Czytania dziecięce w sztuce polskiej drugiej połowy XIX i początku XX w.

• Authors: Krupka-Jedynak Katarzyna

Title variants

EN

Themes of Children Reading in the Polish Art of the Second Half of the 19th and Beginning of the 20th Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Czytanie było głęboko wpisane w polską tradycję i kulturę. Pośród dominujących stylów obcowania z książką w drugiej połowie XIX i na początku XX w. wyróżniono czytanie wspólnotowe i towarzyszącą mu głośną lekturę. Głośna lektura odbywała się w rodzinach wszystkich warstw społecznych i była popularną metodą kontaktu z literaturą. Czytanie wspólnotowe integrowało i pozwalało dzielić się wrażeniami lekturowymi z innymi ludźmi. Odmienna od lektury wspólnotowej była lektura cicha, intymna, prywatna. W sztuce znajdują odzwierciedlenie różne sytuacje lektury. Malarstwo drugiej połowy XIX i początku XX w. ukazuje zarówno wspólną, jak i samotną lekturę młodych czytelników, a także sytuacje towarzyszące aktowi czytania dzieci. Ikonografia dowodzi ważnego miejsca książki w życiu dorastających chłopców i dziewcząt, a jako źródło stanowi dopełnienie dokumentacji czytelnictwa zapisanej w dokumentach tekstowych.

EN

Reading has been deeply rooted in Polish tradition and culture. Among the most-popular reading practices of the second half of the 19th and the beginning of the 20th century were community readings and oral readings. The oral readings were common for all social class families, and they were a popular method of contact with literature. The community readings integrated participants and enabled individuals to share their impressions with others. Unlike the community readings, silent readings were private and intimate. In the art from this period, we find pictorial representations of different literary activities. Late 19th century and early 20th century paintings portray young readers, engaged both in community and individual readings. Iconography proves an important place of books in the lives of teenage boys and girls, and is a source which complements the documentation of readership in the written sources.

Keywords

PL

Czytelnictwo dzieci; Ikonografia dziecka; Ikonografia książki

EN

Children readership; Iconography of books; Iconography of children

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media
• Year: 2016
• Issue: 4(23)
• Pages: 91-112

Contributors

author

Krupka-Jedynak Katarzyna

• Miejskie Gimnazjum nr 2 im. Ł. Górnickiego w Oświęcimiu

References

• [1] Aries, Ph., Duby, G. (1999). Historia życia prywatnego, T. 4. M. Perrot (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• [2] Baake, B. (1955). Konrad Krzyżanowski. Wspomnienie. Wiadomości, R. 10, nr 51/52 (507/508).
• [3] Białostocki, J. (1973). Pięć wieków myśli o sztuce. Studia i rozprawy z dziejów sztuki i myśli o sztuce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [4] Białostocki, J. (1982). Symbole i obrazy w świecie sztuki. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [5] Birkenmajer, A., Kocowski, J., Trzynadlowski, J. (red.) (1971). Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• [6] Chałasiński, J. (1968). Kultura i naród. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• [7] Chartier, R. (2009a). Bezgłośna lektura, prywatne pisanie i narodziny człowieka nowoczesnego. W: P. Rodak, Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hebrard, Fabre, Lejeune (s. 94–95). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• [8] Chartier, R. (2009b). Historia lektury jako historia kultury. W: P. Rodak: Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hebrard, Fabre, Lejeune (s. 92–94). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• [9] Cywiński, B. (1971). Rodowody niepokornych. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [10] Domańska-Kubiak, I. (2004). Zakątek pamięci. Życie w XIX-wiecznych dworkach kresowych. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
• [11] Dunin, J. (1998). Pismo zmienia świat. Czytanie. Lektura. Czytelnictwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [12] Epsztein, T. (2004). Wpływ zainteresowań intelektualnych rodziców na edukację domową dzieci w polskich domach ziemiańskich na Ukrainie w II połowie XIX wieku. W: K. Jakubiak, A. Winiarz (red.), Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XIX wieku (s. 241–148). Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
• [13] Estreicher, K. (1982). Historia sztuki w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [14] Francastel, P. (1973). Twórczość malarska a społeczeństwo. Szkice. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• [15] Goban-Klas, T. (1971). Z zagadnień socjologii sztuki. Kraków: Wydawnictwo PWN.
• [16] Harasym, Z., Waksmund, R. (wybór i oprac.). (2008). W krainie dzieciństwa. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
• [17] Heinich, N. (2010). Socjologia sztuki. A. Karpowicz (przekład). Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [18] Heska-Kwaśniewicz, K., Socha, I. (red). (1996). Młody czytelnik w świecie książki, biblioteki i informacji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• [19] Hoffmanowa z Tańskich, K. (1898). Pamiątka pod dobrej matce. Kraków: Drukarnia Łątkiewicza.
• [20] Hollender, H. (1989). Dobra i zła książka w opiniach bibliotekarzy i publicystów warszawskich przed I wojną światową. Studia o Książce, T. 18, 189–207.
• [21] Komza, M. (1995). Żywe obrazy. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• [22] Kostecki, J. (1978). Charakterystyka wybranych społecznych sytuacji komunikacji czytelniczej w polskiej kulturze drugiej połowy XIX wieku. Pamiętnik Literacki, 1978, z. 4, 99–138.
• [23] Kostecki, J. (red.), (2006). Ludzie i książki. Studia historyczne. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Narodowej.
• [24] Krisań, M. (2008). Chłopi wobec zmian cywilizacyjnych w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX – początku XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• [25] Kulka, B. (1994). Nauczanie języka polskiego w szkole średniej w latach 1870–1918. Konteksty. Częstochowa: Wydawnictwo WSP.
• [26] Kulka, B. (1996): Młodzież i szkoła średnia wobec problemu czytelnictwa (lata 1870–1918 i 1995). W: K. Heska-Kwaśniewicz, I. Socha (red.), Młody czytelnik w świecie książki, biblioteki i informacji (s. 51–67). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• [27] Lessing, G.E. (1962). Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• [28] Leszczyński, G. (2006). Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• [29] Łozińska, M. (2012). W ziemiańskim dworze. Codzienność, obyczaje, święta, zabawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [30] Maleczyńska, K. (1987). Książka i biblioteki w Polsce w okresie zaborów. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• [31] Maleczyńska, K. (1983). Polski repertuar wydawniczy doby zaborów. Problematyka badawcza i główne tendencje rozwojowe. Roczniki Biblioteczne, R. XXVII, z. 1–2, 273–285.
• [32] Manguel, A. (2003). Moja historia czytania. H. Jankowska (przekład). Warszawa: Muza.
• [33] Matuchniak-Krasuska, A. (1988). Gust i kompetencja. Łódź. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• [34] Micke-Broniarek, E. (2004). Kiedy dziecko stało się człowiekiem. O ikonografii dziecięcej w malarstwie polskim XIX wieku. W: E. Micke-Broniarek, M. Ochnio (red. nauk.), T. Pocheć-Perkowska (komisarz wystawy), Dziecko w malarstwie od XVI do końca XIX wieku ze zbiorów polskich (s. 30–47). Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
• [35] Micke-Broniarek, E. (2005). Malarstwo polskie. Realizm, naturalizm. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
• [36] Nowicki, A. (1974). Człowiek w świecie dzieł. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [37] Paja, A. (2006). Normy lektury kobiet w XIX w. Rekonesans. W: J. Kostecki (red.), Ludzie i książki (s. 119–148). Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Narodowej.
• [38] Porębski, M. (1988). Dzieje sztuki w zarysie. Wiek XIX i XX. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
• [39] Read, H. (1956). Sens sztuki. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• [40] Skalska-Miecik, L. (1985). Konrad Krzyżanowski. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
• [41] Tatarkiewicz, T. (1982). Dzieje sześciu pojęć. Sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [42] Wajda, A. (1983). Metodyka organizacji czytelnictwa. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [43] Winiarz, A. (2000). Czynniki determinujące proces wychowania w rodzinie polskiej doby niewoli narodowej (1795–1918). W: K. Jakubiak, A. Winiarz (red.), Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku (s. 51–102). Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
• [44] Zacharska, J. (1994). Lektury pensjonarek – bohaterek powieści przełomu wieków. W: E. Paczoska, J. Sztachelska (red.), Książka pokolenia. W kręgu lektur polskich doby postyczniowej (s. 136–148). Białystok: „Łuk”.
• [45] Zaroziński, J. (1953). Aleksander Kotsis. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• [46] Zdanowicz, A. (2008). Unormować czytanie. O poradnikach lekturowych przełomu XIX i XX wieku. W: K. Stępniak, M. Rajewski (red.), Komunikowanie i komunikacja na ziemiach polskich w latach 1795–1918 (s. 239–250). Lublin: Wydanictwo Marii Curie-Skłodowskiej.
• [47] Zdanowicz, A. (2012). Pożytki i szkody płynące z lektury według poradników savoir-vivre’u z lat 1806–1939. W: M. Jarczyk, A. Bajor (red.), Zalecenia i przestrogi lekturowe (XVI–XX wiek) (s. 149–157). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• [48] Zieliński, J. (1989). Lektura wnuka i portret dziadka. Twórczość, nr 11, 120–125.
• [49] Zwolińska, K., Malicki, Z. (1975). Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• [50] Żbikowska-Migoń, A. (red.), Łuszpak A. (współudział). (2001). Czytanie, czytelnictwo, czytelnik. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.