Proces parentyfikacji w kontekście teorii systemowej

• Authors: Teresa Rostowska , Judyta Borchet

Title variants

EN

The Process of Parentification in the context of Family Systems Theory

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule, który ma charakter teoretyczno-przeglądowy, zwrócono uwagę na specyfikę i uwarunkowania ról rodzinnych, charakterystykę dysfunkcyjnego procesu odwracania ról w rodzinie (parentyfikacja), klasyfikacje parentyfikacji oraz pozytywne i negatywne konsekwencje doświadczenia odwrócenia ról między rodzicami a dzieckiem. Polska literatura psychologiczna i pedagogiczna na temat zjawiska parentyfikacji jest skromna zarówno pod względem teoretycznym, jak i empirycznym. Eksplorowanie tego zjawiska jest niezwykle ważne nie tylko ze względu na obciążenie dziecka przerastającymi je obowiązkami, lecz także ze względu na role i zadania rozwojowe, które są właściwe dla wieku dziecka (np. edukacja szkolna, socjalizacja, nawiązywanie więzi z rówieśnikami, budowanie przyjaźni), których ze względu na przytłoczenie obowiązkami dziecko nie może realizować. Należy zatem przyjąć, że gruntowna wiedza na temat parentyfikacji i umiejętność odróżniania jej od podobnych jej zjawisk umożliwi nauczycielom, pedagogom, psychologom, terapeutom i pracownikom socjalnym dokładniejsze dopasowanie interwencji terapeutycznych do potrzeb dziecka i jego rodziny.

EN

This review article draws attention to the characteristics and conditions of family roles, the characteristics of the dysfunctional process of reversing roles between family members (parentification), the classifications of parentification as well as positive and negative consequences of experiencing the role reversal between parents and a child. In polish psychological and pedagogical literature there is lack of research on parentification. Exploring this phenomenon is very significant not only because of the fact that parentified children are overwhelmed with responsibilities, but also because of the roles and developmental tasks that are adequate to child’s age (i.e., school education, socialization, establishing relationships with peers, building friendships) that cannot be performed due to being overcharged with the duties imposed by the parents. Therefore, having thorough knowledge of parentification and the ability to distinguish it from the similar phenomena enables teachers, educators, psychologists, therapists and social workers matching more accurate interventions to the needs of the child and its family.

Keywords

PL

role rodzinne; parentyfikacja; parentyfikacja emocjonalna; parentyfikacja instrumentalna; parentyfikacja destruktywna; parentyfikacja konstruktywna

EN

family roles; parentification; emotional parentification; instrumental parentification; destructive parentification; constructive parentification

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Pedagogiczne
• Year: 2016
• Volume: 8(44)
• Issue: 3
• Pages: 5-21

Contributors

author

Teresa Rostowska

• Zakład Badań nad Rodziną i Jakością Życia, Instytut Psychologii, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański

author

Judyta Borchet

• doktorantka, Instytut Psychologii, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański

References

• Bańka, A. (2004). Kapitał kariery: klucz do rozwoju człowieka przez całe życie. W: W. Kret (red.), Poradnictwo kariery – teoria, mity i szanse. Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Humanistycznej.
• Bańka, A. (2005). Jakość życia a jakość rozwoju. Społeczny kontekst płci, aktywności i rodziny. W: A. Bańka (red.), Psychologia jakości życia (s. 11-78). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
• Bertalanffy, von L. (1984). Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: PWN.
• Borchet, J., Lewandowska-Walter, A., Rostowska, T. (2016). Parentification in Late Adolescence and Selected Features of the Family System. Health Psychology Report, 4(2), 116-127. DOI: 10.5114/hpr.2016.55921
• Boszormeny-Nagy, I., Spark, G. (1973). Invisible Loyalties. New York: Harper and Row.
• Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Clinical Applications of Attachment Theory. London: Routledge.
• Bowlby, J. (2005). The Making and Breaking of Affectional Bonds. London: Routledge.
• Bying-Hall, J. (2008). The Significance of Children Fulfilling Parental Roles: Implications for Family Therapy. Journal of Family Therapy, 30, 147-162.
• Carter, B., McGoldrick, M. (1989). Overview: The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy. W: B. Carter, M. McGoldrick (red.), The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy (s. 3-28). Boston–London–Sydney–Toronto: Allyn and Bacon.
• Chase, N. (1999). An Overview of Theory, Research, and Societal Issues. W: N. Chase (red.), Burdened Children (s. 3-33). New York: The Guilford Press.
• Chase, N., Demming, M., Wells, M. (1998). Parentification, Parental Alcoholism, and Academic Status among Young Adults. American Journal of Family Therapy, 25, 105-114.
• Cicchetti, D. (2004). An Odyssey of Discovery: Lessons Learned through Three Decades of Research on Child Maltreatment. American Psychologist, 59, 731-741.
• DiCaccavo, A. (2006). Working with Parentification: Implications for Clients and Counselling Psychologists. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research, and Practice, 79, 469-478.
• East, P.L. (2010). Children Provision of Family Caregiving. Benefit or Burden. Child Development Perspectives, 4, 55-61.
• Gladstone, B.M., Boydell, C.M., McKeever, P. (2006). Recasting Research into Children’s Experiences of Parental Mental Illness: Beyond Risk and Resilience. Social Science and Medicine, 62, 2540-2550.
• Haxhe, S. (2016). Parentification and Related Processes: Distinction and Implications for Clinical Practice. Journal of Family Psychotherapy, 27(3), 185-199. DOI: 10.1080/08975353.2016. 1199768
• Hooper, L.M. (2012). Parentification. W: R.J.R. Levesque (red.), Encyclopedia of Adolescence (vol. 4, s. 2023-2031). New York, NY: Springer.
• Hooper, L.M., Doehler, K., Hannah, N.J. (2011). The Parentification Inventory: Development, Validation and Cross-Validation. The American Journal of Family Therapy, 39, 226-241.
• Hooper, L.M. Marotta, S.A., Lanthier, R.P. (2008). Predictors of Growth and Distress Following Childhood Parentification: A Retrospective Exploratory Study. Journal of Child & Family Studies, 17, 693-705. DOI:10.1007/s10826-007-9184-8
• Hooper, L.M., Wallace, S.A. (2010). Evaluating the Parentification Questionnaire: Psychometric Properties and Psychopathology Correlates. Contemporary Family Therapy, 32, 52-68.
• Jurkovic, G.J. (1997). The Plight of the Parentified Child. New York, NY: Brunner Mazel.
• Klein, D., White, J. (1996). Family Theories. An Introduction. London: Sage Publications.
• Kubiak, S.P. (2005). Trauma and Cumulative Adversity in Women of a Disadvantaged Social Location. American Journal of Orthopsychiatry, 75, 451-465.
• Liberska, H. (2003). Realizacja zadań rozwojowych dorosłości a rozwój indywidualny. W: B. Harwas-Napierała (red.), Rodzina a rozwój człowieka dorosłego (s. 63-99). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Margasiński, A. (2006). Rodzina w Modelu Kołowym i FACES IV Davida H. Olsona. Nowiny Psychologiczne, 4, 69-89.
• Margasiński, A. (2009). Skala Oceny Rodziny (SOR). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Marotta, S.A. (2003). Integrative Systemic Approaches to Attachment-Related Trauma. W: P. Erdman, T. Caffery (red.), Attachment and Family Systems: Conceptual, Empirical, and Therapeutic Relatedness (s. 225-240). New York: Taylor and Francis.
• Mayseless, O., Bartholomew, K., Henderson, A., Trinke, S. (2004). “I Was More her Mom than She Was Mine”: Role Reversal in a Community Sample. Family Relations, 53, 78-86.
• Namysłowska, I. (1997). Terapia rodzin. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Olson, D.H. (2004). Circumplex Model of Marital and Family Systems. Journal of Family Therapy, 22, 144-167.
• Pasternak A., Schier, K. (2014). Życie bez dzieciństwa – parentyfikacja u kobiet z syndromem DDA. Psychiatria Polska, 48(3), 553-562.
• Plopa, M. (2004). Psychologia rodziny: teoria i badania. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej.
• Radochoński, M. (1987). Choroba a rodzina. Rzeszów: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Rostowska, T. (2006). Rozwojowe aspekty jakości życia rodzinnego. W: T. Rostowska (red.), Jakość życia rodzinnego, wybrane zagadnienia (s. 11-28). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki.
• Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Wydawnictwo „Impuls”.
• Rostowski, J. (1986). Poziom podobieństwa cech osobowości partnerów jako uwarunkowanie dobranego związku małżeńskiego. Gdańsk: Wydawnictwo UG. Zeszyty Naukowe. Rozprawy i Monografie, nr 74.
• Rostowska, T., Chęć, M. (2008). Psychospołeczne uwarunkowania funkcjonowania rodziny dziecka z ADHD w świetle teorii systemowej. W: H. Cudak (red.), Pedagogika rodziny (t. 3, s. 73-82). Łódź: WSHE.
• Rostowska, T., Rostowski, J. (2006). Jakość życia rodzinnego w kontekście teorii systemowej. Pedagogika Rodziny, 1, 127-146.
• Schier, K. (2010). „Gdy dziecko staje się rodzicem” – odwrócona troska, czyli zjawisko parentyfikacji w rodzinie. W: B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s. 63-80). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
• Schier, K. (2014). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
• Tompkins, T.L. (2007). Parentification and Maternal HIV Infection: Beneficial Role or Pathological Burden. Journal of Child and Family Studies, 16, 113-123.
• Wolska, M. (2000). Rodzinna lojalność. W: B. Kosek-Nita, D. Raś (red.), Kontakty z ludźmi „innymi” jako problem wychowania, opieki i resocjalizacji (s. 49-60). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wolicki, M. (1982), Podstawowe warunki i elementy procesu przygotowania się do pełnienia ról małżeńskich. Problemy Rodziny, 1-2, 39-44.
• Ziemska, M. (1986). Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. W: M. Ziemska (red.), Rodzina i dziecko. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Identifiers

DOI

10.18290/rped.2016.8(44).3-1