Przyczynek o królewskich pieczęciach litewskich z XVI–XVII wieku

• Authors: Wajs Hubert

Title variants

EN

A contribution to the kings’ Lithuanian seals (in 16th and 17th centuries)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Drobny przyczynek dotyczy królewskich pieczęci używanych w kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego w czasach nowożytnych (głównie za dynastii Wazów). Oprócz, znanych dzięki pracy Mariana Gumowskiego z 1920 r. Pieczęcie królów polskich, faktów ponownego używania tego samego tłoka (z koniecznymi modyfikacjami - imienia) należącego do poprzedniego władcy przez jego następców (jak np. Władysław IV ponownie wykorzystał w 1633 r. tłok swojego ojca z 1617 r.) i kilku innych przykładów odmiennego heraldycznego przedstawiania herbu (Pogoni), głównym problemem jest dyskusja o jednym z dwunastu herbów wokół wielkiej pieczęci litewskiej. W literaturze - M. Gumowski a ostatnio S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993: który jednak nieco kwestionował taka identyfikację – herb z przedstawieniem jelenia był przedstawiany jako symbol województwa lubelskiego. Jednak to województwo nie należało do wielkiego księstwa litewskiego, tylko do Korony. Możliwość rozważana przez autora jest prawdopodobna identyfikacja zwierzęcia na wizerunku jako łosia. Łoś zaś był herbem Semigalii, będącej częścią Livonii. Livonia była wyliczana na królewskich pieczęciach litewskich, a jej status jako późniejszego lenna Korony nie był jeszcze w XVII w. zdecydowany.

EN

A small contribution to the kings’ seals used in the chancellery of the Grand Duchy of Lithuania in modern times (mostly during Vasa dynasty reign). Apart from known – thanks to the Pieczęcie królów polskich (Seals of Polish Kings), issued by Marian Gumowski in 1920 – facts about the re-use of the former king’s seals (with needed modification – the name) by his follower (e.g. Wladislaw IV reused in 1633 his father’s seal from the year 1617) and some other examples of not strict heraldic presentation of the coats of arms (the Pogoń), the main problem is discussion about one of the twelve shields with coats of arms around the Great Seal of Lithuania. In the literature – M. Gumowski and lastly S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993: who slightly questioned such an identification – a coat of arms with a stag is presented as the symbol of the Lublin voivodeship (or land). This voivodeship however did not belong to the Grand Duchy, it was the Crown land. The possibility recognized by the author is the probably identification of the animal as a moose. And the moose was on the coat of arms of Semigallia, which was a part of Livonia. Livonian title was used of on the kings’ Lithuanian seals, the status of the former Crowns fief was not strictly decided in the 17th century.

Keywords

PL

Wielkie Księstwo Litewskie; pieczęcie litewskie; sfragistyka

EN

Grand Duchy of Lithuania; Lithuanian seals; sigillography; sphragistics

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2016
• Issue: 23
• Pages: 73-79

Dates

published

2016-11-30

Contributors

author

Wajs Hubert

• Archiwum Główne Akt Dawnych

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 2742, 4666, 6202, 7062, 7876, 8167, 8177, 8236; Zbiór dokumentów papierowych, sygn. 987; Archiwum Warszawskie Radziwiłłów, dz. X, sygn. 295, 303
• Gumowski M., Pieczęcie królów polskich, Kraków 1920
• Krawczuk W., Pieczęcie Zygmunta III Wazy, Kraków 1993
• Kuczyński S. K., Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993
• Mrowiński E., Monety Księstwa Kurlandii i Semigalii, Warszawa 1989
• Polska albo opisanie Królestwa Polskiego, z języka łacińskiego przełożył, wstęp i komentarz A. Piskadło, Kraków 1976
• Sigilla regum et reginarum Poloniae / Pieczęcie królów i królowych Polski ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych / Kings’ and Queens’ seals from the collection of the Central Archives of Historical Records in Warsaw, Tabularium Actorum Antiquorum Varsoviense Maximum, Divisio Prima – „InSimul”, Warszawa 2015
• Stahr M., Medale Wazów w Polsce 1587–1668, Wrocław 1990
• Tarvel E., Stosunek prawnopaństwowy Inflant do Rzeczypospolitej oraz ich ustrój administracyjny w l. 1561–1621, „Zapiski Historyczne”, t. 34, 1969, z. 1, s. 49–77
• Więcek A., Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce, Kraków 1972
• Zieliński J., Hanusz Trylner, mincmistrz mennicy wileńskiej, złotnik i pieczętarz J.K.M. Zygmunta III, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”, t. 11, 1899, Nr 1, s. 18–21