Domicilium Varsoviense. Fundacja biskupa Teodora Potockiego dla jezuitów koronnych (1721)

• Authors: Boberski Wojciech

Title variants

EN

Domicilium Varsoviense. The Foundation of Bishop Teodor Potocki for Crown Jesuits (1721)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is an attempt at the reconstruction of the original (Baroque) architectural forms of Domicilium Varsoviense, founded in 1721 by the Bishop the Warmia and future Primate Teodor Potocki for Crown Jesuits. What strikes is the church’s ‘palace-like’ character. The spatial arrangement of the chapel, peculiarly echoing the archetype of the Jerusalem Temple, initiated a whole series of similar ‘ambulatory’ arrangements, implemented, e.g., for the Warsaw Knights Hospitallers (1726); the Drohiczyn Benedictine Nuns (1733); the Krześlin Dominican Church (1736); yet most notably in the famous Kobyłka church n. Warsaw (1740) raised by the Załuski brothers who after the death of the great Primate, were patrons of the Jesuit Domicilium Varsoviense. The stylistic analysis, as well as written sources, allow to attribute the Jesuit building complex to the architect Carlo Antonio Bai (1678-1740), frequently employed by Teodor Potocki for his artistic foundations in Warmia, Warsaw, and Łowicz.

Keywords

EN

Baroque art; Teodor Potocki; Crown Jesuits; Jerusalem Temple; Carlo Antonio Bai

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2012
• Volume: 74
• Issue: 3-4
• Pages: 501-550

Contributors

author

Boberski Wojciech

• Instytut Sztuki PAN, Warszawa

References

• L’architetto Gian Maria Bernardoni SJ tra l’Italia e le terre dell’Europa centro-orientale, red. Sante Graciotti, Jerzy Kowalczyk, Roma 1999.
• Bania Zbigniew, Jaroszewski Tadeusz Stefan, Pałac Rady Ministrów, Warszawa 1980.
• Bartczakowa Aldona, Sokołowska Halina, „Klasztor bonifratrów w Warszawie”, Biuletyn Historii Sztuki, 29: 1967 nr 3.
• Bartczakowa Aldona, Jakub Fontana. Architekt warszawski XVII wieku, Warszawa 1970.
• Bartczakowa Aldona, Malinowska Irena, Pałac Branickich, Warszawa 1974.
• Bartoszewicz Julian, „Kościół Sgo Andrzeja i kanoniczki w Warszawie”, Biblioteka Warszawska, 1850, t. I. Błachut Adam Jan, Brat Mateusz Osiecki i jego dzieło, Warszawa 2003.
• Bohdziewicz Piotr, Zagadnienie formy w architekturze baroku, Lublin 1961.
• Bohdziewicz Piotr, Korespondencja artystyczna Elżbiety Sieniawskiej z lat 1700-1729 w zbiorach Czartoryskich w Krakowie, Lublin 1964.
• Bohdziewicz Piotr, „Kościół fundacyjny w Kobyłce pod Warszawą i jego dekoracja malarska”, [w:] Bohdziewicz Piotr, Studia z dziejów sztuki polskiej w okresie baroku i rokoka, Lublin 1973.
• Bohdziewicz Piotr, „Kościół i klasztor wizytek w Warszawie", [w:] Bohdziewicz Piotr, Studia do dziejów sztuki polskiej w okresie baroku i rokoka, Warszawa 1973.
• Caraffa Costanza, “Fonti su Gaetano Chiaveri e sulla chiesa cattolica di Dresda en uno scritto polemico del 1741”, Römisches Jahrbuch der Bibliotheca Hertziana, Band 36: 2005.
• Caraffa Costanza, Gaetano Chiaveri (1689 - 1770). Architetto romano della Hofkirche di Dresda, Mailand
• Chrościcki Juliusz, Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974.
• Eichhorn Anton, „Geschichte der Ermländischen Bischofswahlen“, Zeitschrift für die Geschichte und Alterthumskunde Ermlands, 2: 1863.
• Gajewski Jacek, „Sztuka w prymasowskim Łowiczu" [w:] Łowicz. Dzieje miasta, red. Ryszard Kołodziejczyk, Warszawa 1986.
• Gajewski Jacek, „Bay Carlo Antonio Maria" [w:] AKL Saur, T. 7, München-Leizig, 1993.
• Gajewski Jacek, „Bażanka i Bai – uczniowie Andrea Pozzo w Rzymie i ich wspólna (?) podróż do Polski (uwagi do biografii)", Arteria 2006, nr 4.
• Guttmejer Karol, "Łęczeszyce - kościół i klasztor paulinów. Próba określenia osiemnastowiecznej architektury", Mazowsze, R. VI: 1998 nr 11.
• Guttmejer Karol, „Bay czy Chiaveri? Kto zaprojektował kościół wizytek w Warszawie?", Rocznik Warszawski 33: 2005.
• Guttmejer Karol, Guido Antonio Longhi. Działalność architektoniczna w Polsce, Warszawa 2006.
• Guttmejer Karol, „Autorstwo i przekaz źródłowy a interpretacja dzieła architektonicznego", [w:] Architekt - budowniczy - mistrz murarski, Warszawa 2007.
• Guttmejer Karol, „Kościół Kamedułów na Bielanach w Warszawie. Problem formy i autorstwa”, [w:] Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., Studia pod red. Zbigniewa Michalczyka, Andrzeja Pieńkosa i Michała Wardzyńskiego, Warszawa 2010.
• Hass Ludwik, Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721-1821), Warszawa 1980.
• Hempel Eberhard, Gaetano Chiaveri. Der Architekt der katholischen Hofkirche zu Dresden, Dresden 1955.
• Hentschel Walter, Die Sächsische Baukunst des 18. Jahunderts in Polen, Berlin 1967.
• Jaroszewski Tadeusz S. i Kwiatkowski Marek „W sprawie genezy i oddziaływania teoretycznych projektów kościołów Piotr Aignera”, Biuletyn Historii Sztuki, 19: 1957 nr 1.
• Jaroszewski Tadeusz S., Chrystian Piotr Aigner, architekt warszawskiego klasycyzmu, Warszawa 1970.
• Karpowicz Mariusz, Piękne nieznajome, Warszawskie zabytki XVII i XVIII wieku, Warszawa 1986.
• Karpowicz Mariusz, Artisti Ticinesi in Polonia nella prima metà del ‘700, Ticino 1999.
• Karpowicz Mariusz, Sztuka polska XVIII w., Warszawa 1985.
• Konarski Szymon, Kanoniczki warszawskie (24 IV 1774 – 13 VIII 1944), Paryż 1952.
• Korytkowski ks. Jan, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej, Gniezno 1883, t. III.
• Kosacka Daniela, Północna Warszawa w XVIII wieku, Warszawa 1970.
• Kowalczyk Jerzy, „August II i architekci warszawscy", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 33: 1988, nr 1.
• Kowalczyk Jerzy, „Między Krakowem i Warszawą. Uwagi o Bażance, Bayu i Placidim", [w:] Sztuka Baroku. Materiały Sesji Naukowej ku czci śp. Profesorów Adama Bochnaka i Józefa Lepiarczyka ..., Kraków 1991.
• Kowalczyk Jerzy, „Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej", [w:] Rocznik Historii Sztuki, 20: 1994.
• Krasny Piotr, „Kościół Misjonarzy w Lublinie. Geneza form architektonicznych i problem autorstwa", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 41: 1996.
• Kraushar Aleksander, „Dzieje pałacu prymasowskiego według źródeł archiwalnych”, Przegląd Historyczny, 7: 1908.
• Kurowski ks. Franciszek Ksawery SP, Pamiątki miasta Warszawy, wyd. Eugeniusz Szwankowski, t. II, Warszawa 1949.
• Kuśnierz Kazimierz, Założenie rezydencjonalne Sieniawskich, rozwój przestrzenny w XVII oraz XVIII wieku, Warszawa 1984.
• Kwiatkowski Marek, „Architektura pałacowa i willowa w Warszawie XVIII w.”, [w:] Warszawa XVIII wieku, z. 3, Warszawa 1975.
• Kwiatkowski Marek, „Pałac Teodora Potockiego i mennica Jego Królewskiej Mości”, Rocznik Warszawski, 13: 1975.
• Kwiatkowski Marek, Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego do powstania listopadowego, Warszawa 1989.
• Kwiatkowska Maria, Katedra św. Jana, Warszawa 1978, s. 104
• Lileyko Jerzy, „Zachariasz Longuelune i Gaetano Chiaveri - inspiratorzy późnego baroku w architekturze warszawskiej", [w:] Sztuka 1. połowy XVIII wieku, Warszawa 1978.
• Lileyko Jerzy, Zamek Warszawski. Rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczypospolitej 1569-1763, Warszawa 1984.
• Linette Eugeniusz, Jan Catenazzi - architekt i jego dzieło w Wielkopolsce, Warszawa-Poznań 1973.
• Link-Lenczowski Andrzej, „Potocki Teodor Andrzej”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 28, Wrocław 1984-1985.
• Lorentz Stanisław, Pałac prymasowski, Warszawa 1982.
• Luft Andrzej, Przewodnik po kościołach na Trakcie Królewskim, Warszawa 1981.
• Łoza Stanisław, „«Trzynasty Wydział» Sądu Okręgowego Warszawskiego i «Księża Dziurka»”, [w:] Łoza Stanisław, Szkice warszawskie, oprac. Ludwik B. Grzebniewski, Warszawa 1958.
• Ługowski Piotr, „Klasztor Bonifratrów w Warszawie. Przyczynek do badań nad XVIII- wieczną architekturą zakonną”, Biuletyn Historii Sztuki, 73: 2011 nr 1-2.
• Malinowska Irena, „Bay Carlo" [w:] Dizionario Biografico degli Italiani 7 (1965).
• Malinovskij Konstantin, Architetti italiani a San Pietroburgo e l’edificazione della città nel Settecento, Milano 1996.
• Mącik Hubert, „Kalwaria przy kościele popijarskim w Opolu Lubelskim”, [w:] Dzieje i kultura Opola Lubelskiego i okolic. Materiały z sesji naukowej - Opole Lubelskie 13 października 2006 roku, Lublin - Opole Lubelskie 2006.
• Mącik Hubert, Ozdoba Opola. Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Opolu Lubelskim, Opole Lubelskie 2009.
• Mieleszko Jadwiga, Pałac Czapskich, Warszawa 1971.
• Miłobędzki Adam, „Wiedeńskie kościoły centralno-podłużne a późnobarokowa architektura ziem polskich”, Rocznik Historii Sztuki, 16: 1986.
• Nestorow Rafał, „Architekt wojskowy Jacob de Logau na usługach Sieniawskich i Czartoryskich w Brzeżanach w 1 poł. XVIII wieku”, [w:] Sztuka Kresów Wschodnich, t. 6, red. Andrzej Betlej i Piotr Krasny, Kraków 2006, s. 59, 62-65.
• Nestorow Rafał, „Jan Baptysta Dessieur - inżynier, architekt czy plenipotent hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego?", Biuletyn Historii Sztuki 71: 2009 nr 3, s. 350-351
• Nestorow Rafał, „Sieniawscy w Warszawie czasów Augusta II. Kilka uwag o wzajemnych relacjach artystycznych", [w:] Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., Studia pod red. Zbigniewa Michalczyka, Andrzeja Pieńkosa i Michała Wardzyńskiego, Warszawa 2010.
• Pieńkowska Hanna, „Dzieje i fabryka kościoła oraz klasztoru Norbertanek w Imbramowicach”, Folia Historiae Artium, 14: 1978.
• Poplatek Jan, Paszenda Jerzy, Słownik Jezuitów Artystów, Kraków 1972.
• Rychłowska-Kozłowska Anna, Marywil, Warszawa 1975.
• Leonard Schmidtner, Zbiór celniejszych Gmachów Miasta Stołecznego Warszawy …, z. 1, Warszawa 1823, Franciszek Maksymilian Sobieszczański, „Kamienica przy ulicy Daniłowiczowskiej Nr 617, dawniej Biblioteka Załuskich (1852)” [w:] id., Warszawa. Wybór publikacji, oprac. Konrad Zawadzki, Warszawa 1967, t. 2, s. 10;
• Franciszek Maksymilian Sobieszczański, „Dopełnienia i poprawki pierwszej części rozprawy p. Juliana Bartoszewicza pod tytułem Kościół Św. Andrzeja w Warszawie w Bibliotece Warszawskiej na miesiąc luty r. b. umieszczonej”, Biblioteka Warszawska, 1850, t. II, s. 93-101;
• Franciszek Maksymilian Sobieszczański, „Ratusz Warszawski”, Tygodnik Illustrowany, V: 1870, nr 108, z dn. 10/22 I.
• Eugeniusz Szwankowski, „Andrzej Gołoński – architekt zapomniany”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 18: 1973, z. 1, s. 97, 104.
• Zygmunt Stępiński, Siedem placów Warszawy, Warszawa 1988, s. 63-72.
• Straty kulturalne Warszawy I, praca zbiorowa pod red. Władysława TOMKIEWICZA, Warszawa 1948, s. 71.
• Hanna Samsonowicz, „Kościół pijarów w Łowiczu. Fazy budowy i architekci", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 33: 1988, z. 3, s. 252-254.
• Jakub Sito, „Fumo Giovanni Francesco”, [w:] Allgemeines Künstlerlexikon die Bildenden Künstler alle Zeiten Und Völker. K. G. Saur, (dalej: AKL Saur), Bd. 46, München-Leipzig 2005, s. 310-311; list z dn. 21 IX 1729. Jakub Sito, Andrzej Betlej, „Lubelskie dzieła Bartłomieja Bernatowicza”, [w:] Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. 5, red. Jerzy Lileyko, Irena Rolska-Boruch, Lublin 2004, s. 169-181
• Jakub Sito, „Bernatowicz Barłomiej Michał" [w:] AKL Saur, t. 9, München-Leipzig 1994, s. 561-562
• Jakub Sito [w:] Serce miasta. Kościół Świętego Krzyża w Warszawie, red. Kazimierz Sztarbałło i Michał Wardzyński, Warszawa 2010, s. 222-233.
• Józef Szczepaniec, „Warunki prawno-wydawnicze rozwoju «Kuriera Polskiego» i innych gazet w Polsce czasów saskich", [w:] 250 lat „Kuriera Polskiego”, Warszawa 1983, s. 34.
• В. Ф. Шилков, „Две работы архитектора Киавери в России”, Architekturnoe Nasledstvo 9: 1959, s. 62-64; Владимир Седов, „Церковь Успения в селе Коростынь и творчество Гаэтано Киавери”, Проект классика XXII-MMVII (11 XII 2007) http://www.projectclassica.ru/school/22_2007/school2007_22_01.htm
• Seweryn hr. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, oprac. Aleksander WŁODARSKI, t. XV, Warszawa 1931, s. 158-159.
• o. Benignus Józef Wanat, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek 1605-1975, Kraków 1979, s. 447.
• M. J. Wielopolska, „Zgromadzenie Marywilskie Szlachetnie urodzonych PP. Kanoniczek w Warszawie, a rodzina Pułaskich”, Kurier Poranny z 26 II 1933, s. 10
• Olgierd Zagórowski, „Architekt Kacper Bażanka (około 1680-1726)”, Biuletyn Historii Sztuki, 18: 1956, nr 1, s. 93-99
• . Stanisław ZałęskI SJ, Jezuici w Polsce, t. II, Lwów 1901, s. 576-577, t. III/2, Lwów 1902, s. 956.
• Konrad Zawadzki, Dom pod Królami, Warszawa 1973, s. 19-20.
• Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości 1510-1770, wyd. Anna BERDECKA i in., Warszawa 1963, s. 353, 361-362, 427-429, 470-472
• Romana Zdziarska, „Kościół i klasztor misjonarzy w Siemiatyczach w pierwszej połowie XVIII w.", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 36: 1991, z. 2, s. 103-122
• Marek Zgórniak, „Benedykt Renard - architekt polski XVIII w.", Biuletyn His¬torii Sztuki, 51: 1989 nr 1, s. 38, 42-43
• Teresa Zielińska, Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach XVIII w., Warszawa-Łódź 1987, s. 23, 25, 75, 128.