Pomoce dydaktyczne jako istotny element w edukacji uczniów z dysfunkcją wzroku

• Authors: Kornelia Czerwińska

Title variants

EN

Teaching aids as a significant element in the education of students with visual impairments

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Pomoce dydaktyczne są niezwykle ważnym elementem systemu kształcenia uczniów z niepełnosprawnością. Umożliwiają lub ułatwiają im poznanie rzeczywistości, szczególnie w przypadku zaburzeń określonego kanału percepcji. Podstawowym zadaniem pomocy tyflodydaktycznych jest dostarczenie jak największej liczby danych, które nie są samorzutnie percypowane w sytuacji osłabionego widzenia czy jego braku. Popularną klasyfikacją pomocy tyflodydaktycznych jest podział ze względu na wykorzystywanie zmysłów, który pozwala wyróżnić: materiały przekazujące informacje drogą wzrokową – tzw. zaadaptowane pomoce wizualne, materiały bazujące na kanale dotykowym – tzw. pomoce dotykowe, materiały, z których korzysta się za pomocą słuchu – tzw. pomoce dźwiękowe. Właściwości i funkcje poszczególnych typów pomocy tyflodydaktycznych są odmienne. Istotne jest, aby nauczyciel znał specyfikę różnych rodzajów materiałów dydaktycznych oraz potrafił właściwie dobierać i (lub) adaptować je do potrzeb edukacyjnych uczniów z dysfunkcją wzroku.

EN

Teaching aids constitute a very important element of the education system for students with disabilities. They make it possible or easier for them to learn about the world, particularly if one of the perception channels is disturbed. The basic role of teaching aids for students with visual impairments is to provide maximum information which is not spontaneously perceived because of impaired vision. Such aids are usually grouped into categories based on the sense through which they can be explored. And so there are devices and materials based on vision – called adapted visual aids, materials based on the sense of touch – called tactile aids, and materials based on the sense of hearing – called auditory aids. The categories differ from one another in their features and functions. It is critical that the teacher be familiar with teaching aids of various categories, and that she or he be able to appropriately select and/or adapt them to the needs of students with visual impairments.

Keywords

PL

niewidzenie; słabowzroczność; pomoce dydaktyczne; adaptacja pomocy dydaktycznych

EN

blindness; low vision; teaching aids; adapting teaching aids for persons with visual; impairment

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2013
• Issue: 4(22)
• Pages: 173-196

Contributors

author

Kornelia Czerwińska

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

References

• Adamowicz-Hummel, A. (2001). Posługiwanie się wzrokiem przez dzieci słabo widzące. W: S. Jakubowski
• (red.), Poradnik dydaktyczny dla nauczycieli realizujących podstawę programową
• w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi.
• (s. 35–50). Warszawa: MEN.
• Adamowicz-Hummel, A. (2008). Strategie radzenia sobie z nie zaadaptowanym materiałem dydaktycznym
• – wykorzystanie pomocy optycznych i nieoptycznych w nauczaniu osób z dysfunkcją
• wzroku. W: K. Czerwińska (red.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób
• niewidomych i słabo widzących. (s. 139–150). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Adamowicz-Hummel, A. (2010). Rehabilitacja wzroku dzieci słabowidzących. W: T. Żółkowska
• (red.), Dajmy szansę niewidomym i słabowidzącym. Poradnik metodyczny dla nauczycieli.
• (s. 71–88). Szczecin: Wyższa Szkoła Humanistyczna TWP.
• Artidi, A. (2001). Kontrast barwny a słabowzroczność. Materiały Tyflologiczne, 11, 117–128.
• Chojecka, A., Magner, M., Szwedowska, E., Więckowska, E. (2008). Nauczanie niewidomych
• dzieci rysunku. Przewodnik dla nauczyciela. Laski: Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi.
• Czerwińska, K. (2007a). Adaptacja materiałów do nauki czytania i pisania dla dzieci słabo widzących.
• Wychowanie na co dzień, 9, 16–21.
• Czerwińska, K. (2007b). Potrzeby i możliwości osób słabowidzących. W: D. Gorajewska (red.), Poznajemy
• ludzi z niepełnosprawnością. (s. 43–50). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Czerwińska, K. (2007c). Potrzeby i możliwości osób niewidomych. W: D. Gorajewska (red.), Poznajemy
• ludzi z niepełnosprawnością. (s. 51–57). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Czerwińska, K. (2007d). Zastosowanie wiedzy o umyśle w edukacji niewidomych. Niepełnosprawność
• i Rehabilitacja, 2, 81–87.
• Czerwińska, K. (2008a). Języki obce a osoby z dysfunkcją wzroku. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Czerwińska, K. (red.). (2008b). Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych
• i słabo widzących. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Czerwińska, K. (2011a). Uczeń z dysfunkcją wzroku w szkole ogólnodostępnej – wybrane aspekty
• społeczne i dydaktyczne. W: J. Głodkowska (red.), Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
• w szkole ogólnodostępnej. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne.
• (s. 156–172). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Czerwińska, K. (2011b). Strategie adaptacji pomocy dydaktycznych do nauki języków obcych
• uczniów z niepełnosprawnością wzrokową. Niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział
• Nauk Pedagogicznych, Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
• Czerwińska, M. (2005). Nowoczesne formy dostępu osób niewidzących do słowa pisanego. W:
• M. Fedorowicz, T. Kruszewski (red.), Biblioterapia. Z zagadnień pomocy niepełnosprawnym
• użytkownikom książki. (s. 103–126). Tom 1. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Fedorowicz, M. (2002). Specjalne materiały czytelnicze dla osób niepełnosprawnych. Zarys dziejów
• – formy – obieg społeczny. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Fedorowicz, M. (2005). Alternatywne materiały czytelnicze i ich rola w udostępnianiu informacji
• osobom niepełnosprawnym. W: D. Gorajewska (red.), Społeczeństwo równych szans. Tendencje
• i kierunki zmian. (s. 207–216). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Frelek, M., Krajewski, M. (2008). Książki w formacie DAISY. W: M. Paplińska (red.), Edukacja
• równych szans. Uczeń i student z dysfunkcją wzroku – nowe podejście, nowe możliwości.
• (s. 63–67). Warszawa: UW.
• 194 Kornelia Czerwińska
• Gajdzica, Z. (2011). Sytuacje trudne w opinii nauczycieli klas integracyjnych. Kraków: Oficyna
• Wydawnicza Impuls.
• Golemba, B. (2007). Dostosowanie otoczenia do potrzeb dziecka słabo widzącego. Niepełnosprawność
• i Rehabilitacja, 2, 71–80.
• Helios, D. (2001). Handbuch zur Erstellung taktiler Graphiken. Karlsruhe: Universität Karlsruhe,
• Studienzentrum für Sehgeschädigte.
• Jakubowski, M. (2009). Tyflografika – historia i współczesność, metody i technologie. Tyfloświat,
• 1, 36–40.
• Jakubowski, S. (2005). Środki techniczne w rehabilitacji i edukacji osób z niepełnosprawnością
• sensoryczną. W: D. Gorajewska (red.), Społeczeństwo równych szans. Tendencje i kierunki
• zmian. (s. 149–167). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Jakubowski, S. (2008). Perspektywy aktywnego uczestnictwa osób z niepełnosprawnością wzroku
• w tworzącym się społeczeństwie informacyjnym. W: M. Czerwińska, T. Dederko (red.),
• Niewidomi w świecie książek i bibliotek. Wybrane zagadnienia. (s. 73–83). Kielce: Oficyna
• Wydawnicza STON 2.
• Knychała, J.K. (2008). Jak adaptować pomoce przeznaczone do nauki języka niemieckiego
• uczniów niewidomych i słabo widzących – wskazówki praktyczne. W: K. Czerwińska (red.),
• Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo widzących. (s. 70–81).
• Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Konarska, J. (2012). Aktywność komunikacyjna dzieci niewidomych jako warunek ich prawidłowego
• rozwoju i zapobieganie dystansowi społecznemu. W: M. Parchomiuk, B. Szabała (red.), Dystans
• społeczny wobec osób z niepełnosprawnością jako problem pedagogiki specjalnej. Tom
• I. Przyczyny – Konsekwencje – Przeciwdziałanie. (s. 177–192). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kończyk, D. (red.). (2008). Zasady adaptacji materiałów dydaktycznych do potrzeb osób słabowidzących.
• Warszawa: Wydawnictwa UW.
• Korzon, A. (2011). Funkcjonowanie uczniów z niepełnosprawnością różnego typu w klasach integracyjnych.
• W: Z. Gajdzica (red.), Uczeń z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej.
• (s. 95–104). Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza Humanitas.
• Kozłowski, G., Laskowski, M., Marciniak, M., Szymańska, B., Ślusarczyk, Cz., Witek, P., Zadrożny,
• J., Zaniewska, M., Żaczkiewicz, M. (2013). E-podręcznik dostępny dla wszystkich.
• Poradnik dla twórców elektronicznych materiałów edukacyjnych. Warszawa: Fundacja Instytut
• Rozwoju Regionalnego.
• Kupisiewicz, M. (2013). Słownik pedagogiki specjalnej. Warszawa: Wydawnictwo APS, Wydawnictwo
• Naukowe PWN.
• Loska, M. (2012). Podmiot dydaktyki specjalnej – uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
• W: J. Głodkowska (red.), Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze
• specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. (s. 91–112). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Magner, M. (2009). Grafika przybliża niewidomym świat. Laski, 1/2, 34–38.
• Majewski, T. (2002). Tyflopsychologia rozwojowa. Psychologia dzieci niewidomych i słabo widzących.
• Warszawa: Polski Związek Niewidomych.
• Marek, B. (2008). Wnioski dla praktyki rehabilitacyjnej w perspektywie adaptacji pomocy dydaktycznych
• do nauki języka angielskiego dla osób z dysfunkcją wzroku. W: B. Marek, W. Otrębski,
• B. Rodziewicz, T. Sękowski, M. Szubielska, M. Torój, A. Trojanowska-Bis (red.), Przez
• języki świata do pracy. Nowe idee w rehabilitacji zawodowej osób niewidomych i słabo widzących.
• (s. 122–131). Lublin: KUL.
• Matys, M. (2008). Tyflografika. Tyfloświat, 1(1), 36–39.
• Michnowska, M. (2007). Ocena sposobu adaptacji podręczników dla uczniów słabo widzących.
• Niepublikowana praca magisterska, Wydział Nauk Pedagogicznych, Akademia Pedagogiki
• Specjalnej, Warszawa.
• Mikołajczak-Matyja, N. (2006). Wiedza o obiektach i zjawiskach naturalnych w definicjach konstruowanych
• przez niewidomych i widzących użytkowników języka. Szkoła Specjalna, 2,
• 89–103.
• Pomoce dydaktyczne jako istotny element w edukacji uczniów z dysfunkcją wzroku 195
• Mikołajczak-Matyja, N. (2008). Obiekty i zjawiska naturalne w skojarzeniach słownych osób niewidomych
• i widzących. Szkoła Specjalna, 4, 243–255.
• Pachulska-Karska, J. (2001). Nauczanie fizyki uczniów słabo widzących. Niepublikowana praca
• podyplomowa, Wydział Nauk Pedagogicznych, Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
• Paplińska, M. (2004). Rozwój percepcji i poznania dotykowego u niewidomych dzieci. W: G. Walczak
• (red.), Wspomaganie rozwoju małych dzieci z uszkodzonym wzrokiem. Wersja CD. Warszawa:
• Wydawnictwo APS.
• Paplińska, M. (2008a). Konsekwencje wynikające z braku wzroku. W: M. Paplińska (red.), Edukacja
• równych szans. Uczeń i student z dysfunkcją wzroku – nowe podejście, nowe możliwości.
• (s. 12–19). Warszawa: UW.
• Paplińska, M. (2008b). Przyszłość pisma Braille’a – rozwój czy schyłek? W: M. Czerwińska,
• T. Dederko (red.), Niewidomi w świecie książek i bibliotek. Wybrane zagadnienia. (s. 53–62).
• Kielce: Oficyna Wydawnicza STON 2.
• Piskorska, A., Krzeszowski, T., Marek, B. (2008). Uczeń z dysfunkcją wzroku na lekcji angielskiego.
• Wskazówki metodyczne dla nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwa UW.
• Rzepka, H. (2007). Studenci niewidomi i słabowidzący – poradnik dla wyższych uczelni. Adaptacja
• materiałów informacyjnych. Kraków: Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego.
• Sękowska, Z. (1985). Pedagogika specjalna. Warszawa: PWN.
• Skrzetuska, E. (2005). Przyswajanie pisma przez uczniów ze słabym widzeniem w klasach 1–3.
• Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Skrzetuska, E. (2012). Dylematy koncepcji neonowoczesnej szkoły a niepełnosprawność ucznia.
• W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.), Wielość obszarów we współczesnej pedagogice
• specjalnej. (s. 53–64). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Smith, D. (2008). Pedagogika specjalna. Podręcznik akademicki. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo
• APS, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Stanisławski, P. (2007). Do kina z białą laską. W: D. Gorajewska (red.), Poznajemy ludzi z niepełnosprawnością.
• (s. 101–104). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
• Szyperska, M. (2008). Jak wybrać podręcznik do nauki języka angielskiego dla ucznia słabo widzącego?
• W: K. Czerwińska (red.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych
• i słabo widzących. (s. 95–103). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Tomaszewska, A. (2008). Adaptacja arkuszy egzaminacyjnych dla uczniów słabo widzących. W:
• K. Czerwińska (red.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo
• widzących. (s. 104–108). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Walter, N. (2007). Nowe media dla niewidomych i słabowidzących. Poznań: UAM.
• Walthes, R. (2005). Einführung in die Blinden- und Sehbehindertenpädagogik. München: Ernst
• Reinhardt Verlag.
• Waszkielewicz, A. (2008). Dostęp do działań dotyczących integracji społecznej. W: Polska droga
• do Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych ONZ. (s. 30–36). Kraków: Fundacja Instytut
• Rozwoju Regionalnego.
• Wdówik, P. (2008a). Nowe technologie – wyposażenie dla ucznia i studenta. W: M. Paplińska
• (red.), Edukacja równych szans. Uczeń i student z dysfunkcją wzroku – nowe podejście, nowe
• możliwości. (s. 55–62). Warszawa: Wydawnictwa UW.
• Wdówik, P. (2008b). Zasady adaptacji materiałów dydaktycznych do potrzeb osób niewidomych.
• Warszawa: Wydawnictwa UW.
• Wdówik, P. (2010). Technologie asystujące dla uczniów niewidomych w zakresie czytania i pisania.
• W: J. Witczak-Nowotna (red.), Wspomaganie uczniów z dysfunkcją wzroku w szkołach
• ogólnodostępnych. Wybrane zagadnienia. (s. 61–69). Warszawa: Wydawnictwa UW.
• Wiazowski, J. (2009). Niewidomi a rewolucja technologiczna – doświadczenia amerykańskie.
• Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 3, 83–99.
• Więckowska, E. (2008). Tyflografika – zarys problematyki. W: M. Czerwińska, T. Dederko (red.),
• Niewidomi w świecie książek i bibliotek. Wybrane zagadnienia. (s. 84–91). Warszawa: Polski
• Związek Niewidomych.
• 196 Kornelia Czerwińska
• Więckowska, E. (2009a). Zasady redagowania tyflografiki. Tyfloświat, 3, 7–13.
• Więckowska, E. (2009b). Z historii „polskiego brajla”. Laski, 3/4, 31–38.
• Witczak-Nowotna, J. (2003). Wpływ wybranych czynników na osiąganie umiejętności szkolnych
• przez słabo widzące dzieci uczące się w pierwszej klasie w szkołach ogólnodostępnych. Niepublikowana
• rozprawa doktorska, Wydział Nauk Pedagogicznych, Akademia Pedagogiki Specjalnej,
• Warszawa.
• Witek, P. (2009). Audiodeskrypcja – nowy wymiar pojmowania. Tyfloświat, 1, 21–26.