Kultura jako źródło zysku? Etos kreatywności i współczesny dyskurs modernizacyjny

• Authors: Franczak Karol

Title variants

EN

Culture as a source of profit? The ethos of creativity and the contemporary discourse of modernization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje aktualny społecznie problem wpisania kultury w nowy prawomocny dyskurs rozwojowy, w ramach którego wyobrażenie o służebnej względem gospodarki roli kultury i unieważnienie myślenia o niej jako źródle krytyki społecznej zyskało sankcję nowej pozornej oczywistości. W ramach tego dyskursu różni społeczni aktorzy przekonują, że „kultura się liczy”, jest napędem zmiany, czynnikiem wzrostu gospodarczego, szansą na modyfikację struktury zatrudnienia oraz źródłem osobistej nagrody dla wszystkich, którzy budują współczesną gospodarkę. Prezentowane stanowisko wyrasta z przekonania, że w dotychczasowych badaniach społecznych i humanistycznych brakuje zainteresowania kulturą jako ważnym składnikiem dyskursu modernizacyjnego, a jego elementy oraz niejawne i nieoczywiste ideologiczne odniesienia rzadko poddawane są krytycznej analizie. Dotyczy to zarówno całościowych przemian tego dyskursu, jak i procesu jego lokowania w rzeczywistości społecznej. Autor przekonuje, że obecną we współczesnym dyskursie modernizacyjnym instrumentalizację kultury rozpatrywać można jako element względnie nowej, subtelnej formy panowania, a rozpoznanie i próba opisu tych nieoczywistych form władzy jawi się jako ważne poznawczo zadanie badawcze.

EN

This paper addresses the socially relevant problem of inscribing culture into the new valid development discourse, in which the idea of culture taking a subservient role in relation to the economy and the abandonment of thinking about it as a source of social criticism became sanctioned as a new apparent obvious. As part of this discourse, various societal actors argue that “culture matters”, that culture is a driver of change and economic growth, a chance to modify the structure of employment and a source of personal reward for all those who help build the modern economy. This stance stems from the belief that social studies and humanities have to date shown little interest in culture as an important component of the modernization discourse and its elements, as well as the fact that implicit and ambiguous ideological references are rarely subjected to critical analysis. This applies to both the overall transformation of that discourse as well as the process of its placement within the social reality. The author argues that the instrumentalization present in the contemporary discourse concerning the modernization of culture may be viewed as an element of a relatively new and subtle form of domination, and an important research task is to recognize and attempt to describe these less obvious forms of power.

Keywords

PL

instrumentalizacja kultury; ekonomia kultury; dyskurs modernizacyjny; kreatywność; rzemysły kreatywne; analiza dyskursu; analiza dyspozytywu

EN

instrumentalization of culture; economy of culture; discourse of modernization; creativity; creative industries; discourse analysis; dispositif analysis

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2015
• Volume: LXIV (64)
• Issue: 2
• Pages: 89-112

Dates

published

2015

Contributors

author

Franczak Karol

• Zakład Badań Komunikacji Społecznej, Instytut Socjologii Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytet Łódzki

References

• Adorno Th.W., 1994, Teoria estetyczna, Warszawa: PWN.
• Arendt H., 1994, O kryzysie w kulturze i jego społecznej oraz politycznej doniosłości, (w:) tejże, Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej, Warszawa: Fundacja Alatheia, ss. 233–266.
• Beuys J., 1987, Każdy artystą, (w:) S. Morawski (red.), Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny, t. II, Warszawa: Czytelnik, ss. 268–273.
• Belfiore E., Bennett O., 2008, The Social Impact of the Arts. An Intellectual History, Hampshire: Palgrave Macmillan.
• Boltanski L., Chiapello È., 2005, The New Spirit of Capitalism, London – New York: Verso.
• Bührmann A., Schneider W., 2008, Vom Diskurs zum Dispositiv. Eine Einführung in die Dispositivanalyse, Bielefeld: transcript.
• Czapliński P., 2015, Zbyt późna nowoczesność, (w:) J. Żakowski (red.), Reforma Kulturowa 2020 – 2030 – 2040, Warszawa: Krajowa Izba Gospodarcza.
• Czyżewski M., 2012a, Wiedza specjalistyczna i praktyka społeczna – przemiany i pułapki, (w:) A.Jabłoński, J. Szymczyk, M. Zemło (red.), Kontrowersje dyskursywne. Między wiedzą specjalistyczną i praktyką społeczną, Lublin: Wydawnictwo KUL, ss. 71–93.
• Czyżewski M., 2012b, Socjologia wobec kultury – uwagi na marginesie koncepcji Antonimy Kłoskowskiej, „Przegląd Socjologiczny” LXI/3, ss. 67–89.
• Czyżewski M., 2013, W kręgu społecznej pedagogii, „Societas/Communitas” 2(16), ss. 45–75.
• Florida R., 2010, Narodziny klasy kreatywnej, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Foucault M., 1994, Le jeu de Michel Foucault. Ornicar? Bulletin périodique du champ freudien 10, (w:) tegoż, Dits et écrits, t. III, Paris: Gallimard.
• Foucault M., 1997, What is Critique?, (w:) S. Lotringer, L. Hochroth (red.), The Politics of Truth, New York: Semiotext(e).
• Florida R., 2010, Narodziny klasy kreatywnej, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Florida R., 2015, Do diabła z klasą kreatyną, http://publica.pl/teksty/florida-do-diabla-z-klasa-kreatywna-53182.html (dostęp 3.10.2015).
• Franczak K., 2013, „Uwiedzowienie” sztuki: problem intelektualizacji współczesnych działań artystycznych, „Kultura i Społeczeństwo” 1, ss. 43–58.
• Furedi F., 2008, Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści, Warszawa: PIW.
• Galar R., 2005, Adaptive versus managerial approach to S&T policy, (w:) A. Kukliński, K. Pawłowski (red.), Europe – The Strategic Choices, Nowy Sącz: Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University.
• Harrison L.E., Huntington S.P., 2003, Kultura ma znaczenie, Warszawa: Zysk i S-ka.
• Hausner J., 2010, Kultura w cywilizacji informacyjnej. Wprowadzenie, (w:) A. Gwóźdź (red.) Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, ss. 7–13.
• Hausner J., Karwińska A., Purchla J. (red.), 2013, Kultura a rozwój, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Jacyno M., 2007, Kultura indywidualizmu, Warszawa: PWN.
• Klasik A., 2010, Od sektora kultury do przemysłów kreatywnych, (w:) A. Gwóźdź (red.), Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, ss. 47–63.
• Kłoskowska A., 1983, Socjologia kultury, Warszawa PWN.
• Kulczyk G., Kosiewski P., 2014, Impuls zbierania, „Tygodnik Powszechny” 23, ss. 62–65.
• Kumięga Ł, Nowicka M., 2012, Dyskurs o badaniach nad dyskursem w Niemczech, „Oblicza Komunikacji” 5, ss. 129–154.
• Leadbeater Ch., 1999, Living on Thin Air. The New Economy, London: Viking/Penguin.
• Luhmann N., 1997, Die Gesellschaft der Gesellschaft, vol. 1–2, Frankfurt n Menem: Suhrkamp.
• McRobbie A., 1998, British Fashion Design, London: Routledge.
• McRobbie A., 2011a, The Los Angelesation of London: Three Short Waves of Young People’s Micro-Economies of Culture and Creativity in the UK, (in:) G. Raunig, G. Ray, U. Wuggenig (red.) Critique of Creativity: Precarity, Subjectivity and Resistance in the ‘Creative Industries’, London: MyFlyBooks, pp. 119–131.
• McRobbie A., 2011b, Re-Thinking Creative Economy as Radical Social Enterprise, „Variant” 41, pp. 32–33.
• Metz M., Seeßlen G., 2014, Geld frisst Kunst, Kunst frisst Geld. Ein Pamphlet, Berlin: Suhrkamp.
• Milchman A., Rosenberg A., 2009, The Final Foucault: Government of Others and Government of the Self, (in:) S. Binkley i J. Capetillo (eds.), A Foucault for the 21st Century: Governmentality, Biopolitics and Discipline in the New Millenium, Newcastle 2009, pp. 62–71.
• Negus K., Pickering M., 2010, Przemysł, (w:) A. Gwóźdź (red.) Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, ss. 14–33.
• Nesbitt R.G., 2009, Nie oglądaj się za siebie w gniewie, (w:) M. Lind, R. Minichbauer (red.) Europejskie polityki kulturalne 2015, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, ss. 49–63.
• Oakley K., 2010, Brytania wcale nie taka cool. Rola przemysłów kreatywnych w rozwoju gospodarczym, (w:) Zespół Krytyki Politycznej (red.) Ekonomia Kultury. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ss. 124–139.
• Pike C.G., 2001, Virtual Monopoly: Building an Intellectual Property Strategy for Creative Advantage: From Patents to Trademarks, from Copyrights to Design Rights, Londyn: Nicholas Brealey Pub.
• Raport, 1998, Intergovernmental Conference on Cultural Policies for Development. Final report, Stockholm, Sweden, 30 March – 2 April 1998.
• Raport, 2000, Culture Counts. Financing, Resources, and the Economics of Culture in Sustainable Development. Proceedings of the Conference, Florence, Italy, 4–7 October, 1999.
• Raport, 2015, Reforma Kulturowa 2020 – 2030 – 2040, red. J. Żakowski, Warszawa: Krajowa Izba Gospodarcza.
• Reckwitz A., 2013a, Die Erfindung der Kreativität. Zum Prozess gesellschaftlicher Ästhetisierung, Berlin: Suhrkamp.
• Reckwitz A., 2013b, Die Erfindung der Kreativität, „Kulturpolitische Mitteilungen“ II (141), ss. 23–34.
• Sokołowska J., 2010, Warunki mojej pracy nie są w moich rękach, ale na szczęście nie są też w twoich, (w:) J. Sokołowska (red.), Robotnicy opuszczają miejsca pracy, Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, ss. 8–43.
• Scruton R., 2010, Kultura jest ważna. Wiara i uczucie w osaczonym świecie, Warszawa: Zysk i S-ka.
• Smil V., 2005, Creating the Twentieth Century Technical Innovations of 1867–1914 and Their Lasting Impact, Oxford: Oxford University Press.
• Thorsby D., 2010, Ekonomia i kultura, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Zarycki T., 2014, Innowacjonizm jako legityzmizacja. Dyskursy innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, społeczeństwa informacyjnego i pokrewne w perspektywie krytycznej, „Zarządzanie Publiczne” 1(27), ss. 20–34.
• Zmyślony M., 2014, Twórcza inżynieria rzeczywistości, „Respublica” 3/27, ss. 13–15.
• Zawadzka A., 2011, Przymus kreatywności, (w:) J. Sowa (red. prowadzący), Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, ss. 227–237.

Identifiers

ISSN

0033-2356