O roli ławników w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w demokratycznym państwie prawa. Artykuł polemiczny.

• Authors: Grudecki Michał

Title variants

EN

About the role of lay judges in judicial system in a democratic state of law. Polemical article.

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the role of lay judges in the judicial system, taking into account the advantages and disadvantages of this institution as well as specific principles resulting from the principle of a democratic state of law. The article also assesses the introduction of the lay judge institution to the Supreme Court and presents de lege ferenda postulates regarding the improvement of the functioning of this institution as a form of social factor participation in court proceedings. It was also considered to what extent judges – including lay judges – have an influence on making the law. The conducted research is mainly based on Michał Kaczmarczyk’s monograph on this issue, which makes the text partly of a polemic nature.

Keywords

EN

lay judge; judicial system; court; social factor; judge; democratic state of law

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2022
• Issue: 6(173)
• Pages: 207–231

Contributors

author

Grudecki Michał

• Dr Michał Grudecki Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Prawa i Administracji, Polska University of Silesia in Katowice, Faculty of Law and Administration, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-5185-3770

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, ze zm.
• Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072.
• Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 825, ze zm.
• Wyrok ETPC z dnia 7 maja 2021 r. w sprawie Xero Flor w Polsce sp. z o.o. vs. Polska, sygn. akt 4907/18, LEX nr 3170326.
• Wyrok SN z dnia 13 marca 1952 r., sygn. akt Ko 235/52, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego” 1953, nr 2, poz. 22.
• Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 90/98, LEX nr 38576.
• Wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2004 r., sygn. akt I CK 291/03, LEX nr 103769.
• Wyrok SN z dnia 4 lutego 2011 r., sygn. akt III CSK 143/10, LEX nr 785535.
• Wyrok TK z dnia 4 października 2000 r., sygn. akt P 8/00, LEX nr 44839.
• Wyrok TK z dnia 29 listopada 2005 r., sygn. akt P 16/04, LEX nr 174113.
• Bartnik A.S., Sędzia czy kibic. Rola ławnika w wymiarze sprawiedliwości III RP, Trio, Warszawa 2009.
• Basa M., Instytucja ławników Sądu Najwyższego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020, z. 1.
• Bieńkowska B., Sądy pokoju – głos w dyskusji, [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• [Biogram Michała Kaczmarczyka], <https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82_Kaczmarczyk>.
• Borucka-Arctowa M., Rola ławnika w świetle poglądów samych ławników oraz przedstawicieli środowiska prawniczego, [w:] Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość, red. S. Zawadzki, L. Kubicki, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1970.
• Chmielnicki P., [Fragment recenzji umieszczonej na czwartej stronie okładki monografii M. Kaczmarczyka, Czynnik społeczny w polskim systemie wymiaru sprawiedliwości, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2020].
• Cis B., Sprawozdanie z konferencji „Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości” Warszawa, 23.4.2018, „Iustitia” 2018, nr 3, <https://www.kwartalnikiustitia.pl/sprawozdanie-z-konferencji-udzial-czynnika-obywatelskiego-w-wymiarze-sprawiedliwosci-warszawa-23-4-2018-r,9569/3>.
• Czerwińska-Koral K., Stosowanie wykładni funkcjonalnej w interpretacji przepisów ustawy z 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, „Roczniki Administracji i Prawa” 2016, nr 2.
• Dąbrowska-Kardas M., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, LEX Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
• Flemming-Kulesza T., Czy w Polsce możemy mówić o prawie precedensowym?, [w:] Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Zakład Praw Człowieka WPiA UW, Warszawa 2010.
• Galeza D., Hard Cases, „Manchester Review of Law, Crime and Ethics” 2013, nr 2.
• Garlicki L., Sądy a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sądowy” 2016, nr 7–8.
• Gomułowicz A., Aspekt prawotwórczy sądownictwa administracyjnego. Kontrowersje podatkowe, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2008.
• Grudecki M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2018 r., IV KK 475/17, „Palestra” 2018, nr 10.
• Gutowski M., Kardas P., Spory ustrojowe a kompetencje sądów (granice bezpośredniego stosowania konstytucji), „Palestra” 2017, nr 12.
• Hofmański P., Rec. książki B. Nity, Trybunał Konstytucyjny a proces karny, „Państwo i Prawo” 2001, z. 2.
• Juchacz P.W., Trzy tezy o sędziach społecznych i ich udziale w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w Polsce, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2016, nr 1.
• Kaczmarczyk M., Czynnik społeczny w polskim systemie wymiaru sprawiedliwości, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2020.
• Kaczmarczyk M., Słowo od JM Rektora Wyższej Szkoły Humanitas, [w:] Prawo i czas. Księga jubileuszowa z okazji 80-lecia urodzin Profesora Adama Lityńskiego, red. M. Borski et al., Oficyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec 2020.
• Kil J., Ławnicy jako forma udziału czynnika społecznego w polskim procesie karnym, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2021.
• Klaus W., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w opiniach ławników, [w:] Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”, Suwałki 2011.
• Knoppek K., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w postępowaniu cywilnym, „Ius Novum” 2014, numer specjalny.
• Kostro M., Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości jako realizacja zasady publiczności, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016, z. 21.
• Kozicka B., Wpływ działalności uchwałodawczej NSA na wykładnię i stosowanie prawa, „Przegląd Prawa i Administracji” 2020, 122.
• Kulesza C., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w perspektywie historyczno-prawnoporównawczej, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016, z. 21.
• Kutnjak Ivković S., An Inside View: Professional Judges’ and Lay Judges’ Support for Mixed Tribunals, „Law and Policy” 2003, nr 2.
• Laskowski M., Granice udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości, [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• Ławnicy. Rezultaty badań empirycznych, pod red. A. Siemaszki, „Oficyna Naukowa”, Warszawa 1994.
• Marchaj R., Prawotwórcza rola sądów administracyjnych na przykładzie uchwały rady gminy w przedmiocie opłat za korzystanie z przedszkoli publicznych, [w:] Sądowe stosowanie prawa, red. B. Dolnicki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.
• Mastalski R., Wpływ orzecznictwa na stosowanie prawa podatkowego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2011, z. 2.
• Matczak M., Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2019.
• Matczak M., Tekst prawny jako opis świata możliwego. Rozważania wstępne o modelu interpretacji prawniczej, [w:] Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Część I, red. M. Zirk-Sadowski et al., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
• Mickiewicz S., De scabinis, „Palestra” 1957, nr 3.
• Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, t. 40.
• Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003.
• Morawski L., Precedens a wykładnia, „Państwo i Prawo” 1996, z. 10.
• Nita B., Bezpośrednie stosowanie konstytucji a rola sądów w ochronie konstytucyjności prawa, „Państwo i Prawo” 2002, z. 9.
• Piotrowski R., Zasada podziału władzy w Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 4.
• Polak M., Komu przeszkadzają ławnicy?, „Na Wokandzie” 2010, nr 3.
• Prusak F., Czynnik społeczny w procesie karnym, Książka i Wiedza, Warszawa 1975.
• Radziewicz P., Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konstytucji, „Państwo i Prawo” 2020, z. 10.
• Rokicki A., Starość nie znaczy bierność – współczesne metody aktywizowania seniorów, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia” 2016, nr 1.
• Ruszewski J., Ramy prawne wyboru i funkcjonowania ławników w Polsce, [w:] Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”, Suwałki 2011.
• Ruszewski J., Wstęp, [w:] Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”, Suwałki 2011.
• Rybicki M., Ławnicy ludowi w sądach PRL, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
• Sitniewski P., Analiza wyników ankiet prezesów sądów w zakresie wyboru ławników, jakości ich pracy oraz funkcjonowania w ramach wymiaru sprawiedliwości, [w:] Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”, Suwałki 2011.
• Sławiński A.A., Udział czynnika ludowego w Sądzie Najwyższym, realizacja gwarancji konstytucyjnej czy ochlokracja, [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• Słomiński K., Formy udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości a legitymizacja władzy sądowniczej, [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
• Stelmachowski A., Prawotwórcza rola sądów (w świetle orzecznictwa cywilnego), „Państwo i Prawo” 1967, z. 4–5.
• Strona internetowa prof. ucz. dr. hab. Michała Kaczmarczyka, <https://michalkaczmarczyk.pl/>.
• Strona internetowa Seminarium Doktorskiego Wyższej Szkoły Humanitas, <https://www.humanitas.edu.pl/seminarium_doktorskie#faq_tab_18182>.
• Surówka A., Zmiana systemu wyborczego do rad gmin a łączność z wyborcami, „Polityka i Społeczeństwo” 2015, nr 3.
• Świętochowska E., Czarnota: Po 1989 roku sędziowie uzyskali niesłychane przywileje i oderwali się od społeczeństwa [WYWIAD], <https://forsal.pl/artykuly/1049655,czarnota-po-1989-roku-sedziowie-uzyskali-nieslychane-przywileje-i-oderwali-sie-od-spoleczenstwa-wywiad.html>.
• Urbaniak-Mastalerz I., Niegierewicz A., Udział czynnika społecznego w procesie karnym na tle orzecznictwa sądowego, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016, z. 21.
• Waltoś S., Ławnik – czy piąte koło u wozu?, [w:] Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
• Wenclik M., Ewolucja instytucji ławnika w Polsce, [w:] Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”, Suwałki 2011.
• Wieczorek K., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w polskim i amerykańskim procesie karnym, Wydawnictwo My Book, Szczecin 2012.
• Wiśniewska A., Blich S., Śmierć państwa prawa? [Zieloni, Razem i Inicjatywa Polska o Sądzie Najwyższym], <https://krytykapolityczna.pl/kraj/ankieta-sad-najwyzszy/>.
• Zawadzki S., Instytucja ławnika ludowego jako przedmiot badań, [w:] Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość, red. S. Zawadzki, L. Kubicki, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1970.
• Zgryzek K., Ławnik – znikająca instytucja? O poglądach Profesora Andrzeja Murzynowskiego na tę instytucję słów kilka, [w:] Istota i zasady procesu karnego 25 lat później. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Murzynowskiego, red. M. Rogacka-Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
• Żochowski K., Zagadnienie praworządności na łamach „Prawa i Życia”, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2014, z. 1.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2022.161