Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1572–1668

• Authors: Opaliński Edward

Title variants

EN

Sejm of the Commonwealth of Two Nations 1572–1668

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In 1572–1668 the Sejm of the Commonwealth of Two Nations underwent constant evolution. The greatest changes occurred at the time of the first interregnum (1572–74) after the death of the last Jagiellonian monarch – Zygmunt Augustus (1572). This was the time of the emergence of two types of new Sejms (convocation and election ones), functioning exclusively during the interregnum. The Henrician Articles (1574) resolved that the Sejm was to debate only for six weeks, and that the monarch was compelled to convoke it at least once every two years. The extraordinary Sejm was established in 1613 – it could be convened in cases of urgent needs and it sat for two or three weeks. The Parliament was composed of three estates: the king, the Senate, and the deputies as well as two chambers. The upper chamber (Senate) consisted of senators nominated by the monarch on a lifelong basis, and the lower chamber (Chamber of Deputies) – of deputies of the noble estate elected at pre-Sejm sejmiks (Polish: sejmiki). An integral part of the Parliament was composed of the Sejm court, both appellant and trying gravest crimes. The Crown and Lithuanian Tribunal, established in 1578–81, assumed appellation competences from the Sejm court. Tribunal judges were elected every year for a year-long term of office at special sejmiks known as deputational or deputy (judicial), which constituted a forum; here deputies presented to the voters accounts of their parliamentary activity. At the turn of 1591, post-Sejm or relational (debriefing) sejmiks were convened after the closure of the Sejm debates; here deputies presented reports concerning their parliamentary activities. The growing composition of the Parliament was associated with an expansion of state territory as a result of victorious wars waged against Muscovy. New bishoprics, voivodeships, and sejmiki were established. There were 140 senators in 1572, and 150 during the 1630s. Analogously, the number of deputies grew from 166 to 180. The Sejm acted upon the basis of a consensus, and thus was obligated to take into account the stand of the minorities. In 1652, the protest of a single deputy for the first time rendered further Sejm debates impossible. From then on, the Polish-Lithuanian Parliament constantly succumbed to a degradation process.

Keywords

EN

king; Sejm; Senate; deputies; Sejm court; sejmiks; confederations; conventions; Sejm commissions

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2021
• Issue: 6(167)
• Pages: 85–114

Contributors

author

Opaliński Edward

• Prof. dr hab. Edward Opaliński Tadeusz Manteuffel Institute of History of the Polish Academy of Sciences, Poland Jan Kochanowski University in Kielce, Branch in Piotrków Trybunalski, Faculty of Humanities, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-3962-7495

References

• Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 2: Okresy panowania królów elekcyjnych XVI–XVII wiek, ed. H. Lulewicz (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2009).
• Bibliografia parlamentaryzmu Rzeczypospolitej szlacheckiej. Bibliography of the parliamentary system of the Nobles’ Republic, ed. R. Kołodziej, M. Zwierzykowski (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2012).
• Volumina Constitutionum, vol. 2: 1550–1609, part 2: 1587–1609, ed. S. Grodziski, pref. W. Uruszczak (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2008).
• Augustyniak U., Informacja i propaganda w Polsce za Zygmunta III (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1981).
• Choińska-Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1998).
• Dąbrowski J.S., Senat Koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza (Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kraków, 2000).
• Dubas-Urwanowicz E., Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta (Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, 1998).
• Dubas-Urwanowicz E., O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576–1586 (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Dzięgielewski J., Sejmy elekcyjne, elektorzy, elekcje 1573–1674 (Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, Pułtusk, 2003).
• Frost R., After the Deluge. Poland – Lithuania and the Second Northern War 1655–1660 (Cambridge University Press, Cambridge, 1993).
• Kanecki O., Sądy kapturowe Wielkiego Księstwa Litewskiego (1572–1764) (Wydawnictwo Arche, Sopot, 2020).
• Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2000).
• Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493–1793 (Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1948).
• Konopczyński W., Liberum veto. Studium porównawczo-historyczne (1st edn, Wydawnictwo Universitas, Kraków 1918; 2nd edn, Kraków, 2002).
• Kopczyński M., Brodacki J., ‘Obywatele czy tłum? Elektorzy władców Rzeczypospolitej z województwa mazowieckiego w latach 1632–1764’, Przegląd Historyczny, vol. 106, no. 1 (2015).
• Korytko A., „Na których opiera się Rzeczpospolita”. Senatorowie koronni za Władysława IV Wazy (Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, 2015).
• Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku) (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1991).
• Kutrzeba S., Sejm walny dawnej Rzeczypospolitej Polskiej (Polska Składnica Pomocy Szkolnych, Warszawa, 1923).
• Lewandowska-Malec I., Sejm walny koronny w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587–1632) (Księgarnia Akademicka, Kraków, 2009).
• Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588 (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2002).
• Łopatecki K., ‘Konwokacja wileńska 1615 roku. Z badań nad procedurą przyjmowania uchwał konwokacyjnych’, Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, vol. 12, no. 4 (2019).
• Michalski J. (ed.), Historia sejmu polskiego, vol. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1984).
• Ochmann-Staniszewska S. and Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo, doktryna, praktyka, vols 1–2 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2000).
• Olszewski H., ‘Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów’, in J. Bardach, in coop. with W. Sudnik (eds), Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja (1493–1993) (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej w dobie oligarchii 1652–1763. Prawo – praktyka – teoria – programy (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, 1966).
• Opaliński E., ‘Confederations and rokosz’, in T. Gromelski et al. (eds), Frühneuzeitliche Reiche in Europa. Empires in Early Modern Europe (Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 2016).
• Opaliński E., ‘Konwokacja senatu w 1608 roku’, Saeculum Christianum, no. 27 (2020).
• Opaliński E., Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587–1652. System parlamentarny a społeczeństwo obywatelskie (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Opaliński E., ‘Między liberum veto a głosowaniem większościowym. Funkcjonowanie sejmu w latach 1587–1648’, in T. Chynczewska-Hennel, M. Kulecki, H. Litwin, M. Makowski, J. Tazbir (eds), Między Wschodem a Zachodem. Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin (Wydawnictwo Fundacji „Historia pro Futuro”, Warszawa, 1993).
• Opaliński E., ‘Próby reform parlamentu za Wazów’, in A. Stroynowski (ed.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej. Studia (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Opaliński E., ‘Rokosz Zebrzydowskiego – element antysystemu ustrojowego czy nieudana rewolucja?’, Przegląd Sejmowy, vol. 141, no. 4 (2017).
• Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587–1652 (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2001).
• Opaliński E., ‘Zjazd w Jędrzejowie w 1576 roku’, Kwartalnik Historyczny, vol. 109, no. 2 (2002).
• Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2005).
• Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, I. Kaniewska (ed.) (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2013).
• Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763 (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2002).
• Rybak P., Zjazd szlachty w Stężycy (Maj–Czerwiec 1575). Na tle drugiego bezkrólewia (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2002).
• Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy (Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, Opole, 1989).
• Uchwalanie konstytucji na sejmach w XVI–XVIII wieku, S. Ochmann (ed.) (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Uruszczak W., ‘Najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy” w Piotrkowie w 1468 roku’, in W. Bukowski and T. Jurek (eds), Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych (Wydawnictwo Societas Vistulana, Kraków, 2012).
• Wasilewski T., ‘Litewskie rady senatu w XVII w.’, in K. Matwijowski, Z. Wójcik (eds), Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1988).
• Wierzbicki L., Marszałkowie i parlamentarzyści. Studia z dziejów sejmu polskiego w XVII wieku (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2014).
• Wisner H., ‘Kilka uwag o sejmie i konstytucjach sejmowych I połowy XVII wieku’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 22, no. 2 (1970 [printed in: 1971]).
• Wisner H., ‘Konwokacja wileńska. Z dziejów parlamentaryzmu litewskiego w czasach Zygmunta III’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 20, no. 2 (1977).
• Wisner H., ‘Sejmiki litewskie w czasach Zygmunta III i Władysława IV. Konwokacja wileńska oraz sejmiki przedsejmowe i elekcyjne’, Miscelanea Historico-Archivistica, no. 3 (1989).
• Zakrzewski A.B., ‘Odrębności systemu parlamentarnego Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI–XVIII wieku’, in B. Dybaś, P. Hanczewski, T. Kempa (eds), Rzeczpospolita w XVI–XVIII wieku. Państwo czy wspólnota? (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2007)

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2021.75