego.
• Grzegorzewska, Maria (1964). Wybór pism. Warszawa: PWN.
• J. W. (Janina Wiercińska) (1982). Ilustracja. W: Współczesne polskie drukarstwo i grafika książki: Mały słownik encyklopedyczny. Red. B. Kleszczyński, K. Racinowski. Wrocław: „Ossolineum”, s. 109-112.
• Jakubowski, Marek (2009a). Trwałe tyflografiki na nietrwałym papierze. Tyfloświat, nr 4 (6), s. 48-54 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/Tyfloswiat_4_2009_0.pdf>.
• Jakubowski, Marek (2009b). Tyflografika – historia i współczesność, metody i technologie. Tyfloświat, nr 1(3), s. 36-40 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/Tyfloswiat-01_2009.pdf>.
• Jakubowski, Marek (2009c). Tyflografika – ksero dla niewidomych. Tyfloświat, nr 2 (4), s. 8-11 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.tyfloswiat.pl/files/Tyfloswiat_2_2009_1.pdf>.
• Jakubowski, Marek (2010). Zrób to sam – narzędzie do tworzenia tyflografik. Tyfloświat,nr 1 (7), s. 32-43 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/tyfloswiat_1_2010_0.pdf>.
• Kaczmarek, Anna, red. (2003). Nowoczesne techniki kształcenia dzieci niewidomych i słabowidzących. Europejska Konferencja, Owińska, 25-26.04.2003 r. Poznań: Wydaw. eMPi2.
• Kazanowska, Bożena (2012). Książki dotykowe dla małych dzieci – czyli zrób to sam. W: Jak przygotować niewidome dziecko do nauki Brajla? Przewodnik dla rodziców i nauczycieli. Red. M. Paplińska. Warszawa: Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”, s. 96-104.
• Komza, Małgorzata (1987). Mickiewicz ilustrowany. Wrocław: „Ossolineum”.
• Lachów, Wola N (1978). Szkice z teorii sztuki książki. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydaw. Polskiej Akademii Nauk.
• Lewandowicz-Nosal, Grażyna (2012). Od czterech do sześciu: Książki dla przedszkolaka. Warszawa: Wydaw. SBP.
• Majewski, Tadeusz (2002). Tyflopsychologia rozwojowa: Psychologia dzieci niewidomych i słabowidzących. Warszawa: PZN.
• Malinowska, Tekla; Syta, Ludwik (1981). Redagowanie techniczne książki. Warszawa: WNT.
• Mendruń, Józef; Oleksiak, Elżbieta, red. (2010). Tyflokartografia. Przegląd Tyflologiczny, nr 1-2 (40-41).
• Migoń, Krzysztof (2003). Bibliologiczne problemy książki ilustrowanej. W: Sztuka książki: Historia – teoria – praktyka. Red. M. Komza. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 13-34.
• Pilecka, Władysława (1987). Wybrane zagadnienia tyflopsychologii. W: Psychologia defektologiczna. Red. A. Wyszyńska. Warszawa: PWN, s. 85-113.
• Skierkowska, Elżbieta (1969). Współczesna ilustracja książki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Słońska, Irena (1977). Psychologiczne problemy ilustracji dla dzieci. Warszawa: PWN.
• Szuman, Wanda (1967). O dostępności rysunku dla dzieci niewidomych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Talukder, Alina (2009). Życie dziecka bez obrazków. Tyfloświat, nr 1(3), s. 36-40 [online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/Tyfloswiat-01_2009.pdf>.
• Talukder, Alina; Jakubowski, Marek (2003). Technologia tworzenia map i planów wypukłych dla niewidomych i słabowidzących. Owińska: Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych.Vrtel-Wierczyński S. (1951). Teoria bibliografii w zarysie. Wrocław: Zakład Narodowyim. Ossolińskich.
• Wiercińska, Janina (1986). Sztuka i książka. Warszawa: PWN.
• Więckowska, Elżbieta (2009a). Tyflografika. Szkoła Specjalna, nr 1, s. 53-65.
• Więckowska, Elżbieta (2009b). Zasady redagowania tyflografiki. Tyfloświat, nr 3(5), s. 7–13[online], [dostęp: 20.05.2016]. Dostępny w WWW: <http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/Tyfloswiat-03_2009.pdf>.
• Więckowska, Elżbieta (2011). Tyflografika – konieczność czasu. W: Środowisko Lasek w perspektywiehistorii i chrześcijańskiej myśli pedagogicznej. Red. J. Placha. Warszawa: Wydaw.UKSW, s. 283-291.
• Więckowska, Elżbieta, red. (2011). Instrukcja tworzenia i adaptowania ilustracji i materiałów tyflograficznych dla uczniów niewidomych. Opracowana na zlecenie Departamentu Zwiększania Szans Edukacyjnych Ministerstwa Edukacji Narodowej, przez zespół tyflopedagogów ze Specjalnych Ośrodków Szkolno-Wychowawczych w Polsce w składzie: Marek Jakubowski (Owińska) , Krystyna Kauba (Laski), Leszek Ogórek, Jolanta Ogórek (Kraków), Iwona Pawłowska (Warszawa), Alina Talukder (Owińska), s. Elżbieta Więckowska (Laski). Bydgoszcz, Laski, Kraków, Owińska (mps, Bibl. Tyfl., Laski).