O przedmiocie metodologii nauk. Na marginesie książki Zygmunta Hajduka Struktury metodologiczne w nauce. Słowa klucze filozofii nauki

• Authors: WALCZAK Monika

Title variants

EN

On the Object of Scientific Methodology: With Regard to the Book Struktury metodologiczne w nauce. Słowa klucze filozofii nauki [Metho­do­logical Structures in Science: Key Words of the Philosophy of Science] by Zygmunt Hajduk

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Kategoria struktur metodologicznych wprowadzona przez Zygmunta Hajduka (2016) jest kategorią nową, nieużywaną dotąd w rozważaniach metodologicznych i niemającą w nich ugrun­towanego miejsca. Dlatego można zapytać o funkcję, jaką miałaby ona pełnić w metodologii nauk, oraz o jej przydatność jako ogólnego pojęcia metodologicznego. Zasadnicze pytanie, jakie stawiam to: czy wprowadzony przez Z. Hajduka termin struktury metodologiczne może służyć jako naj­ogólniejsza kategoria wyznaczająca przedmiot badań metodologii nauk? Odpowiadając negatywnie na to pytanie, przedstawiam argumenty, jakie przemawiają przeciwko używaniu pojęcia struktur meto­do­logicznych w ten sposób. Moja argumentacja przebiega w następujący sposób. Przywołując funkcjonujące w metodologii nauk zasadnicze sposoby rozumienia nauki (typy desygnatów nazwy „nauka”), ujęcie metodologii nauk wyznaczone przez Szkołę lwowsko-warszawską (Kazimierz Ajdu­kiewicz, Tadeusz Kotarbiński) i tradycję metodologiczną KUL, będącą jej kontynuacją (Stanisław Kamiński), typy metodologii, współczesne anglosaskie ujęcia filozofii nauki oraz rozumienie analizy metodologicznej, próbuję wskazać w miarę całościową mapę kategorii metodo­logicznych wyznaczających przedmiot badań metodologii nauk. Następnie odnoszę do niej katego­rię struktur metodologicznych jako wyznaczającą, moim zdaniem zbyt wąsko, przedmiot badań metodologii nauk i przeprowadzam krytykę pojęcia struktur metodologicznych jako naj­ogólniejszej kategorii wyznaczającej przedmiot badań metodologii nauk. Wskazuję także na nie­kompletność zaproponowanej przez Z. Hajduka listy struktur metodologicznych, którymi zajmuje się metodo­logia nauk.

EN

The new category of methodological structures introduced by Zygmunt Hajduk (2016) has not been applied in methodological investigations and does not have a firm position. Hence, two questions arise: what function should it fulfill in scientific methodology (philosophy of science), and is it suitable as a general methodological notion? My main question is: can Hajduk’s metho­do­logical structures serve as the most general category determining the research object of scien­tific methodology? My answer is in the negative. The argument proceeds as follows: first, some important contexts for the discussion are evoked. These include the basic notions of science (types of things signified by “science”), the conception of scientific methodology by the Lvov-Warsaw School (Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Kotarbiński) and its continuation in the form of the methodological tradition of KUL (Stanisław Kamiński), different types of scientific methodology, contemporary Anglo-Saxon conceptions of the philosophy of science, and the con­cept of methodological analysis. With these contexts in mind, I sketch a reasonably comprehen­sive map of the methodological categories that determine the research object of scientific methodo­logy. Next, the map is critically compared to the category of methodological structures, which are understood as the most general methodological notion determining the object of scien­tific methodology. In my opinion Hajduk’s category is too narrow to be the most general me­thodo­logical notion denoting the object of scientific methodology. Additionally, Hajduk’s cata­log of methodological structures studied by the methodology of science is analyzed and found wanting.

Keywords

PL

metodologia nauk; filozofia nauki; przedmiot badań; struktury metodologiczne; jednostki analizy metodologicznej; kategorie metodologiczne; nauka

EN

scientific methodology; philosophy of science; the object of research; methodological structure; the units of methodological analysis; methodological categories; science

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 2
• Pages: 23-46

Dates

published

2018-06

Contributors

author

WALCZAK Monika

• Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Ajdukiewicz, Kazimierz. 1965. Logika pragmatyczna. Warszawa: PWN.
• Bronk, Andrzej. 1995. „Filozofia i nauka: problem demarkacji”. Roczniki Filozoficzne 43, z. 1: 181–236.
• Bronk, Andrzej, i Stanisław Majdański. 2006. „Teologia: próba metodologicznej charakterystyki”. Nauka PAN 2: 81-110.
• Carnap, Rudolf. 1928. Der Logische Aufbau der Welt, Berlin; tłum. pol. Paweł Kawalec. 2011 Logiczna struktura świata. Warszawa: PWN.
• Grobler, Adam. 2016. Metodologia nauk, Kraków: Wydawnistwo Aureus, Wydawnictwo Znak.
• Hajduk, Zygmunt. 2016. Struktury metodologiczne w nauce. Słowa klucze filozofii nauki. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kamiński, Stanisław. 1994. „Metodologia nauk. Współczesne problemy i tendencje”. W: Stanisław Kamiński. Metoda i język. Studia z semiotyki i metodologii nauk. (Pisma wybrane, t. 3), 419–443. Lublin: TN KUL.
• Kamiński, Stanisław. 1992. Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. (Pisma wybrane t. 4). Lublin: TN KUL.
• Kotarbiński, Tadeusz. 1990 (1929). Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk. Lwów. Wrocław: Ossolineum.
• Kotarbiński, Tadeusz. 1990a. „O pojęciu metody”. W: Jan Woleński. Kotarbiński, 183–196. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kuhn, Thomas S. 1970 (1962). The Structure of Scientific Revolutions. Chicago; tłum. pol. Hele­na Ostromęcka. 1968 (2001). Struktura rewolucji naukowych, Warszawa; tu: Postscriptum, przeł. Justyna Nowotniak. 1969, 301-360.
• Laudan, Larry. 1977. Progress and Its Problems. Towards a Theory of Scientific Growth. London: Routledge & Kegan Paul.
• Laudan, Larry. 1984. Science and Values. The Aims of Science and Their Role in Scientific Debate, Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
• Nagel, Ernest. 1961. The Structure of Science. New York: Harcourt; tłum. pol. Jerzy Giedymin, Bozydar Rassalski, Helena Eilstein. 1970. Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych. Warszawa: PWN.
• Machamer, Peter, i Michael Silberstein, ed. 2002. The Blackwell Guide to the Philosophy of Science, Oxford: Blackwell.
• Marciszewski, Witold, red. 1988. Mała encyklopedia logiki. Wyd. 2 zmienione. Wrocław: Osso­lineum.
• Marciszewski, Witold. 1977. Metody analizy tekstu naukowego. Warszawa: PWN.
• Newton-Smith, William H., ed. 2001. A Companion to the Philosophy of Science. Oxford, Cam­bridge, Mass.: Blackwell.
• Popper, Karl R. 1992. Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna. Tłum Adam Chmielowski. Warszawa: PWN.
• Psillos, Stathis, i Martin Curd, ed. 2010, 2014. The Routledge Companion to the Philosophy of Science. wyd. 2. London. New York: Routledge/Tylor & Francis Group.
• Repko, Alan F. 2008. Interdisciplinary Research: Process and Theory. Los Angeles: Sage Pu­bli­cations Inc.
• Rosenberg, Alex. 2012. Philosophy of Science. A Contemporary Introduction. 3rd edition. New York, London: Routledge.
• Russell, Bertrand A.W. 1912. The Problems of Philosophy. Oxford: Oxford University Press; tłum. pol. Wojciech Sady. 1995. Problemy filozofii. Warszawa: PWN.
• Ryle, Gilbert. 1949. The Concept of Mind. London: Hutchinson.
• Sklar, Lawrence. 1995. „Philosophy of Science”. W: Robert Audi, ed. The Cambridge Dictionary of Philosophy, 611–615. Cambridge: Cambridge University Press.
• Szubka, Tadeusz. 2009. Filozofia analityczna. Koncepcje, metody, ograniczenia. Wrocław: Fun­dacja na Rzecz Nauki Polskiej.
• Walczak, Monika. 2016. „Pojęcie, koncepcja, teoria. Rozgraniczenia terminologiczne”. W: Anna Brożek, Alicja Chybińska, Mariusz Grygianiec i Marcin Tkaczyk, red. Myśli o języku, nauce i wartościach, Seria druga, 477–483. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Woleński, Jan. 1996 (1979). „Kontrowersje metametodologiczne”. W: tenże. W stronę logiki, 239–250. Kraków: Aureus.
• Zmyślony, Iwo. 2012. Pojęcie wiedzy niejawnej. Analiza poglądów metodologicznych i epistemo­logicznych Michaela Polanyiego. PhD diss. (mps), Uniwersytet Warszawski.

Identifiers

DOI

10.18290/rf.2018.66.2-2