Fakty z zakresu dialektu i kultury wsi w interpretacji dialektologicznej i etnograficznej

• Authors: Reichan Jerzy

Title variants

EN

Facts concerning dialect and culture of a village in the dialectological and ethnographical interpretation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia różne sposoby interpretowania faktów gwarowych i odpowiadających im faktów kulturowych. Interpretacja ta jest dokonywana zarówno przez użytkowników gwary, jak i przez fachowych dialektologów na różnych etapach ich pracy. Okazuje się, że różni dialektolodzy w rozmaity sposób interpretują identyczne fakty gwarowe. Autorzy wielkich zbiorowych dzieł starają się te rozbieżności ocenić w sposób obiektywny. Bardzo ważna jest prawidłowa interpretacja faktów kulturowych i odpowiadających im faktów językowych (gwarowych). Dla uniknięcia błędów wskazana jest współpraca dialektologów i historyków kultury (etnografów).

EN

The article presents various ways in which dialectal facts and the corresponding cultural facts are interpreted. The interpretation is made by dialect-speakers as well as by professional dialectologists at various stages of their work. It appears that various dialectologists interpret identical dialectal facts in a variety of ways. The authors of extensive collective works (e.g. Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish Dialects]) keep trying to evaluate these divergences in the objective way. The correct interpretation of cultural facts and the corresponding linguistic (dialectal) facts is of great importance. To avoid mistakes, a cooperation between dialectologists and historians of culture (ethnographers) is highly recommended.

Keywords

PL

dialektologia; etnografia; interpretacja

EN

dialectology; ethnography; interpretation

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2016
• Volume: 72
• Pages: 111-120

Contributors

author

Reichan Jerzy

References

• AJW – Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. I–XI (1979–2005): opracowany zespołowo, t. I–VI – red. Józef BURSZTA, Zenon SOBIERAJSKI; t. VII – XI – red. Zenon SOBIERAJSKI. – Wrocław.
• DOROSZEWSKI Witold (1954): Z zagadnień leksykografii polskiej. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• FALIŃSKA Barbara, KOWALSKA Anna (1985): O pojęciu desygnatu w językoznawstwie i etnografii. – Зборник Матице Српске за Филологију и лингвистику XXVII–XXVIII, 821–827.
• KARAŚ Halina (2011): Polska leksykografia gwarowa. – Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• KĄŚ Józef (2003 oraz II wyd. poszerzone 2011): Słownik gwary orawskiej. – Kraków: Księgarnia Akademicka.
• KĄŚ Józef (2015–2016): Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I – III (A–D). – Bukowina Tatrzańska, Nowy Sącz: Bukowiańskie Centrum Kultury.
• KUCAŁA Marian (1957): Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich. – Wrocław: PAN Prace Językoznawcze 11, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• KUREK Halina (1990): Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego). – Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Rozprawy habilitacyjne nr 189. Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• MAGP – Mały atlas gwar polskich t. I–XIII (1957–1970). – Wrocław, oprac. przez Pracownię Atlasu i Słownika Gwar Polskich Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie, t. I–II – red. Kazimierz
• NITSCH; t. III–XIII – red. Mieczysław KARAŚ. – Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• MERINGER Rudolf (1904–1905): Wörter und Sachen. – Indogermanische Forschungen – Zeitschrift für Indogermanistik und allgemeine Sprachwissenschaft 17.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1952): Uwagi do 1. zeszytu „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego. – Język Polski XXXII, 193–202.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1953): Uwagi do 2. zeszytu „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego. – Język Polski XXXIII, 345–367.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1954): Pierwszy zeszyt „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego wobec „Słownika etymologicznego języka polskiego” A. Brücknera. – Lud XLI, cz. 2., 1020– –1023.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1955): Uwagi do 3. zeszytu „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego. – Język Polski XXXV, 112–135.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1956): Uwagi do 4. zeszytu „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego. – Język Polski XXXVI zesz. 2, 109–116, zesz. 3, 196–205.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1957): Uwagi do 5. zeszytu „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego. – Język Polski XXXVII, 292–299.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1959a): Uwagi do 6. zeszytu „Słownika etymologicznego języka polskiego” Fr. Sławskiego. – Język Polski XXXIX, 1–8.
• MOSZYŃSKI Kazimierz (1959b): Zasługi Kazimierza Nitscha dla etnografii Polski i Słowiańszczyzny. – Język Polski XXXIX, 100–103.
• NITSCH Kazimierz (1939):Dialekty polskie Śląska, Wydanie drugie. – Kraków: Polska Akademia Umiejętności, Wydawnictwa Śląskie, Prace Językowe nr 5. [Słownik: 187–255]. [Wydanie I w: Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, t. IV, 85–356, mapa].
• PELCOWA Halina (2012–2015): Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I: Rolnictwo – narzędzia rolnicze, prace polowe, zbiór i obróbka zbóż, t. II: Rolnictwo – transport wiejski, rosliny okopowe i paszowe,gleby i rodzaje pól,uprawa lnu i konopi, zbiór siana, t. III: Świat zwierząt. – Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• RAK Maciej (2015): Kulturemy podhalańskie. – Kraków: Księgarnia Akademicka.
• REICHAN Jerzy (1980): Małopolskie gwary jednonosówkowe, cz. I i II. – Wroclaw: PAN Prace Instytutu Języka Polskiego 29. – Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich.
• REICHAN Jerzy (1988): Leksykograficzna interpretacja faktów dialektalnych. – Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego XXXIV, 185–189.
• SCHUCHARDT Hugo (1912): Sachen und Wörter. – Anthropos, Internationale Zeitschrift für Völker- und Sprachenkunde 7, 827–839
• SGOWM – Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur t. I–VI (1987–2014). – Wrocław, Warszawa, Kraków, [A–Pó], oprac. przez Pracownię Słownika Gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur Instytutu Języka Polskiego PAN, t. I–II – red. Zofia STAMIROWSKA, t. III – red. Zofia STAMIROWSKA, Henryka PERZOWA, t. IV–V – red. Henryka PERZOWA, Danuta KOŁODZIEJCZYKOWA, t. VI – red. Danuta KOŁODZIEJCZYKOWA, Katarzyna SOBOLEWSKA. – t. I–II Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, t. III i n. Instytut Języka Polskiego PAN.
• SGPPAN – Słownik gwar polskich, t. I–IX z. 2 (1977–2015). – Wrocław, Kraków [A–Grzebliwy], oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN, Źródła i t. I – red. Mieczysław KARAŚ, Jerzy REICHAN, t. II–V – red. Jerzy. REICHAN, Stanisław URBAŃCZYK, t. VI – red. Joanna OKONIOWA, Jerzy REICHAN, t. VII–IX, z. 1 – red. Joanna OKONIOWA, Jerzy REICHAN, Barbara GRABKA, t. IX z. 2 – red. Barbara GRABKA, Renata KUCHARZYK, Joanna OKONIOWA, Jerzy REICHAN. – t. I–III Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, t. IV i n. Instytut Języka Polskiego PAN.
• SGŚ – Słownik gwar śląskich, t. I–XIV (2000–2016) [A–Klacz] [opr.] Zespół autorski, red. Bogusław WYDERKA. – Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski.
• SJPDorosz – Słownik języka polskiego t. I – X i Suplement (1958–1969) DOROSZEWSKI Witold (red.). – Warszawa: t. I–IV Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, t. V–X, Suplement – Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• SOBIERAJSKI Zenon, NOWAK Henryk, GRUCHMANOWA Monika (1962): Zastosowanie odsłuchu zespołowego do odczytania tekstów gwarowych z płyt gramofonowych. – Biuletyn Fonograficzny Bulletin Phonographique V, 11–44.
• SSiSL – Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny. Przygotował zespół pod kier. nauk. Jerzego BARTMIŃSKIEGO. – Wrocław 1980, Wydaw. CPBP, 275 s.; Słownik stereotypów i symboli ludowych. Koncepcja całości i red. Jerzy BARTMIŃSKI, zastępca red. Stanisława NIEBRZEGOWSKA. T. 1: Kosmos. [zesz.] 1. Niebo. Światła niebieskie. Ogień. Kamienie. – Lublin 1996, Wydaw. UMCS , 439 s.; Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos. [zesz.] 2: Ziemia. Woda. Podziemie. Koncepcja całości i red. Jerzy BARTMIŃSKI, zastępca red. Stanisława NIEBRZEGOWSKA. – Lublin 1999, Wydaw. UMCS, 481 s.; Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos. [zesz.] 3: Meteorologia. Koncepcja całości i red. Jerzy BARTMIŃSKI, zastępca red. Stanisława NIEBRZEGOWSKA-BARTMIŃSKA. – Lublin 2012, Wydaw. UMCS, 524 s.; Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1: Kosmos. [zesz.] 4: Świat, światło, metale. Koncepcja całości i red. Jerzy BARTMIŃSKI, zastępca red. Stanisława NIEBRZEGOWSKA-BARTMIŃSKA. – Lublin 2012, Wydaw. UMCS, 395 s.
• SWJP – Słownik współczesnego języka polskiego (1996) red. Bogusław DUNAJ, – Warszawa: Wydawnictwo „Wilga”.
• SYCHTA Bernard (1967–1976): Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I–VII. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• SZYMCZAK Mieczysław (1962): Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 1. – Wrocław: PAN Prace Językoznawcze 33, s. 1–179, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich.
• WOŹNIAK Kazimierz (2002): Rodzaje, typy, podtypy i stopnie interpretacji leksykograficznych w polskich słownikach gwarowych. – [w:] Kazimierz RYMUT, Teresa SMÓŁKOWA, Ireneusz BOBROWSKI (red.): Studia dialektologiczne II. – Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 253–263.