"Wychódźc", "Pcim" i "Rzgów". Grupy spółgłoskowe w nazwach miejscowości w świetle fonotaktyki polskiej

• Authors: Jaskuła Krzysztof , Szpyra-Kozłowska Jolanta

Title variants

EN

"Wychódźc", "Pcim" and "Rzgów". Consonant clusters in place names in the light of Polish phonotactics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje interesujący i mało jeszcze zbadany problem nagłosowych i wygłosowych grup spółgłoskowych występujących w nazwach wielu polskich miejscowości, a nie występujących w ogóle lub spotykanych bardzo rzadko w wyrazach pospolitych. Po prezentacji danych językowych następuje omówienie historycznych źródeł zbitek spółgłoskowych – zmian dźwiękowych (np. zanik słabych samogłosek, palatalizacja, metateza), zapożyczeń z innych języków i odmian regionalnych. Następnie omówiono miejsce toponimów w polskim systemie fonotaktycznym, dowodząc, że założenie, iż prawidłowo zbudowane grupy spółgłosek to te, które poświadczone są w języku, a błędnie uformowane są w nim nieobecne, stanowi nadmierne uproszczenie. Głębsza analiza faktów językowych nakazuje modyfikację tego podejścia poprzez wprowadzenie dalszych rozróżnień. W artykule stwierdzono, że ograniczenia fonotaktyczne mają charakter skalarny, a pomiędzy prawidłowo i nieprawidłowo zbudowanymi ciągami znajdują się rzadko spotykane grupy spółgłoskowe obecne w niektórych toponimach i zapożyczeniach.

EN

The paper undertakes an interesting and largely under-researched issue of initial and final consonant clusters in many Polish place names which are either unattested in common words or occur only in isolated cases, as illustrated by the examples provided in the title. The presentation of the relevant language data is followed by a brief description of the historical sources of such clusters which involve sound changes (e.g. disappearance of weak vowels, palatalization and segment metathesis), as well as borrowings from other languages and local dialects. Next, the discussion focuses on the place the names in question should occupy in the Polish phonotactic system. The authors argue that equating phonotactic well-formedness with structures attested in language and ill-formedness with those which are unattested is too simplistic. A solid analysis of the aforementioned issues requires a substantial modification and introduction of several subtler distinctions. They claim, therefore, that phonotactic restrictions form a scale, with well-formed and ill-formed sound sequences appearing at its extremities and with rare consonant clusters and those found only in place names and some borrowings located in the middle.

Keywords

PL

nazwy miejscowości (toponimy); grupy spółgłoskowe; fonotaktyka polska

EN

place names (toponyms); consonant clusters; Polish phonotactics

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2020
• Volume: 100
• Issue: 3
• Pages: 43-57

Dates

published

2020

Contributors

author

Jaskuła Krzysztof

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

author

Szpyra-Kozłowska Jolanta

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin