Miasta pruskie przed i po pierwszym pokoju toruńskim z 1 II 1411 r.

• Authors: Tandecki Janusz

Title variants

EN

The Prussian towns before and after the First Peace of Toruń of February 1st, 1411

• Conference: czasopismo (rocznik)
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Miasta pruskie – szczególnie te, które były zaliczane do tzw. wielkich – odegrały ważną rolę w działaniach politycznych i militarnych toczących się zarówno przed, w trakcie, jak i po wielkiej wojnie Polski i Litwy z zakonem krzyżackim (1409–1411), a wydarzenia te miały niewątpliwy wpływ na zmieniający się stopniowo ich stosunek do wielkiego mistrza i całego Zakonu i odwrotnie. Przed 1411 r. wielkie miasta pruskie cieszyły się stosunkowo dużymi wolnościami, jeżeli idzie o sprawy gospodarcze, wewnętrzne i kontakty z innymi ośrodkami miejskimi, porównywalnymi z prawami innych ośrodków hanzeatyckich. Znacznie skromniej – na tym tle – wyglądały w państwie zakonnym prawa miast małych. Klęska Zakonu w wojnie z państwem polsko–litewskim zakończona Pierwszym Pokojem Toruńskim, połączona z utratą wiary w odbudowę dawnej siły Krzyżaków, wywarły duży wpływ zarówno na dalszą emancypację polityczną wielkich miast, jak i zwiększenie aspiracji i znaczenia małych pruskich ośrodków miejskich. Jednym z powodów tego stanu był fakt, że w okresach nasilania wzajemnych konfliktów, zarówno stany pruskie jak i Zakon próbowały przeciągnąć te ostatnie na swoją stronę. Finalnym następstwem zatargów stanów pruskich z władzą feudalną było zbrojne wystąpienie tych pierwszych w 1454 r. przeciw Krzyżakom i wybuch wojny trzynastoletniej, zakończonej w 1466 r. drugim Pokojem Toruńskim.

EN

Prussian towns - especially those that were included in the so-called “great cities” - played an important role in the political and military activities taking place before, during and after the great Polish-Lithuanian war with the Teutonic Order (1409-1411). Additionally, these events had a definite impact on their gradually changing attitude towards the Great Master and the whole Order, and vice versa. Before 1411, the great Prussian cities enjoyed relatively large privileges when it comes to economic affairs, internal matters and contacts with other cities, similar to the rights of other centers of the Hanseatic League. Rights of the small towns were in the Teutonic state much more modest from this perspective. The defeat of the Teutonic Order in the war with the Polish-Lithuanian Commonwealth which was ended by the Peace of Toruń, combined with the loss of faith in the restoration of the old power of the Teutonic Knights, had a significant impact on the continuing political emancipation of the big cities, as well as, increase of the aspirations and the importance of small Prussian cities. One of the reasons for this was that in the periods of intensification of mutual conflicts, both the Prussians estates and the Teutonic Order tried to win the cities over. The final consequence of disputes of the Prussian estates with the feudal authorities was outbreak of the Thirteen Years War against the Knights in 1454 which ended in 1466, with the Second Peace of Toruń.

Keywords

PL

Prusy; Pierwszy pokój toruński; miasta pruskie

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2012
• Issue: 19
• Pages: 109-117

Dates

published

2012-11-27

Contributors

author

Tandecki Janusz

• Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Acten der Ständetage Preußens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, hrsg. v. M. Toeppen, Bd. 1, Leipzig 1974
• Archiwum Państwowe w Toruniu, Katalog I, nr 1068, 1074, 1104
• Biskup M., Der Deutsche Orden und die Freiheiten der großen Städte in Preußen vom 13. bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts [w:] Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu den Ständen in Livland, Preussen und im Deutschen Reich, hrsg. V. U. Arnold, Marburg 1993
• Biskup M., Rola miast w reprezentacji stanowej Królestwa Polskiego i Prus Krzyżackich w XIV i XV w., „Czasopismo Prawno-Historyczne“, t. 30, 1978, z. 1
• Buchholz F., Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte, Braunsberg 1934
• Cieślak E., Przywileje wielkich miast pruskich w XV w. jako etap rozwoju samorządu miejskiego, „Rocznik Gdański“, t. 25, 1966
• Cieślak E., Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w., Gdańsk 1960
• Czaja R., Gesellschaft und Landesherr im Ordensland Preußen zu Beginn des 15. Jahrhunderts, „Zapiski Historyczne“, t. 75, 2010, z. 4
• Czaja R., Miasta i ich posiadłości ziemskie w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII-XVI wieku, red. Z. H. Nowak, R. Czaja, Toruń 2000
• Czaja R., Miasta pruskie a zakon krzyżacki. Studia nad stosunkami między miastem a władzą terytorialną w późnym średniowieczu, Toruń 1999
• Die Hanserecesse von 1431-1476, hrsg. v. G. von der Ropp, Bd. 3, 1881
• Górski K., Początki reprezentacji rycerstwa w stanach państwa krzyżackiego, „Zapiski Historyczne”, t. 22, 1968, z. 3
• Holbach R., Die preußischen Hansestädte und die Niederlande [w:] Die preußischen Hansestädte und ihre Stellung im Nord und Ostseeraum des Mittelalters, hrsg. v. Z. H. Nowak, J. Tandecki, Toruń 1998
• Janosz-Biskupowa I., Archiwum Ziem Pruskich, Warszawa – Poznań 1974
• Jóźwiak S., Kwiatkowski K., Szweda A., Szybkowski S., Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, Malbork 2010
• Koczy L., Polityka bałtycka zakonu krzyżackiego, Gdańsk 1936
• Lalik T., Geneza sieci miasteczek w Polsce średniowiecznej [w:] Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa-Poznań-Toruń 1976
• Neitmann K., Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preußen 1230-1449. Studien zur Diplomatie eines spätmittelalterlichen deutschen Territorialstaates, Köln – Wien 1986
• Pelech M., Die Hochmeisterlichen Räte vom Jahre 1412. Ihre Tätigkeit und Bedeutung, „Blätter für deutsche Landesgeschichte“, Bd. 119, 1983
• Sarnowsky J., Die preussischen Städte in der Hanse, „Hansische Geschichtsblätter“, Jg. 112, 1994
• Simpson P., Geschichte der Stadt Danzig, Bd. 1, Danzig 1913
• Skowrońska-Kamińska R., Posłowie wielkich miast pruskich w latach 1411-1454, Malbork 2007
• Tandecki J., Polityczna rola miasta – narastanie konfliktu Torunia z krzyżakami oraz udział miasta w wielkiej wojnie Zakonu z Polska i Litwą 1409-1411 [w:] Historia Torunia, t. 1, red. M. Biskup, Toruń 1999
• Tandecki J., Struktury administracyjne i społeczne oraz formy życia w wielkich miastach Prus Krzyżackich i Królewskich w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych, Toruń 2001
• Werner P., Stellung und Politik der preußischen Hansestädte unter der Herrschaft des Ordens bis zu ihrem Übertritt zur Krone Polen, Königsberg 1915