Białoruś Zachodnia w interpretacji polskiej: wybrane wątki historyczne i motywy liryczne Część I: Czynnik białoruski w historii państwa polskiego (od dawnych czasów do końca II Rzeczy Pospolitej)

• Authors: Czerwonnaja Swietłana
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The history of the areas (incorporated to the Belarusian SSR in 1939), which in the Belarusian and Russian historiography adopted the geopolitical term “Western Belarus,” in Polish historiography is seen as an integral part of the overall history of the multinational Polish State. Regardless of the form of the state, which have evolved in the course of historical development (i.e. as part of the Grand Duchy of Lithuania, founded in the 16th century, the Polish-Lithuanian Commonwealth – which from the late 18th to the early 20th century was under Russian domination; finally revived in 1918 as the Second Polish Republic of interwar era, which has become a victim of Nazi on the one hand and on the other hand, the Stalinist aggression in September 1939) the history of “Eastern Borderlands”, including areas inhabited mostly by Belarusian peasants, is recognized in Polish literature in the paradigm of “our common and only homeland”, to which the love, affection, compassion are inseparable from the whole Polish patriotism. The distinction between methodological principles of Polish and Russian-Belarusian (tsarist, Soviet and post-Soviet times) lies in the fact that in the last so-called “Western Belarus” occurs as an entity independent of the fate of Poland, subject of research and legal entity (on the basis of which, among others, it was incorporated in the Belarusian SSR), while in Polish studies and assessments of all aspects of the history and culture of the people of this country and its political transition are presented through the prism of Polish historical issues. This applies to threads, causing debates (for example, about the borders approved by the Treaty of Riga in 1921), grief, accusations of treason by a certain group of Belarusian activists of inter war era, a sad irony in relation to the so-called national enthusiasm with which Belarusians erected “welcome gates” for the Red Army. The first part of the article concerns texts by Józef Mackiewicz, Kazimierz Podlaski, Sokrat Janowicz and other authors who in Poland and in exile dealt with the history of “Western Belarus” until 1939.

RU

История того региона (присоединенного в 1939 году к Белорусской ССР), который в белорусской и русской историографии принято называть геополитическим термином «Западная Белоруссия», в польской историографии рассматривается как составная часть общей истории многоэтничного Польского Государства. Независимо от конкретных форм государственности, менявшихся в процессе исторического развития (то есть в рамках Великого Княжества Литовского; возникшего в XVI веке на основе польско-литовской унии объединенного государства «Обеих наций» – Первой Речи Посполитой; разделенной Польши, находившейся с конца XVIII до начала XX века в составе Российской империи и расчлененной на несколько гу- берний; наконец, возрожденной в 1918 году Второй Речи Посполитой, ставшей в сентябре 1939 года жертвой, с одной стороны, гитлеровской, с другой стороны, сталинской агрессии), история «восточных Кресов», в частности земель, заселенных белорусскими крестьянами, воспринимается поляка- ми в парадигме «нашей общей Родины», и любовь, привязанность к этому краю, сочувствие его жителям неотделимы от польского патриотизма в целом. Различия в методологических принципах польской и российско-белорусской историографии (как царского, так советского и постсоветского периодов) заключаются в том, что в последней так называемая «Западная Белоруссия» выступает как независимых от судьбы польской нации объект научных исследований и субъект международного права (на основе которого якобы и было осуществлено ее присоединение к Белорусской ССР в 1939 году), в то время как в польских исследованиях и оценках все аспекты истории, культуры населения этого края, его политической трансформации выявляются сквозь призму польской исторической проблематики. Это касается многих сюжетов и моментов – витков истории, вызывающих дискуссии (например, о границах, установленных Рижским мирным договором 1921 года), сожаления, упреки в «измене», адресованные определенному кругу белорусских общественных деятелей 1920–1930-х годов, печальную иронию по отношению к так называемому национальному энтузиазму, с которым белорусы возносили «триумфальные арки» на пути Красной Армии (анализируются тексты Юзефа Мацкевича, Казимира Подлясско го, Сократа Яновича и других авторов, которые в Польше и в эмиграции, в официальной науке и в диссидентском андеграунде занимались вопросами довоенной Западной Белоруссии (до 1939 года включительно).

Keywords

EN

The Belarussian minority; history; Second Polish Republic; Western Belarus; interpretation of the Polish; hisoriography

RU

белорусского меньшинства история; вторая; польская Республика; Западная Белоруссия; Польский историография

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2014
• Volume: 2(7)
• Pages: 246-272

Contributors

author

Czerwonnaja Swietłana

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Adamczuk, L. (red.). (1997). Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 1993–1996. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych.
• Adamczuk, L., Łodzinski, S. (red.). (2003). Mniejszości narodowe w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku. Warszawa: Wydawnictwo naukowe
• Scholar.
• Bierdychowska, B. (red.). (1998). Mniejszości narodowe w Polsce. Praktyka po 1989
• roku. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Chałupczak, H., Browarek, T. (red.). (2000). Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Chmielewski, J. (2000). Nasze tysiąc lat. Z Sokratem Janowiczem rozmawia Jerzy
• Chmielewski. Białystok: Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich w Polsce.
• Czerwonnaja, S. M. (2011). Mniejszości narodowe w strategii kulturowo-politycznej państwa Polskiego: Czy jest to model idealny? (I. Do 1945 r.), Nowa Polityka Wschodnia, 1(1), 249–267.
• Червонная. С. (2012). Национальные и этнические меньшинства в культурно-политической стратегии польского государства: позитивный и негативный опыт последней четверти века (с конца 1980-х до начала 2010-х годов), Nowa Polityka Wschodnia, 3(2), 129–251.
• Czykwin, E. (2000). Białoruska mniejszość narodowa, jako grupa stygmatyzowana. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
• Eberhardt, G. (2003). Pisarz dla dorosłych. Opowieść o Józefie Mackiewiczu. Wrocław: „Lena”.
• Iwanicki, M. (1993). Ukraińcy, Białorusini, Litwini i Niemcy w Polsce w latach 1918–1990. Siedlce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej.
• Janowicz, S. (1981, 3–5 kwietnia). Nasi Białorusini. Białostocka „Gazeta Współczesna”.
• Janowicz, S. (1987). Białoruś, Białoruś. Warszawa: „Iskry”.
• Janowicz, S. (1993). Terra incognita: Białoruś. Białystok: „Nìva”.
• Janowicz, S. (1995). Listowie. Białystok: „Białowieża”.
• Яновiч, С. (1997). Дзённiкi (1987–1995). Białystok.
• Janowicz, S. (2001a). Ojczystość. Białoruskie ślady i znaki. Olsztyn: WK Borussia.
• Janowicz, S. (2001b). Zderzenie wielu światów, czyli Kresy białoruskie w latach 1939–1953. W: K. Jasiewicz (red.), Tygiel narodów. Melting Pot of Nations. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodniej Rzeczypospolitej, 1939–1953. Warszawa–Londyn: Oficyna Wydawnictwa Rytm.
• Komunistyczna Partia Zachodniej Białorusi (KPZB). (1984). W: Encyklopedia powszechna (wyd. 2, t 2). Warszawa: PWN.
• Konwicki, T. (1991). Zorze wieczorne. Warszawa: Wydawnictwo ALFA.
• Konwicki, T. (2006). Kronika wypadków miłosnych (wyd. 1 – 1985). Warszawa: „Świat Książki”.
• Lewandowski, W. (2000). Józef Mackiewicz. Artyzm, Biografia, Recepcja. Londyn: Kontra.
• Mackiewicz, J. (1990). Droga donikąd. Londyn: „Aspelt”.
• Mackiewicz, J. (1993). Nie trzeba głośno mówić. Londyn: Kontra.
• Mackiewicz, J. (2007a). Pamflet „Churchill nie chce oddać całej Europy” napisany w Krakowie w październiku 1944 roku. W: J. Mackiewicz, Optymizm nie zastąpi nam Polski. Londyn: Kontra.
• Mackiewicz, J. (2007b). Pamflet „Lepiej żadnej Polski niż czerwona” napisany w Krakowie w październiku 1944 roku. W: J. Mackiewicz, Optymizm nie zastąpi nam Polski. Londyn: Kontra.
• Mackiewicz, J. (2007c). Ściągaczki z szuflady Pana Boga (wyd. 1 in 1989). Londyn: „Kontra”.
• Malajczyk, P. (red.). (1998). Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Mironowicz, E. (1998). Białorusini. W: P. Madajczyk (red.), Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Michalik, E., Chałupczak, H. (red.). (2006). Mniejszości narodowe i etniczne w procesach transformacji oraz integracji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Składowskiej.
• Mironowicz, E. (1993). Białorusini w Polsce 1944–1949. Warszawa: PWN.
• Olszewski, W. (2001). Patriotyzm i tolerancja. Nurt humanistyczny w polskiej myśli etnologicznej po drugiej wojnie światowej wobec procesów etnicznych na Kresach. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Podlaski, K. [B. Skaradziński]. (1990). Białorusini, Litwini, Ukraińcy, Białystok: „Versus”.
• Sadowski, A. (1995). Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
• Tomaszewski, J. (1985a). Ojczyzna nie tylko Polaków. Mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918 – 1939. Warszawa: MAW.
• Tomaszewski, J. (1985b). Reczpospolita wielu narodów. Warszawa: „Czytelnik”.
• Tomaszewski, J. (1991). Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku. Warszawa: Editions Spotkania.
• Wróblewski, P. (2007). Mobilizacja i konflikt etniczny. Miejsca święte mniejszości narodowych w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Żołędowski. C. (2003). Białorusini i Litwini w Polsce. Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi. Warszawa: Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego