Niekonstytucyjność embriopatologicznej przesłanki przerywania ciąży oraz jej prawnokarne konsekwencje

• Authors: Kania-Chramęga Agnieszka

Title variants

EN

Unconstitutionality of the Embryopathological Premise for Termination of Pregnancy and Its Criminal Law Consequences

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The purpose of this article is to point out not only the essence of the embryopathological premise of abortion – that has been deemed unconstitutional (pursuant to the Polish law) – but also the criminal law consequences of its repeal. The abolition of the abortion compromise, which took place by virtue of the judgement of the Constitutional Tribunal of 22 October 2020, K 1/20, OTK-A 2021, item 4, prompted the presentation of doubts of both constitutional and strictly interpretative nature that have occurred over the years in the interpretation of the said premise. When considering the criminal law consequences of the aforementioned judgement, it was pointed out that the compliance with the nullum crimen sine lege principle does not allow to determine that the said judgement has led to change in the current scope of the criminalisation of abortion. The conviction was also stated de lege ferenda that any attempts at modifying the abortion law require an in-depth discussion and well-thought-out legislative actions.

Keywords

EN

termination of pregnancy; embryopathological premise; criminal liability for termination of pregnancy

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2023
• Issue: 4(177)
• Pages: 7-24

Contributors

author

Kania-Chramęga Agnieszka

• Dr Agnieszka Kania-Chramęga Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Prawa i Administracji, Polska University of Zielona Góra, Faculty of Law and Administration, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0001-6246-3172

References

• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284.
• Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r., Dz.U. z 1991 r. nr 120, poz. 526, ze zm.
• Memorandum ws. obowiązku stosowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. w sprawie K 1/20, <https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/memorandum-ws-obowiazku-stosowania-wyroku-trybunalu-konstytucyjnego-z-22-pazdziernika#_ftn5>.
• Obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 1997 r. o utracie mocy obowiązującej art. 1 pkt 2, art. 1 pkt 5, art. 2 pkt 2, art. 3 pkt 1 i art. 3 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz.U. nr 157, poz. 1040.
• Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 1693, <https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1693>.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 1994 r., sygn. akt U 7/93, OTK 1994, nr 1, poz. 5.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 kwietnia 1995 r., sygn. akt K 11/94, OTK 1995, nr 1, poz. 12.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 września 1996 r., sygn. akt K 13/95, OTK 1996, nr 4, poz. 34.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 1996 r., sygn. akt K 25/95, OTK 1996, nr 6, poz. 52.
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96, OTK 1997, nr 2, poz. 19.
• Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 grudnia 1998 r., sygn. akt II AKz 53/98, LEX nr 35274.
• Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2009 r., sygn. akt I KZP 29/08, OSNKW 2009, nr 2, poz. 15.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 1994 r., sygn. akt S 1/94, OTK 1994, nr 1, poz. 28.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt Tw 27/15, LEX nr 2002982.
• Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, druk sejmowy nr 727, <https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=ACCF798D8F94879EC1258614003E6D04>.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, Dz.U. nr 84, poz. 426, ze zm.
• Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, tekst jedn. z dnia 7 lipca 2022 r., Dz.U. poz. 1575.
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz zmianie niektórych innych ustaw, Dz.U. nr 139, poz. 646.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, tekst jedn. z dnia 28 kwietnia 2022 r., Dz.U. poz. 1138.
• Wniosek z dnia 19 listopada 2019 r. grupy posłów na Sejm RP IX kadencji o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktu normatywnego, <https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/view/sprawa.xhtml?&pokaz=dokumenty&sygnatura=K%201/20>.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 787/12, Legalis nr 9988011.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 maja 1998 r., sygn. akt U 5/97, OTK 1998, nr 4, poz. 46.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 grudnia 1999 r., sygn. akt K 6/99, OTK 1999, nr 7, poz. 160.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lutego 2001 r., sygn. akt P 2/00, OTK 2001, nr 2, poz. 32.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2003 r., sygn. akt P 10/02, OTK-A 2003, nr 6, poz. 62.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 2003 r., sygn. akt SK 22/02, OTK-A 2003, nr 9, poz. 97.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2006 r., sygn. akt P 33/05, OTK-A 2006, nr 7, poz. 83.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 września 2008 r., sygn. akt K 44/07, OTK-A 2008, nr 7, poz. 126.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 października 2008 r., sygn. akt SK 6/07, OTK-A 2008, nr 8, poz. 137.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 października 2008 r., sygn. akt P 32/06, OTK-A 2008, nr 8, poz. 138.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. akt SK 65/12, OTK-A 2014, nr 2, poz. 14.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 czerwca 2020 r., sygn. akt K 3/19, OTK-A 2020, poz. 2.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r., sygn. akt K 1/20, OTK-A 2021, poz. 4.
• Barczak-Oplustil A., Obowiązywanie zasady nullum crimen sine lege. Wybrane problemy, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2013, nr 3.
• Boratyńska M., O łamaniu przepisów dopuszczających przerywanie ciąży, „Prawo i Medycyna” 2008, nr 2.
• Boratyńska M., Wolny wybór. Gwarancje i granice prawa pacjenta do samodecydowania, Instytut Problemów Ochrony Zdrowia, Warszawa 2012.
• Ciepły F., Aborcja eugeniczna a dyskryminacja osób niepełnosprawnych, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014, nr 2.
• Dębski R., Zasada „nullum crimen sine lege” i postulat wyłączności ustawy, „Acta Uniwersitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1992, nr 50.
• Gacka P., Klauzula norymberska siedemdziesiąt lat później, „Roczniki Nauk Prawnych” 2020, nr 4.
• Gardocki L., Zasada nullum crimen sine lege certa we współczesnym polskim prawie karnym, [w:] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński et al., Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2006.
• Giezek J., Kardas P., Kompetencje derogacyjne TK oraz ich prawnokarne konsekwencje (refleksje na marginesie wyroku w sprawie K 1/20), „Państwo i Prawo” 2021, nr 8.
• Jurek T., Świątek B., Rorat M., Drozd R., Prawna i sądowo-lekarska ocena błędów medycznych w położnictwie, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 2011, nr 4.
• Kania-Chramęga A., Tendencje w rozwoju prawa karnego oraz ich ocena (węzłowe problemy w perspektywie obowiązywania Kodeksu karnego z 1997 r.), Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2022.
• Kania-Chramęga A., Warunki legalności przerywania ciąży (problemy prawnokarne i społeczne), Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2020.
• Karlik P., Sroka T., Wiliński P., komentarz do art. 42, [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. 1–86, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2016.
• Konarska-Wrzosek V., Ochrona dziecka w polskim prawie karnym, TNOiK, Toruń 1999.
• Królikowski M., Problem interpretacji tzw. przesłanki eugenicznej stanowiącej o dopuszczalności zabiegu przerywania ciąży, [w:] Współczesne wyzwania bioetyczne, red. L. Bosek, M. Królikowski, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2010.
• Mazurkiewicz J., Opinia prawna na temat art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z perspektywy zasad i wartości statuowanych w Konstytucji RP, <https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/IWS-Mazurkiewicz-J.-Opinia-prawna-na-temat-art.4a-ust.-1-pkt-2ustawy-o-planowaniu-rodziny.pdf>.
• Morawski L., Czy sądy mogą się angażować politycznie?, „Państwo i Prawo” 2006, nr 3.
• Morawski L., Zasada trójpodziału władzy. Trybunał Konstytucyjny i aktywizm sędziowski, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 4.
• Nawrot O., Demokratyczne państwo prawa wobec rozwoju biologii i medycyny, „Forum Prawnicze” 2012, nr 2.
• Piotrowski R., Nowa regulacja przerywania ciąży w świetle Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2021, nr 8.
• Pomorski S., Amerykańskie common law a zasada nullum crimen sine lege. Studium krytyczne prawotwórstwa sądowego w amerykańskim prawie karnym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
• Przyłuska-Fiszer A., Metodologiczne i ontologiczne aspekty dyskusji nad aborcją, „Filozofia Nauki” 1998, nr 3–4.
• Różyńska J., Przerywanie ciąży, [w:] System Prawa Medycznego. Regulacja prawna czynności medycznych, t. 2, cz. 2, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2019.
• Sadurski W., Prawo przed sądem. Studium sądownictwa konstytucyjnego w postkomunistycznych państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008.
• Sulikowski A., Współczesny paradygmat sądownictwa konstytucyjnego wobec kryzysu nowoczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
• Sulikowski A., Wyrok TK w sprawie K 1/20. Hegemonia, „histeria”, agonizm, „Państwo i Prawo” 2021, nr 8.
• Tarapata S., Zontek W., Prawnokarne skutki wyroku TK z 22.10.2020 r., K 1/20 (zagadnienia wybrane), „Państwo i Prawo” 2021, nr 8.
• Wojtyczek K., Zasada wyłączności ustawy w sferze prawa represyjnego. Uwagi na gruncie Konstytucji RP, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1999, nr 1.
• Wróbel W., Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności aborcji, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia. Druk sejmowy nr 993, „Studia BAS” 2007, nr 3.
• Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Zakamycze, Warszawa 2003.
• Zielińska E., In dubio pro vita humana, czyli o ochronie początków życia ludzkiego w projekcie kodeksu karnego, [w:] Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, red. S. Waltoś, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1993.
• Zoll A., Ochrona dziecka poczętego w fazie prenatalnej w pracach komisji kodyfikacyjnej prawa karnego, „Studia Prawnicze KUL” 2013, nr 2.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2023.195