Wizja Boga w Faraonie Bolesława Prusa – analiza lingwistyczna określeń jednowyrazowych

• Authors: Violetta Machnicka

Title variants

EN

The picture of God in Faraon by Bolesław Prus. Some chosen aspects of the linguistic analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule starano się omówić Prusowską wizję religii, zwłaszcza Boga, zawartą w powieści o starożytnym Egipcie. Tekst składa się z dwóch zasadniczych części: 1) „Geneza Faraona”, 2) „Religie w Faraonie. Jednowyrazowe określenia Boga/bóstw”. Autorka przybliża czytelnikowi przede wszystkim zawartość semantyczno-stylistyczną leksemu Bóg/bóg, uwarunkowaną rzeczywistością historyczną i powieściową, a także sposobem prezentacji, uzależnionym od rodzaju narracji (narrator XIX-wieczny i starożytny). Analizie poddano również inne, jednowyrazowe określenia Boga/bogów, zwłaszcza imiona poszczególnych postaci boskich. Tekst zamyka konkluzja o monoteistycznym obrazie Boga w Faraonie, przy czym ów monoteizm obejmuje dwie niezupełnie tożsame istoty – jedną z nich jest Bóg ogólnoludzki, najbliższy Prusowi, drugą zaś Bóg żydowski, traktujący swój lud w sposób wyjątkowy, jako naród wybrany. Politeistyczną wizję bogów ukazanych w Faraonie tłumaczą głównie względy wychowawczo-polityczno-ekologiczne.

EN

The article intends to outline Prus’ vision of religion, and of God in particular, included in the novel on ancient Egypt. The text comprises two basic parts: 1) “Genesis of Faraon”, 2) “Religions in Faraon”. One-word terms relating to God/gods. Essentially, the author discusses the semantic and stylistic content of the lexeme God/gods conditioned by the historical and literary reality as well as its discursive presentation which, in turn, depends on the type of narration (a 19th century narrator and an ancient one). Moreover, other one-word terms relating to God/gods are analysed, vitally the names of particular divine forms. The paper’s conclusion is that Faraon offers a monotheistic picture of God albeit the monotheism incorporates two beings which cannot be fully identified with each other. One of them is God in the general sense, with whom Prus seems closely affiliated, and the other one is the Jewish God who treats his followers as the chosen people. The polytheistic vision of gods pictured in Faraon can be accounted for primarily by educational, political and ecological factors.

Keywords

PL

Bolesław Prus; Faraon; Bóg

EN

Bolesław Prus; Faraon; God

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2013
• Volume: LIX
• Pages: 107-121

Dates

published

2013

Contributors

author

Violetta Machnicka

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki Stosowanej

References

• Borowiecki Stefan, 1938, Lęki sytuacyjne Prusa, odbitka z „Rocznika Psychiatrycznego” (1938, 32), Warszawa, s. 1–48
• Fita Stanisław, 2002, Oblicza Boga w twórczości Bolesława Prusa, „Zeszyty Karmelitańskie”, 1, s. 102–110
• Fita Stanisław, 2008, „Pozytywista ewangeliczny”. Problematyka religijna w twórczości Bolesława Prusa, [w:] „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 5–69
• Gloger Maciej, 2007, Bolesław Prus i dylematy pozytywistycznego światopoglądu, UKW, Bydgoszcz
• Głowacki Aleksander (Prus Bolesław), 1959, Listy, oprac. K. Tokarzówna, PIW, Warszawa
• Góralski Henryk, 1958, Życie pełne lęków, „Kierunki”, 38, s. 6–7
• Kieresiński Zbigniew, 1932, U źródeł twórczych Faraona, „Wiadomości Literackie”, 1, s. 7
• Kleiner Juliusz, 1932, Powieść o władcy i państwie, „Wiadomości Literackie”, 1, s. 5
• Kopaliński Władysław, 1991, Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Kraków
• Kowalczuk Urszula, 2003, Egipt Bolesława Prusa. Faraon, [w:] Bolesław Prus. Pisarz. Publicysta. Myśliciel, red. M. Woźniakiewicz-Dziadosz, S. Fita, UMCS, Lublin, s. 153–163
• Kulczycka-Saloni Janina, 1940–1946, Wizja świata egipskiego w Faraonie Bolesława Prusa, „Prace Polonistyczne”, ser. 4, s. 37–57
• Kulczycka-Saloni Janina, 1955, O Faraonie. Szkice, Ossolineum, PAN, Wrocław
• Kulczycka-Saloni Janina, 1967, Faraon Bolesława Prusa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa
• Machnicka Violetta, 2005, Konstrukcje peryfrastyczne związane ze śmiercią na tle innych określeń omownych w Faraonie Bolesława Prusa, „Styl”. Rocznik Międzynarodowy [Belgrad], 4, red. M.Ž. Čarkić, 2005, s. 343–355
• Machnicka Violetta, 2011, Peryfrazy Bolesława Prusa, UPH w Siedlcach, Siedlce
• Markiewicz Henryk, 1952, Realizm Faraona, „Twórczość”, 4, s. 134–147
• Martuszewska Anna, 2003, Stracone złudzenia młodego faraona, [w:] Prus i inni. Prace ofiarowane Prof. Stanisławowi Ficie, oprac. J.A. Malik, E. Paczoska, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 151–170
• Mikołajczak Bożena, 1976, Porównania w Faraonie Bolesława Prusa, „Studia Polonistyczne”, 3, s. 105–114
• Niwiński Andrzej, 2004, Bóstwa, kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Świat Książki, Warszawa
• Parandowski Jan, 1932, Faraon, „Wiadomości Literackie”, 1, s. 4.
• Pauszer-Klonowska Gabriela, 1975, Trudne życie. Opowieść o Bolesławie Prusie, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin
• Prus Bolesław, 1950, Pisma, red. Z. Szweykowski, t. 27–29, Książka i Wiedza, Warszawa
• Prus Bolesław, 1953–1970, Kroniki, t. 1–20, oprac. Zygmunt Szweykowski, PIW, Warszawa
• Rumińska Magdalena, 2004, Elementy karnawałowe w kreacji bohaterów Faraona, „Studia Filologiczne”, 3, s. 125–129
• Skorupska-Raczyńska Elżbieta, 2007, „...Na żółte wzgórza libijskie padł złowrogi cień”. O funkcji barw w językowej kreacji starożytnego świata w Faraonie Bolesława Prusa, [w:] Studia językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, red. M. Białoskórska, Szczecin, s. 135–152
• Szaruga Leszek, 1975, Faraon jako powieść o państwie, „Teksty”, 5, s. 87–103
• Szweykowski Zygmunt, 1972, Twórczość Bolesława Prusa, PIW, Warszawa
• Tokarzówna Krystyna, Fita Stanisław, 1969, Bolesław Prus 1847–1912. Kalendarz życia i twórczości, red. Z. Szweykowski, PIW, Warszawa
• Tomkowski Jan, 1984, Pozytywista w poszukiwaniu religii, „Znak”, s. 447–457
• Ziejka Franciszek, 1974, Tajemnice Faraona, „Ruch Literacki”, 1, s. 19–30

Identifiers

ISSN

0076-0390