THE NARRATIVE AS A STRATEGY FOR THE DEVELOPMENT OF EMOTIONAL COMPETENCES OF ADULTS

• Authors: Renata Góralska

Title variants

PL

Narracja jako strategia rozwijania kompetencji emocjonalnych dorosłych

DE

Narration als Strategie zur Entwicklung emotionaler Kompetenz von Erwachsenen

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Im Artikel wurde die Frage der emotionalen Entwicklung der Erwachsenen thematisiert. Zur Beschreibung der mit der menschlichen Emotionalität verbundenen Begabungen und Fähigkeiten wurde der Begriff „emotionale Kompetenz“ verwendet. Der Begriff „emotionale Kompetenz“ leitet sich von kulturellen Emotionstheorien her, welche betonen, dass die Emotionen gesellschaftlich in dem Sinne entstehen bzw. gebildet werden, dass das, was die Menschen empfinden, durch ihre Sozialisierung in der Kultur und ihre Beteiligung an gesellschaftlichen Strukturen bedingt ist. Kulturelle Ideologien, Glauben und Normen, die sich auf gesellschaftliche Strukturen auswirken, bestimmen, welche Emotionen zu empfinden sind und wie sie zum Ausdruck gebracht werden sollen. Die emotionale Kompetenz ist also ein Ergebnis eines breit verstandenen Lernens und der Beteiligung an gesellschaftlichen Praktiken. Gemäß diesem Konzept kann jeder Mensch die mit der emotionalen Sphäre verbundenen Fähigkeiten so entwickeln, dass sie ihm das Gefühl der eigenen Wirksamkeit in den die Emotionen aktivierenden Situationen sichern. Die Einbeziehung der Überlegungen zur Emotionalität des Menschen in die gesellschaftlich-kulturelle Betrachtungsweise veranschaulicht noch eine sehr wichtige Frage und zwar den narrativen Charakter der emotionalen Kompetenz. Nach Auffassung von vielen Forschern (Vertretern der gesellschaftlich-kulturellen Strömung) kann man von emotionalen Skripten sprechen, die als narrative Strukturen behandelt werden und den affektiven Empfindungen Gestalt und Bedeutung verleihen. Die Zusammenstellung von Emotionen als Skript und der grundlegendsten und natürlichsten menschlichen Art des In-der-Welt-seins, d.h. der Erzählung (Narration) von eigenen, emotionalen Empfindungen, verdeutlicht neue Möglichkeiten ihrer Verbindung im Rahmen der pädagogischen Theorie und Praxis. Das Verfahren zur Bildung der Narration kann eigene Emotionen und Emotionen der anderen Personen verstehen und interpretieren lassen. Psychologen stellen Forschungsergebnisse dar, die davon überzeugen, dass viele solche Gefühle wie Stolz, Furcht, Scham infolge der Interpretation des eigenen Zustands im Zusammenhang mit bestimmen Geschichten (Erzählungen) erscheinen. Autonarrative, emotionale Schemata entstehen gewöhnlich im frühen Lebensabschnitt und werden dann ausgebaut und in viele Lebensbereiche eingeflochten. Obwohl der Lernprozess der emotionalen Skripten in der Regel unbewusst verläuft, können die Erwachsenen, was die Forscher bestätigen, diese Schemata verstehen und ihre Struktur verändern. Die Narration stellt hier ein Werkzeug dar, das dazu dient, die Struktur der emotionalen Kompetenz zu verändern. Damit ist sie ein bemerkenswerter Vorschlag der pädagogischen Einwirkungen.

PL

W artykule podjęto problem rozwoju emocjonalnego osób doro-słych. W celu opisu zdolności i umiejętności związanych z emocjonalnością czło-wieka posłużono się pojęciem „kompetencji emocjonalnej”. Pojęcie kompetencji emocjonalnej ma swoje źródło w kulturowych teoriach emocji, które podkreślają, że emocje są społecznie tworzone czy konstruowane w tym sensie, że to, co ludzie czują, jest uwarunkowane ich socjalizacją w kulturze i uczestnictwem w strukturach społecznych. Kulturowe ideologie, wierzenia i normy rzutujące na struktury społeczne definiują to, jakich emocji należy doświadczać i jak wyrażać. Kompetencja emocjonalna jest zatem wynikiem procesów szeroko rozumianego uczenia się i uczestnictwa w praktykach społecznych. Oznacza to, że każdy człowiek może wykształcić umiejętności związane ze sferą emocjonalną na takim poziomie, że zapewnią mu poczucie własnej skuteczności w sytuacjach aktywizujących emocje. Usytuowanie rozważań o emocjonalności człowieka w podejściu społeczno-kulturowym zwraca uwagę na jeszcze jedną ważną kwestię, mianowicie na narra-cyjny format kompetencji emocjonalnej. Zdaniem wielu badaczy (przedstawicieli nurtu społeczno-kulturowego) można mówić o skryptach emocjonalnych, traktowanych jako struktury narracyjne, które nadają postać i znaczenie odczuciom afektywnym. Zestawienie emocji jako skryptu z najbardziej podstawowym i naturalnym sposobem ludzkiego „bycia w świecie”, jakim jest opowiadanie (prowadzenie narracji) o własnych odczuciach emocjonalnych uświadamia nowe możliwości ich łączenia w ramach pedagogicznej teorii i praktyki. Procedura konstruowania narracji może służyć do rozumienia i interpretowania własnych emocji i emocji innych osób. Psychologowie przedstawiają wyniki badań, które przekonują, że wiele uczuć takich jak duma, obawa, wstyd – to produkty procesów interpretacji stanu własnej osoby w kontekście określonych historii (opowiadań). Autonarracyjne schematy emocjonalne tworzą się zazwyczaj we wczesnym okresie życia, a następnie są rozbudowywane i wplatane w wiele obszarów funkcjonowania. I chociaż proces uczenia się skryptów emocjonalnych przebiega zwykle bez udziału świadomej kontroli, dorosłe osoby – jak potwierdzają badacze – mogą te schematy rozumieć i zmieniać ich strukturę. Narracja stanowi w tym ujęciu narzędzie służące zmianie struktury kompetencji emocjonalnej. Stanowi tym samym zasługującą na uwagę propozycję oddziaływań pedagogicznych.

Keywords

EN

human emotionality; emotional competence; cultural theory of emotion; narrative

PL

emocjonalność człowieka kompetencje emocjonalne; kulturowa teoria emocji; narracja

DE

Emotionalität; emotionale Kompetenz; kulturelle Emotionstheorie; Narration

• Publisher: Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
• Journal: Edukacja Dorosłych
• Year: 2014
• Issue: 1(70)

Contributors

author

Renata Góralska

• University of Lodz (Poland)

References

• Alheit P. (2002), „Podwójne oblicze“ całożyciowego uczenia się: dwie analityczne perspektywy „cichej rewolucji“, In: „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja“, No. 2(18).
• Alheit P. (2002), Wywiad narracyjny, In: „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja“, No. 2(18).
• Averill J.R. (2002), Nieodpowiednie i odpowiednie emocje, In: P. Ekman, R.J. Davidson (Eds.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk.
• Bandura A. (2007), Teoria społecznego uczenia się, Warszawa.
• Bańka A. (2009), Proaktywność – intencjonalne konstruowanie przyszłości i uprzedzające osiąganie celów personalnych poprzez doświadczanie codzienności, In: H. Wrona-Polańska, E. Czerniawska, L. Wrona (Eds.), Szkice o ludzkim poznawaniu i odczuwaniu, Kraków.
• Binder P., Palska H., Pawlik W. (2009), Zaproszenie do socjologii emocji, In: P. Binder, H. Palska, W. Pawlik (Eds.), Emocje a kultura i życie społeczne, Warszawa.
• Bruner J. (1990), Życie jako narracja, In: „Kwartalnik Pedagogiczny”, No. 4 (138).
• Bruner J. (2006), Kultura edukacji, Kraków.
• Červinkova H., Gołębniak B.D., Badania w działaniu. Pedagogika i antro-pologia zaangażowane, Wrocław.
• Czerniawska O. (2004). Funkcja dydaktyki biograficznej w procesie edukacji dorosłych, In: R. Góralska, J. Półturzycki (Eds.), Edukacja ustawiczna w szkołach wyższych – od idei do praktyki, Biblioteka Edukacji Dorosłych, Vol. 33, Płock – Toruń.
• Demetrio D. (2009). Autobiografia. Terapeutyczny wymiar pisania o sobie, Kraków.
• Domański A. (2009), Emocje w zachowaniach zbiorowych i działaniu zbiorowym, In: P. Binder, H. Palska, W. Pawlik (Eds.), Emocje a kultura i życie społeczne, Warszawa.
• Frijda N. (2005), Punkt widzenia psychologów, In: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia emocji, Gdańsk.
• Frijda N.H. (1998), Emocje są funkcjonalne – na ogół, In: P. Ekman, R.J. Davidson (Eds.), Natura emocji, Gdańsk.
• Gieseke W. (2007), Lebenslanges Lernen und Emotionen, Bielefeld.
• Gołębniak B. D., Zamorska B. (2012), Wprowadzenie. Poszerzanie dyskusji o uczeniu się, In: „Forum Oświatowe”, No. 1 (46).
• Góralska R. (2008), Uczenie się i emocje. Pedagogiczne następstwa wybranych koncepcji kognitywnych, In: „Rocznik Andragogiczny”.
• Góralska R. (2012), „Praktyczny charakter” kompetencji emocjonalnej dorosłych, In: „Rocznik Andragogiczny”.
• Góralska R., Solarczyk-Szwec H. (2012), O kompetencjach w kontekście Polskiej Ramy Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie, In: „Edukacja Dorosłych”, No. 2 (67).
• Harris P. L. (2005), Zrozumieć emocje, In: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia emocji, Gdańsk.
• Hochschild A. R. (2009), Zarządzanie emocjami. Komercjalizacja ludzkich uczuć, Warszawa.
• Illeris K. (2006), Trzy wymiary uczenia się. Poznawcze, emocjonalne i społeczne ramy uczenia się, Wrocław 2006.
• Isen A.M., (2005), Pozytywny afekt a podejmowanie decyzji, In: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia emocji, Gdańsk.
• Jarvis P. (2012), Transformatywny potencjał uczenia się w sytuacjach kryzysowych, In: „Teraźniejszość-Człowiek-Edukacja”, No. 3 (59).
• Jasielska A., Leopold M.A. (2000), Kompetencja a inteligencja emocjonal-na – pojęcia tożsame czy różne?, In: „Forum Oświatowe”, No. 2.
• Jasińska-Kania A. (2006), Socjologiczne odkrywanie emocji, In: „Kultura Społeczeństwo”, No. 1-2.
• Klus-Stańska D. (2002). Narracje w szkole, In: J. Trzebiński (Eds.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk.
• Kofta M. (1991). Człowiek jako przyczyna zdarzeń, In: M. Kofta, T. Szustrowa (Eds.), Złudzenia, które pozwalają żyć. Szkice z psychologii społecznej, Warszawa.
• Kozłowski T. (2006), Ułuda racjonalności? O emocjonalnych podstawach społecznego funkcjonowania człowieka, In: „Kultura i Społeczeństwo”, No. 1–2.
• Kurantowicz E. (2007), O społecznościach uczących się. Wybrane praktyki edukacyjne ludzi dorosłych, Wrocław.
• Kurantowicz E., Nizińska A. (2012), Trajektorie uczenia się w instytucjach kształcenia ustawicznego, Wrocław.
• Lengrand P. (1995), Obszary permanentnej samoedukacji, Warszawa.
• Leopold M. (2006), Elementy składowe kompetencji emocjonalnej, In: „Czasopismo Psychologiczne”, No. 2.
• Lewis M. (2005), Wyłanianie się ludzkich emocji, In: Lewis M., J.M. Haviland-Jones J.M. (Eds.), Psychologia emocji, Gdańsk.
• Madalińska-Michalak J., Góralska R. (2012), Kompetencje emocjonalne nauczyciela, Warszawa.
• Malewski M. (2010), Od nauczania do uczenia do uczenia się. O paradyg-matycznej zmianie w andragogice, Wrocław.
• Maruszewski T. (2005), Emocje w naszym życiu (przedmowa do wydania polskiego), In: K. Oatley, J.M. Jenkins, Zrozumieć emocje, Warszawa.
• Maruszewski T. (2008), Inteligencja emocjonalna – między sprawnością a mądrością, In: M. Śmieja, R. Orzechowski (Eds.), Inteligencja emocjo-nalna. Fakty, mity, kontrowersje, Warszawa.
• Maruszewski T., Ścigała E. (1998), Emocje − aleksytymia − poznanie, Poznań.
• Matczak A. (2008), Do czego może być potrzebne pojęcie inteligencji emocjonalnej?, In: M. Śmieja, R. Orzechowski (Eds.), Inteligencja emocjo-nalna. Fakty, mity, kontrowersje, Warszawa.
• Męczkowska A. (2003), Kompetencja, In: T. Pilch (Ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Vol. II, Warszawa.
• Motycka A. (2003), Emocje a proces twórczy w nauce, In: A. Motycka (Ed.), Wiedza a uczucia, Warszawa.
• Motycka A. (2003), Słowo wstępne. Status uczuć we współczesnej huma-nistyce, In: A. Motycka (Ed.), Wiedza a uczucia, Warszawa.
• Neville B. (2009), Psyche i edukacja. Emocje, wyobraźnia i nieświadomość w uczeniu się i nauczaniu, Kraków.
• Nizińska A. (2008), Między nauczaniem a uczeniem się. Edukacyjne świa-ty andragogów-praktyków, Wrocław.
• Niżnik J. (2003), Uczucie jako wiedza, In: A. Motycka (Ed.), Wiedza a uczucia, Warszawa.
• Oatley K., Jenkins J.M. (2005), Zrozumieć emocje, Warszawa.
• Pietkiewicz B., (2002). Psychoanaliza jako terapia autonarracyjna, In: J. Trzebiński (Ed.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk.
• Rutkowiak J.(2007), Jednostka w projekcie ponowoczesnej formuły duchowości a neoliberalne upolitycznianie edukacji, In: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (Eds.), Edukacja. Moralność. Sfera publiczna, Lublin.
• Saarni C. (1999), Kompetencja emocjonalna i samoregulacja w dzieciń-stwie, In: P. Salovey, D.J. Sluyter (Eds.), Rozwój emocjonalny a inteligen-cja emocjonalna. Problemy edukacyjne, Poznań.
• Saarni C. (2005), Społeczny kontekst rozwoju emocjonalnego, In: M. Lewis M., Haviland-Jones J.M., Psychologia emocji, Gdańsk.
• Scruton R. (2010), Kultura jest ważna. Wiara i uczucie w osaczonym świecie, Warszawa.
• Shweder R.A. (2002), „Nie jesteś chory, tylko się zakochałeś” – emocja jako system interpretacji, In: P. Ekman, R.J. Davidson (Eds.), Natura emocji, Gdańsk.
• Śmieja M., Orzechowski R. (Eds.) (2008), Inteligencja emocjonalna. Fakty, mity, kontrowersje, Warszawa.
• Stemplewska-Żakowicz K. (2002). Koncepcje narracyjnej tożsamości. Od historii życia do dialogowego „ja”, In: J. Trzebiński (Eds.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk.
• Szahaj A. (2004), Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń.
• Szahaj A. (2011), Społeczeństwo spektaklu i kultura upokarzania, In: J. Szomburg (Eds.), Rozwój i edukacja. Wielkie przewartościowanie, Gdańsk.
• Szahaj A.(2007), Samotność i wspólnota, In: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (Eds.), Edukacja. Moralność. Sfera publiczna, Lublin.
• Taracha M. (2010), Inteligencja emocjonalna a wykorzystanie potencjału intelektualnego, Lublin.
• Tokarska U. (2009), Wątki egzystencjalne w psychologii narracyjnej, In: H. Wrona-Polańska, E. Czerniawska, L. Wrona (Eds.), Szkice o ludzkim poznawaniu i odczuwaniu, Kraków.
• Tokarska U. (2002), Narracja autobiograficzna w terapii i promocji zdrowia, In: J. Trzebiński (Ed.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk.
• Trzebiński J. (2002a), Autonarracje nadają kształt życiu człowieka, In: J. Trzebiński (Ed.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk.
• Trzebiński J. (2002b). Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, In: J. Trzebiński (Ed.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk.
• Turner J.H., Stets J.E. (2009), Socjologia emocji, Warszawa.
• White G.M. (2005), Reprezentacje znaczenia emocjonalnego: kategoria, metafora, schemat, dyskurs, In: M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (Eds.), Psychologia emocji, Gdańsk.