Transkulturowość oryginału w przekładzie (na przykładzie powieści "Derviš i smrt" Mešy Selimovicia)

• Authors: Stanios Iwona

Title variants

SR

Transkulturnost originala u prevodu (na osnovu romana "Derviš i smrt" Meše Selimovića)

EN

Transculturality of the original in its translation (based on the Meša Selimović’s novel "Derviš i smrt")

• Languages of publication: PL

Abstracts

SR

U članku je predstavljen problem transkulturnosti koja se pojavljuje u prototipu (to znači u originalnom delu), ali koja delimično ili potpuno nestaje u prevodu. To se dešava kada je tekst preveden sa transkulturnog prostora (Bosna i Hercegovina) u monokulturni prostor (Poljska). Transkulturnost Selimovićeg romana Derviš i smrt uglavnom je prisutna u jeziku koji se odlikuje pozajmljenicama sa arapskog i turskog. Ove se pozajmljenice mogu podeliti u 3 kategorije: reči sa kulturnim karakteristikama, reči u vezi sa islamom i reči koje se tiču mesta (Bosna i Hercegovina). Svaki jezik obuhvata istoriju i kulturu naroda, tako i jezik Selimovićeg romana obuhvata 500-godišnju tursku okupaciju. Nije moguće da se pronađe u poljskom jeziku ekvivalente korištenih pozajmljenica jer u poljskom jeziku ne postoje reči sa takvim emocionalnim i istorijskim karakteristikama. U ovakvim situacijama prevodilac može da koristi redukciju ili amplifikaciju, ali ipak razumevanje romana biće iskrivljeno jer primarni i sekundarni primalac imaju različite kognitivne strukture i neke reči će aktivirati drukčije idealizovane kognitivne modele u njihovim umovima. Zaključak je da transkulturnost uzrokuje teškoće kod prevođenja romana. Dešava se tako zbog nemogućnosti da se pronađe ekivalente i zbog razlika u kognitivnim strukturama primarnnog i sekundarnog primaoca.

EN

The article discusses the problem of transculturality that appears in the prototype (that is, the original work), but which partly or completely disappears in its translation. It occurs when a text is translated from a transcultural area (i.e. Bosnia and Herzegovina) into a monocultural area (i.e. Poland). Transculturality of Meša Selimović’s novel Derviš i smrt appears mostly in the language that is characterized by borrowings from Arabic, Persian and Turkish. The borrowings can be divided into 3 categories: words with cultural features, words connected with Islam and words connected with the place (Bosnia and Herzegovina). Since every language comprises the history and culture of the nation, the Serbian language is marked with the 500-year-long Ottoman occupation. It is impossible to find equivalents for those borrowings in the Polish language as there are no words with such emotional and historical features. The translator can use either reduction or amplification in these situations, but it will definitely distort the understanding of the novel as the primary and secondary receivers have different cognitive structures and some words will trigger different idealized cognitive models in their minds. In conclusion, the transculturality makes the novel difficult to translate because of the impossibility to find equivalents and because of the differences in the primary and secondary receivers’ cognitive structures.

Keywords

PL

Bośnia i Hercegowina; kognitywne struktury; wyidealizowane modele kongnitywne; Meša Selimović; transkulturowość

SR

Bosna i Hercegovina; kognitivne strukture; idelizovani kognitivni modeli; Meša Selimović; transkulturnost

EN

Bosnia and Herzegovina; cognitive structures; idealized cognitive models; Meša Selimović; transculturality

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2012
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 45-62

Dates

published

2012-10-01

Contributors

author

Stanios Iwona

• Instytut Filologii Słowiańskiej, Uniwersytet Śląski

References

• Evans, Vyvyan. Leksykon językoznawstwa kognitywnego. Tłum. Magdalena Buchta, Małgorzata Cierpisz, Joanna Podhorodecka, Agnieszka Gicala, Justyna Winiarska. Kraków: Universitas, 2010.
• Hofman-Pianka, Agnieszka. Socjolingwistyczne aspekty współczesnego języka bośniackiego. Kraków: Wydawnictwo Radamsa, 2000.
• Jelavich, Barbara. Historia Bałkanów. Wiek XVIII i XIX. Tłum. Krzysztof Salawa, Jędrzej Polak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
• Kozielecki, Józef. „Koncepcja poznawcza, czyli człowiek samodzielny.” Kozielecki, Józef. Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Wydawnictwo "Żak", 1995.
• Lewicki, Roman. „Obcość w przekładzie a obcość w kulturze.” Przekład. Język. Kultura. Red. Roman Lewicki. Lublin: Wydawn. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2002.
• Obyczaje, języki, ludy świata. Red. Sławomir Żurawski. Warszawa: PWN, 2007.
• Tokarz, Bożena. Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
• Welsch, Wolgang. „Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury.” Filozoficzne konteksty rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Red. Roman Kubicki. Poznań: Fundacja Humaniora, 1998.

Identifiers

ISSN

1899-9417