Socjologia 2.0: o potrzebie łączenia Big Data z etnografią cyfrową, wyzwaniach jakościowej socjologii cyfrowej i systematyzacji pojęć

• Authors: Dariusz Jemielniak

Title variants

EN

Sociology 2.0: On the Need to Combine Big Data with Digital Ethnography, the Challenges of Qualitative Digital Sociology, and Definitions’ Systematization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel artykułu to pokazanie, że badania z zakresu socjologii cyfrowej są ważnym uzupełnieniem większości projektów badań społecznych oraz wprowadzenie systematyzacji pojęciowej. Omawiam różnice znaczeniowe i kategoryzacyjne pojęć. Przedstawiam podstawowe zalety badań ilościowych i Big Data, argumentując, że pełne ich wykorzystanie jest możliwe przede wszystkim dzięki uzupełnieniu badań ilościowych o thick data pochodzące z pogłębionych badań jakościowych. Postuluję, że dostęp do Big Data w większym stopniu wymusza umiejętną triangulację metodyczną i stosowanie etnografii cyfrowej. Twierdzę również, że socjologia w niedalekiej przyszłości będzie musiała nie tylko uwzględniać badania społeczności internetowych w niemal każdym projekcie badawczym, oraz nie tylko wchłonąć znaczną część warsztatu badawczego z zakresu analizy danych rozwiniętego w naukach ścisłych, ale także wypracować metody łączenia Big Data z etnografią cyfrową.

EN

In the article I show that digital sociology research is an important addition to virtually all sociological projects. I also introduce a systematization of terms related to digital studies. Different nuances of meanings and categorizations are discussed, including the sociology of the Internet, cybersociology, digital sociology, or virtual sociology. I present the main advantages of quantitative studies, including Big Data, and argue that their full-fledged use is possible only when quantitative insight is accompanied by thick data, gathered qualitatively. I make an argument that the access to Big Data requires even further methodological triangulation and the use of digital ethnography. Additionally, I argue that in the very near future sociology will have to not only include online communities’ studies in nearly every research project, but also develop robust tools of integrating Big Data with digital ethnography. Finally, I describe the key differences between the traditional ethnographic fieldwork and the digital one.

Keywords

PL

socjologia cyfrowa; socjologia wirtualna; socjologia Internetu; cybersocjologia; metody badań społecznych

EN

digital sociology; virtual sociology; sociology of the Internet; cybersociology; social studies methods

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2018
• Issue: 2(229)
• Pages: 7-29

Contributors

author

Dariusz Jemielniak

• Harvard University, Berkman-Klein Center for Internet and Society Harvard University
• Katedra MINDS, Akademia Leona Koźmińskiego, ul. Jagiellońska 57/59, 03-301 Warszawa

References

• Adamic, Eytan Adar Lada, Thomas Lento i Pauline Ng. 2014. The evolution of memes on facebook. „Facebook Data Science”: https://www.facebook.com/notes/facebook-data-science/the-evolution-of-memes-on-facebook/10151988334203859 [dostęp 8.03.2018].
• Adamska, Karolina. 2015. Jakub Sroka Obrazkowe memy internetowe. „Studia Medioznawcze” 4 (63): 142–144.
• Agar, Michael. 1980. The professional stranger: an informal introduction to ethnography. New York: Academic Press.
• Babones, Salvatore. 2016. Interpretive Quantitative Methods for the Social Sciences. „Sociology” 50(3): 453–469.
• Bainbridge, William Sims. 1999. Cyberspace: Sociology’s natural domain. „Contemporary Sociology” 28(6): 664–667.
• Barabási, Albert L., Hawoong Jeong, Zoltán Néda, E. Ravasz, Andras Schubert i Tamas Vicsek. 2002. Evolution of the social network of scientific collaborations. „Physica A: Statistical Mechanics and its Applications” 311(3): 590–614.
• Batorski, Dominik, Mirosława Marody i Andrzej Nowak (red.) 2006. Społeczna przestrzeń internetu. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
• Batorski, Dominik i Marta Olcoń-Kubicka. 2006. Prowadzenie badań przez Internet – podstawowe zagadnienia metodologiczne. „Studia Socjologiczne” 3(182): 99–132.
• Batorski, Dominik i Krzysztof Olechnicki. 2007. Wprowadzenie do socjologii Internetu. „Studia Socjologiczne” 3(186): 5–14.
• Batorski, Dominik i Michał Zdziarski. 2009. Analiza sieciowa i jej zastosowania w badaniach organizacji i zarządzania. „Problemy zarządzania” 7(4): 157–184.
• Bauman, Zygmunt. 2007. Consuming life. Cambridge, UK–Malden, MA: Polity.
• Benkler, Yochai. 2006. The wealth of networks: how social production transforms markets and freedom. New Haven: Yale University Press.
• Blank, Grant. 2006. Communication and information technologies: A history of the middle years. „Social Science Computer Review” 24(2): 158–164.
• Blok, Anders i Morten Axel Pedersen. 2014. Complementary social science? Quali–quantitative experiments in a Big Data world. „Big Data & Society” 1(2): 2053951714543908.
• boyd, danah i Kate Crawford. 2012. Critical questions for big data: Provocations for a cultural, technological, and scholarly phenomenon. „Information, Communication & Society” 15(5): 662–679.
• Brannen, Julia. 2005. Mixing Methods: The Entry of Qualitative and Quantitative Approaches into the Research Process. „International Journal of Social Research Methodology” 8(3): 173–184.
• Burrows, Roger i Mike Savage. 2014. After the crisis? Big Data and the methodological challenges of empirical sociology. „Big Data & Society” 1(1): 2053951714540280.
• Campbell, John, Gordon Fletcher i Anita Greenhill. 2009. Conflict and identity shape shifting in an online fi nancial community. „Information Systems Journal” 19(5): 461–478.
• Castells, Manuel. 2003. Galaktyka Internetu. Tłum. T. Hornowski. Poznań: Rebis.
• Castells, Manuel. 2009. Społeczeństwo informacyjne i państwo dobrobytu. Tłum. M. Sutowski, M. Penkala. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Chancer, Lynn i Michael Jacobson. 2016. From Darling to Demon: In and Beyond Goffman’s „On the Run”. Sociological Forum. Wiley Online Library, s. 241–248.
• Chełkowski, Tadeusz, Peter Gloor i Dariusz Jemielniak. 2016. Inequalities in Open Source Software Development: Analysis of Contributor’s Commits in Apache Software Foundation Projects. „PLoS ONE” 11(4): e0152976.
• Ciesielska, Malgorzata i Dariusz Jemielniak. 2018. Qualitative Methodologies in Organization Studies. London – New York: Palgrave
• Clark, Eric M., Jake Ryland Williams, Chris A. Jones, Richard A. Galbraith, Christopher M. Danforth i Peter Sheridan Dodds. 2016. Sifting robotic from organic text: a natural language approach for detecting automation on Twitter. „Journal of Computational Science” 16: 1–7.
• Coleman, Gabriella. 2014. Hacker, Hoaxer, Whistleblower, Spy: The Many Faces of Anonymous. New York: Verso Books.
• Coleman, Rebecca. 2013. Sociology and the virtual: interactive mirrors, representational thinking and intensive power. „The Sociological Review” 61(1): 1–20.
• Curington, Celeste Vaughan, Ken–Hou Lin i Jennifer Hickes Lundquist. 2015. Positioning Multiraciality in Cyberspace. „American Sociological Review” 80(4): 764–788.
• Curran, John. 2013. Big Data or ‘Big Ethnographic Data’? Positioning Big Data within the ethnographic space. „Ethnographic Praxis in Industry Conference Proceedings”. Wiley Online Library, s. 62–73.
• Czarniawska-Joerges, Barbara. 1992. Exploring complex organizations: a cultural perspective. Newbury Park, Calif.: Sage Publications.
• Dalton, Russell J. 2016. The Potential of Big Data for the Cross–National Study of Political Behavior. „International Journal of Sociology” 46(1): 8–20.
• Davies, Charlotte Aull. 2008. Reflexive ethnography: A guide to researching selves and others. London – New York: Routledge.
• Eagle, Nathan, Alex Sandy Pentland i David Lazer. 2009. Inferring friendship network structure by using mobile phone data. „Proceedings of the National Academy of Sciences” 106(36): 15274–15278.
• Earl, Jennifer. 2015. CITASA: intellectual past and future. „Information, Communication & Society” 18(5): 478–491.
• Ellis, Bill. 2015. What bronies See When They brohoof: Queering Animation on the Dark and evil internet. „Journal of American Folklore” 128(509): 298–314.
• Farrell, Henry. 2017. How Facebook Stymies Social Science. „The Chronicle of Higher Education”: https://www.chronicle.com/article/How–Facebook–Stymies– Social/242090.
• Filiciak, Mirosław. 2011. Inny wymiar otwartości. Internetowa reprodukcja i redystrybucja treści kulturowych. „Przegląd Kulturoznawczy” 1(9): 65–76.
• Fine, Gary A. 1993. Ten lies of ethnography: Moral dilemmas of field research. „Journal of Contemporary Ethnography” 22(3): 267–294.
• Frade, Carlos. 2016. Social Theory and the Politics of Big Data and Method. „Sociology” 50(5): 863–877.
• Gatson, Sarah N. i Amanda Zweerink. 2004. Ethnography online: ‘natives’ practising and inscribing community. „Qualitative Research” 4(2): 179–200.
• Geertz, Clifford. 1983. Local Knowledge: Further essays in interpretive anthropology. New York: Basic Books.
• Giles, Jim. 2010. Data sifted from Facebook wiped after legal threats. „New Scientist”: https://www.newscientist.com/article/dn18721–data–sifted–from–facebook– wiped–after–legal–threats/.
• Goffman, Alice. 2014. On the run: Fugitive life in an American city. Chicago: University of Chicago Press.
• Golder, Scott A. i Michael W. Macy. 2014. Digital footprints: Opportunities and challenges for online social research. „Annual Review of Sociology” 40: 129–152.
• Gray, Garry C. 2017. Academic voice in scholarly writing. „The Qualitative Report” 22(1): 179–196.
• Hammersley, Martyn. 1992. Deconstructing the qualitative–quantitative divide. W: J. Brannen (ed.). Mixing methods: Qualitative and quantitative research. London: Avebury.
• Hammersley, Martyn i Paul Atkinson. 1995[2000]. Metody badań terenowych (Ethnography: principles in practice, 2nd edition). Tłum. S. Dymczyk. Poznań: Zysk i Ska.
• Hassan, Samer, Javier Arroyo, Jose Manuel Galan, Luis Antunes i Juan Pavon. 2013. Asking the Oracle: Introducing Forecasting Principles into Agent–Based Modelling. „Journal of Artificial Societies and Social Simulation” 16(3): 13.
• Hill, Benjamin Mako i Aaron Shaw. 2013. The Wikipedia gender gap revisited: Cha-racterizing survey response bias with propensity score estimation. „PLoS ONE” 8(6): DOI:10.1371/journal.pone.0065782.
• Hine, Christine. 2000. Virtual ethnography. Thousand Oaks: Sage.
• Hine, Christine. 2015. Ethnography for the internet: Embedded, embodied and everyday. London: Bloomsbury Publishing.
• Hupa, Albert. 2007. Badania orientacji politycznych w Internecie. „Studia Socjologiczne” 186(3): 115–143.
• Jemielniak, Dariusz. 2002. Kultura – odkrywana czy konstruowana? „Master of Business Administration” 2(55): 28–30.
• Jemielniak, Dariusz. 2005. Kultura – zawody i profesje. „Prace i Materiały Instytutu Studiów Miedzynarodowych SGH ” 32: 7–22.
• Jemielniak, Dariusz (red.) 2012. Badania jakościowe. Podejścia i teorie. Warszawa: WN PWN.
• Jemielniak, Dariusz. 2013a. Netnografia, czyli etnografia wirtualna – nowa forma badań etnograficznych. „Prakseologia” 154: 97–116.
• Jemielniak, Dariusz. 2013b. Życie wirtualnych dzikich. Warszawa: Poltext.
• Jemielniak, Dariusz. 2016a. Breaking the glass ceiling on Wikipedia. „Feminist Review” 113(1): 103–108.
• Jemielniak, Dariusz. 2016b. Cross–cultural management and digital societies. „Journal of Organizational Change Management” 29(1): 108–115.
• Jemielniak, Dariusz i Eduard Aibar. 2016. Bridging the gap between Wikipedia and Academia. „Journal of the Association for Information Science and Technology” 67(7): 1773–1776.
• Jemielniak, Dariusz i Maciej Wilamowski. 2017. Cultural Diversity of Quality of Information on Wikipedias. „Journal of the Association for Information Science and Technology” 68(10): 2460–2470.
• Jeran, Agnieszka. 2004. Internet jako narzędzie i przedmiot badań. „Kultura i Społeczeństwo” 4: 179–186.
• Juza, Marta. 2013. Przestrzeń społeczna w dobie Internetu: globalna sieć komunikacyjna, przestrzeń wirtualna czy część życia codziennego? „Studia Socjologiczne” 4(211): 103–123.
• Juza, Marta. 2016. Internet w życiu społecznym–nadzieje, obawy, krytyka. „Studia Socjologiczne” 1(220): 199–221.
• Kamińska, Magdalena. 2012. Andrzej to nie imię. Andrzej to stan umysłu. Mem „advice pole” a współczesne transformacje polskości. „Transformacje” 1–4: 203–222.
• Kamińska, Magdalena. 2014. Autoetnografia jako technika badań etnograficznych w Internecie. „Przegląd Socjologii Jakościowej” 10(3): 170–183.
• Konecki, Krzysztof. 2000. Studia z metodologii badań jakościowych. Warszawa: WN PWN.
• Kosinski, Michal, David Stillwell i Thore Graepel. 2013. Private traits and attributes are predictable from digital records of human behavior. „Proceedings of the National Academy of Sciences” 110(15): 5802–5805.
• Kozinets, Robert V. 2002. The field behind the screen: using netnography for marketing research in online communities. „Journal of Marketing Research” 39(1): 61–72.
• Kozinets, Robert V. 2012. Netnografia Badania etnografi czne online. Tłum. M. Brzozowska-Brywczyńska. Warszawa: WN PWN.
• Krajewski, Marek. 2013. Przeciwzłożoność. Polityki prostoty. „Studia Socjologiczne” 4(211): 37–50.
• Krzysztofek, Kazimierz. 2011. W stronę maszyn społecznych. Jaka będzie socjologia, której nie znamy? „Studia Socjologiczne” (2 (201)): 123–145.
• Krzysztofek, Kazimierz. 2012. Big Data society technologie samozapisu i samopokazu: ku humanistyce cyfrowej. „Transformacje” 1(4): 223–257.
• Krzyworzeka, Amanda i Paweł Krzyworzeka. 2012. Etnografia w badaniu wiedzy ukrytej. „e–mentor” 1(43): 66–69.
• Labaree, R.V. 2002. The risk of ‘going observationalist’: negotiating the hidden dilemmas of being an insider participant observer. „Qualitative Research” 2(1): 97–122.
• Latusek, Dominika i Dariusz Jemielniak. 2007. (Dis)trust in Software Projects: A Thrice Told Tale. On Dynamic Relationships between Software Engineers, IT Project Managers, and Customers. „The International Journal of Technology, Knowledge and Society” 3(10): 117–125.
• Lazer, David, Alex Sandy Pentland, Lada Adamic, Sinan Aral, Albert Laszlo Barabasi, Devon Brewer, Nicholas Christakis, Noshir Contractor, James Fowler i Myron Gutmann. 2009. Life in the network: the coming age of computational social science. „Science” 323(5915): 721–723.
• Lazer, David i Jason Radford. 2017. Data ex Machina: Introduction to Big Data. „Annual Review of Sociology” 43(1): 19–39.
• Lobo, L. 1990. Becoming a marginal native. „Anthropos” 85: 125–138.
• Lokot, Tetyana i Nicholas Diakopoulos. 2016. News Bots: Automating news and information dissemination on Twitter. „Digital Journalism” 4(6): 682–699.
• Lupton, Deborah. 2012. Digital sociology: an introduction. Sydney: University of Sydney.
• Madsen, Anders Koed, Mikkel Flyverbom, Martin Hilbert i Evelyn Ruppert. 2016. Big Data: Issues for an international political sociology of data practices. „International Political Sociology” 10(3): 275–296.
• Marcus, George E. 1995. Ethnography in/of the World System: The Emergence of Multi–Sited Ethnography. „Annual Review of Anthropology” 24: 95–117.
• Marr, Bernard. 2016. Big Data in Practice: How 45 Successful Companies Used Big Data Analytics to Deliver Extraordinary Results. New York: John Wiley & Sons.
• Mason, Jennifer. 2006. Mixing methods in a qualitatively driven way. „Qualitative Research” 6(1): 9–25.
• Mayer-Schönberger, Viktor, Kenneth Cukier i Michał Głatki. 2014. Big data: Rewolucja, która zmieni nasze myślenie, pracę i życie. Tłum. M. Głatki. Warszawa: MT Biznes.
• McCarthy, Matthew T. 2016. The big data divide and its consequences. „Sociology Compass” 10(12): 1131–1140.
• Mikołajewska-Zając, Karolina i Olga Rodak. 2016. Platformy spółdzielcze jako próba rewizji korporacyjnego modelu gospodarki współdzielonej. „e–mentor” (4 (66)): 67–73.
• Miller, Daniel i Don Slater. 2001. The Internet: an ethnographic approach. Oxford: Berg Publishers.
• Millington, Brad i Rob Millington. 2015. ‘The Datafication of Everything’: Toward a Sociology of Sport and Big Data. „Sociology of Sport Journal” 32(2): 140–160.
• Modliński, Artur. 2015. The ice bucket challenge as an innovative social campaign. W: M. Starnawska (ed.). Social, innovative and financial dimensions of enterprising organizations. Gdańsk: Gdansk University of Technology.
• Murphy, John W. i Christian A. Schlaerth. 2010. Where are your data? A critique of secondary data analysis in sociological research. „Humanity & Society” 34(4): 379–390.
• Narayan, K. 1993. How native is a “native” anthropologist? „American Anthropologist” 95(3): 671–686.
• Newman, Mark, Albert-Laszlo Barabasi i Duncan J. Watts. 2011. The structure and dynamics of networks. Princeton: Princeton University Press.
• Orton-Johnson, Kate i Nick Prior. 2013. Digital sociology: Critical perspectives. Lon-don–New York: Springer.
• Palla, Gergely, Albert–László Barabási i Tamás Vicsek. 2007. Quantifying social group evolution. „Nature” 446: 664.
• Pazaitis, Alex, Primavera De Filippi i Vasilis Kostakis. 2017. Blockchain and value systems in the sharing economy: The illustrative case of Backfeed. „Technological Forecasting and Social Change” 125: 105–115.
• Pazaitis, Alex, Vasilis Kostakis i Michel Bauwens. 2017. Digital economy and the rise of open cooperativism: the case of the Enspiral Network. „Transfer: European Review of Labour and Research” 23(2): 177–192.
• Przegalińska, Aleksandra. 2016. Istoty Wirtualne. Jak fenomenologia zmieniała sztuczną inteligencję. Kraków: Universitas.
• Przegalińska, Aleksandra i Dariusz Jemielniak. 2015. Jakościowe metody badawcze interakcji wirtualnych. W: M. Kostera (red.). Metody badawcze w zarządzaniu humanistycznym Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
• Rheingold, Howard. 1994. The Virtual Community: Surfing the Internet. London: Minerva.
• Rios, Victor M, Nikita Carney i Jasmine Kelekay. 2017. Ethnographies of Race, Crime, and Justice: Toward a Sociological Double–Consciousness. „Annual Review of Sociology” 43: 493–513.
• Rodak, Olga. 2017. Twitter jako przedmiot badań socjologicznych i źródło danych społecznych: perspektywa konstruktywistyczna. „Studia Socjologiczne” 3(226): 209–236.
• Ruhleder, Karen. 2000. The Virtual Ethnographer: Fieldwork in Distributed Electronic Environments. „Field Methods” 12(3): 3–17.
• Rybas, Natalia i Radhika Gajjala. 2007. Developing cyberethnographic research methods for understanding digitally mediated identities. „Qualitative Social Research” 8(3): http://www.qualitative–research.net/index.php/fqs/article/view/282/620.
• Saja, Krystian. 2015. Kultura wobec praksis w ujęciu antropologicznym. „Kultura– Społeczeństwo–Edukacja” 8(2): 59–72.
• Savage, Mike i Roger Burrows. 2009. Some Further Reflections on the Coming Crisis of Empirical Sociology. „Sociology” 43(4): 762–772.
• Schroeder, Ralph i Ann-Sophie Axelsson (red.). 2006. Avatars at work and play: Collaboration and interaction in shared virtual environments. Dordrecht: Springer.
• Shifman, Limor. 2014. Memes in digital culture. Cambridge, MA: MIT Press.
• Smith, Aaron i Monica Anderson. 2016. 5 facts about online dating. „Pew Research Center”: http://www.pewresearch.org/fact–tank/2016/02/29/5–facts–about–online– dating/.
• Spillman, Lyn. 2014. Mixed methods and the logic of qualitative inference. „Qualitative Sociology” 37(2): 189–205.
• Stankiewicz, Piotr. 2011. Od przekonywania do współdecydowania: zarządzanie konfliktami wokół ryzyka i technologii. „Studia Socjologiczne” 4(203): 95–119.
• Stasik, Agata. 2015. Obywatel współbadacz, czyli o pożytkach z dzielenia laboratorium – renegocjowanie umowy pomiędzy naukowcami a amatorami. „Studia Socjologiczne” 4(219): 101–126.
• Stępka, Paweł i Konrad Subda. 2009. Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej na wiedzy. „e–mentor” 1(28): http://www.e–mentor.edu.pl/artykul/index/numer/28/id/618.
• Szlendak, Tomasz. 2006. Nefemerydy w morzu sieciowym: ucieczka emocji z klatki postprywatności. „Kultura i Społeczeństwo” 50(1–2): 105–128.
• Szlendak, Tomasz i Krzysztof Olechnicki. 2017. Nowe praktyki kulturowe Polaków. Warszawa: WN PWN.
• Szlendak, Tomasz i Krzysztof Pietrowicz. 2005. Kultura konsumpcji jako kultura wyzwolenia? Między krytyką konsumeryzmu a społeczeństwem opartym na modzie. „Kultura i Społeczeństwo” XLIX(3): 85–108.
• Szpunar, Magdalena. 2004. Społeczności wirtualne jako nowy typ społeczności – eksplikacja socjologiczna. „Studia Socjologiczne” 2(173): 95–133.
• Szpunar, Magdalena. 2010. Internet w procesie realizacji badań. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Szpunar, Magdalena. 2016. Humanistyka cyfrowa a socjologia cyfrowa. Nowy paradygmat badań naukowych. „Zarządzanie w Kulturze” 4: 355–369.
• Sztompka, Piotr. 2005. Socjologia wizualna: fotografia jako metoda badawcza. Warszawa: WN PWN.
• Tinati, Ramine, Susan Halford, Leslie Carr i Catherine Pope. 2014. Big data: methodological challenges and approaches for sociological analysis. „Sociology” 48(4): 663–681.
• Turner, Jonathan H. i Alexandra Maryanski. 2004. Analiza sieciowa. W: J.H. Turner (red.). Struktura teorii socjologicznej. Tłum. G. Woroniecka. Warszawa: WN PWN.
• Wang, Tricia. 2013. Big data needs thick data. „Ethnography Matters” 13: http://ethnographymatters.net/2013/05/13/big–data–needs–thick–data/.
• Wojciechowski, Adam. 2004. Rozległość kontaktów i siła wzajemnej pomocy w sieci powiązań społecznych. „Studia Regionalne i Lokalne” 3(17): 75–87.
• Wolf, Daniel R. 1991. The Rebels: A brotherhood of outlaw bikers. Toronto: University of Toronto Press.
• Youyou, Wu, Michal Kosinski i David Stillwell. 2015. Computer–based personality judgments are more accurate than those made by humans. „Proceedings of the National Academy of Sciences” 112(4): 1036–1040.
• Zaród, Marcin. 2015. Działanie, doświadczenie, wiedza. Wokół prac Harry’ego Collinsa. „Przegląd Socjologii Jakościowej” 11(4): 192–206.
• Zaród, Marcin. 2017. Hakerzy i kolektywy hakerskie w Polsce. Od operacjonalizacji do laboratoriów i stref wymiany. „Studia Socjologiczne” 334(1): 225–253.