Społeczne użytkowanie przestrzeni publicznej miast posocjalistycznych. Przykład trzech miast górnośląskich

• Authors: Krzysztof Bierwiaczonek

Title variants

EN

Social using of public space in the postsocialistic cities. Example of three Uppersilesian cities

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W perspektywie paradygmatu kulturalistycznego socjologii miasta z wykorzystaniem teorii przestrzeni publicznej artykuł prezentuje sposoby użytkowania przestrzeni publicznych w trzech miastach: Jastrzębiu Zdroju, Tychach i Żorach. W miastach tych wyraźnie widoczne są skutki wytwarzania przestrzeni w Polsce Ludowej: dominacja przestrzeni produkcji, budowa monofunkcyjnych przestrzeni mieszkaniowych oraz zaniedbania w tworzeniu przestrzeni publicznych. Wprawdzie w ostatnich latach niektóre ze struktur ułomnych zostały dopełnione, ale nadal wyzwaniem jest wytworzenie integrującej miejskiej przestrzeni publicznej. Dlatego warto poznać sposoby społecznego użytkowania przestrzeni miast socjalistycznych. Rezultaty badań kwestionariuszowych pokazują, że mieszkańcy doceniają i lubią wielofunkcyjne place i rynki w tych miastach, w których one istnieją. Miejsca te stanowią wielofunkcyjną przestrzeń publiczną. Natomiast w ośrodkach, w których brakuje funkcjonalnych miejskich przestrzeni publicznych, zastępują je nowo powstałe centra handlowe, choć nie pełnią funkcji integracyjnej i nie sprzyjają interakcjom społecznym. We wszystkich miastach istotną rolę dla mieszkańców, szczególnie przy realizacji działań opcjonalnych, odgrywają przestrzenie rekreacyjne.

EN

The paper presents the ways public space is socially used in three cities: Jastrzebie Zdroj, Tychy and Zory. The theoretical background is the culturalist perspective of urban sociology and the theory of public space. In the socialist era, the space in the researched cities was dominated by production and monofunctional housing estates. Public space did not exist. In the recent years, some unfinished structures may have been completed, but creating integrative urban public space is still a challenge. As a result, it is interesting to research and describe contemporary ways of using space in the “socialist” cities. The results of qualitative research show that inhabitants appreciate multifunctional market places and public squares wherever they exist. Such places constitute multifunctional public space. However, in cities lacking functional public space, shopping centres replace traditional city space. Unfortunately, they do not have the social integration function and do not promote social interactions. In every city, recreational areas are important for inhabitants.

Keywords

PL

przestrzeń publiczna; miasto socjalistyczne; działanie opcjonalne; działanie konieczne; czas wolny

EN

public space; socialist city; necessary action; optional action; leisure time

• Publisher: University of Warsaw - Centre for European Regional and Local Studies (EUROREG) and Regional Studies Association - Polish Section
• Journal: Studia Regionalne i Lokalne
• Year: 2014
• Issue: 4(58)
• Pages: 105-124

Contributors

author

Krzysztof Bierwiaczonek

• Uniwersytet Śląski, Instytut Socjologii

References

• Adamczewska-Wejchert H., Wejchert K., 1995, Jak powstawało miasto. Monografia planowania, t. 1 i 2, Tychy: Pergamon.
• Biderman E., 1998, „Problemy i kierunki przemian struktury przestrzenno-funkcjonalnej dużych miast w Polsce w okresie transformacji systemowej”, w: J. Parysek, H. Rogacki (red.), Przemiany społeczno-gospodarcze Polski lat dziewięćdziesiątych, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Bierwiaczonek K., 2013, „W poszukiwaniu miejskości: pomiędzy miejskim centrum a galerią handlową”, w: M.S. Szczepański, K. Bierwiaczonek, K. Wojtasik (red.), Miejskość i duch innowacyjności, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Bierwiaczonek K., Lewicka B., Nawrocki T., 2012, Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym, Kraków: Nomos.
• Boratyn M., 2013, „Nowe Jastrzębie – urbanistyka i architektura górniczego miasta”, w: M. Boratyn (red.), Jastrzębie Zdrój – historyczny i socjologiczny portret miasta zbudowanego od podstaw, Jastrzębie Zdrój: Miejski Ośrodek Kultury w Jastrzębiu Zdroju.
• Carr S., Francis M., Rivlin L.G., Stone A.M., 2009, Public Space, Cambridge: Cambridge University Press.
• Castells M., 2007, Społeczeństwo sieci, tłum. M. Marody et al., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dymnicka M., 2013, Przestrzeń publiczna a przemiany miasta, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gehl J., 2009, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, tłum. M.A. Urbańska, Kraków: Wydawnictwo RAM.
• Goffman E., 2008, Zachowanie w miejscach publicznych, tłum. O. Siara, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Harvey D., 2012, Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja, tłum. A. Kowalczyk et al., Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Jałowiecki B., 1999, „Miasto socjalistyczne jako skansen urbanistyki XX wieku”, w: M. Malikowski, S. Solecki,Społeczeństwo i przestrzeń zurbanizowana. Teksty źródłowe. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Jałowiecki B., 2009, „Miasto mieszkańców?”, w: B. Jałowiecki, E.A. Sekuła, M. Smętkowski, A. Tucholska, Warszawa. Czyje jest miasto?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jałowiecki B., 2010, Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jałowiecki B., Szczepański M.S., 2002, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jędrzejczyk D., 2004, Geografia humanistyczna miasta, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
• Kohn M., 2004, Brave New Neighborhoods. The Privatization of Public Space, London: Routledge.
• Lofland L.H., 2007, The Public Realm. Exploring the City’s Quintessential Social Territory, London: Aldine Transaction. A division of Transaction Publishers.
• Majer A., 2010, Socjologia i przestrzeń miejska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marody M., Giza-Poleszczuk A., 2004, Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Mieszkania. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań, 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Mroczkowska D., 2008, „Czas wolny jako kategoria społecznie i kulturowo zmienna. Przeobrażenia w czasowej organizacji oraz doświadczaniu czasu wolnego”, w: W. Muszyński (red.), „Czas ukoi nas?”. Jakość życia i czas wolny we współczesnym społeczeństwie, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Nawratek K., 2008, Miasto jako idea polityczna, Kraków: Korporacja Ha!Art.
• Nawratek K., 2012, Dziury w całym. Wstęp do miejskich rewolucji, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Nieszczerzewska M., 2005, „Miasta nie-miasta”, Kultura i Społeczeństwo, t. 49, styczeń–marzec, s. 17–36.
• Nowalska-Kapuścik D., 2008, „Czas wolny czy czas niewolny? O znaczeniu czasu wolnego w społeczeństwie konsumpcyjnym”, w: W. Muszyński (red.), „Czas ukoi nas?”. Jakość życia i czas wolny we współczesnym społeczeństwie, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Powiaty w województwie śląskim, 2013, Katowice: Główny Urząd Statystyczny w Katowicach.
• Prawelska-Skrzypek G., 1990, Miasta o niezharmonizowanym rozwoju w świadomości mieszkańców (na przykładzie miast polskich), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sekuła E., 2008, „Przestrzeń szeroko zamknięta”, Studia Regionalne i Lokalne, nr 3, s. 21–32.
• Sławek T., 2010, „Miasto. Próba zrozumienia”, w: E. Rewers (red.), Miasto w sztuce – sztuka miasta, Kraków: Univeritas.
• Słodczyk J., 2001, Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Smętkowski M., 2009, „Miasto deweloperów”, w: B. Jałowiecki, E.A. Sekuła, M. Smętkowski, A. Tucholska, Warszawa. Czyje jest miasto?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Szczepański M.S., 1991, „Miasto socjalistyczne” i świat społeczny jego mieszkańców, Warszawa: Europejski Instytut Rozwoju Lokalnego i Regionalnego.
• Szlendak T., 2010, „Aktywność kulturalna”, w: W. Burszta et al., Kultura miejska w Polsce z perspektywy interdyscyplinarnych badań jakościowych, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Szmytkowska M., 2008, Przestrzeń społeczna miasta w okresie transformacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Węcławowicz G., 2003, Geografia społeczna miast, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Znaniecki F., 1922, Wstęp do socjologii, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Zukin Sh., 2008, The Cultures of Cities, Oxford: Blackwell Publishing.

Identifiers

DOI

10.7366/1509499545806