Książka musi opanować ziemie odzyskane. Z czasów pionierskich książki i czytelnictwa na Pomorzu Zachodnim (1945–1949)

• Authors: Kosman Janina

Title variants

EN

The Book Must Conquer the Recovered Territories. On the Times of Pioneer Books and Book-Reading in Western Pomerani (1945–1949)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

As a result of the border changes, which took place after the end of the II Word War, the lands east from the Odra and Nysa Luzycka Rivers were incorporated into Poland. In March 1945, a westpomeranian district was created, which was later known as the westpomeranian voivodeship. However, it was not easy to create it due to the fact that this district was inhabited by five different ethnic groups. The culture, especially the book culture, played a key role in the process of its integration and polonization. Their institutional basics were founded as soon as the war was ceased. New libraries and book shops were being opened, along with the foundation of new editorial companies. The most valid initiative was the opening of the Editorial Institution named „Polish Writing and Book”. Its members organized other different departments such as: printing, lithography, editorial, bindery, advertising, marketing, as well as a library, stamps company, production of cartons, bags and finally paper department. This institution was primarily focused on publishings concerning the history but also present problems of the West Pomeranian region. It was the most active inhabitants who popularized the readership and Polish printed words by organizing private libraries. Not only books but also the press was published with its role to be the only printed Polish word easily accessible by anyone. Moreover, it was the only source of information about current affairs in Poland and abroad. Because of that, the press was easier understood by the readers. Nevertheless, the book had its own role to play. Although the book had an influence on many groups, many of them were indifferent to a printed word, which was testified by many people from those pioneering times.

Keywords

EN

reading in Pomerania; the beginning of the Polish Pomerania; culture in Pomerania

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 107-131

Dates

published

2016

Contributors

author

Kosman Janina

• Archiwum Państwowe w Szczecinie

References

• Źródła niepublikowane
• Archiwum Państwowe w Szczecinie:
• Biuro Prezydialne Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie w Szczecinie, Komisja Kultury i Oświaty, sygn. 744.
• Biuro Prezydialne WRN w Szczecinie. Okólniki Kancelarii Rady Państwa w sprawie Komisji Oświatowych i Bibliotek 1947–1948, sygn. 6.
• „Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Pismo i Książka”: Propagowanie książki i wydawnictw na Pomorzu Zachodnim 1946, – S. Siadkowski, Poradnictwo czytelnicze, sygn. 28.
• „Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Pismo i Książka” – R. Łyczywek, Książka musi opanować ziemie odzyskane, sygn. 28.
• „Polskie Pismo i Książka. Spółdzielnia Wydawnicza”, sygn. 2–5.
• „Polskie Pismo Książka Spółdzielnia Wydawnicza w Szczecinie”, Sprawozdanie Zarządu Spółdzielni za rok 1948, sygn. 23.
• Opracowania
• Badoń S., Publiczne biblioteki powszechne w województwie szczecińskim w latach 1945–1965, Szczecin–Poznań 1969.
• Białecki T., Prasa Pomorza Szczecińskiego w latach 1945–1975, Szczecin 1978.
• Białecki T., Szczecin – przystanek na całe życie, cz. 1: Wspomnienia z lat 1933–1958, Szczecin 2009.
• Brinken J., Rola książki polskiej w pionierskich latach kultury szczecińskiej, w: Pionierskie lata kultury szczecińskiej. Materiały z sesji popularnonaukowej odbytej w Szczecinie 13 V i 28 X 1985 r., red. K. Kozłowski, Szczecin 1986.
• Codzienność historii. Katalog wystawy. Wystawa zorganizowana w sześćdziesięciolecie państwowości polskiej na Pomorzu Zachodnim / Die Alltäglichkeit der Geschichte. Katalog zur Ausstellung. Ausstellung anlässlich der sechzigjährigen polnischen Staatlichkeit in Westpommern, red. L. Karwowski, A. Bartczak i in., Szczecin 2007.
• Dąbrowicz H., Książka na Pomorzu Szczecińskim, „Rocznik-Informator Pomorza Zachodniego 1945–1948”, Szczecin 1948.
• Frankiewicz B., Polskie książki i prasa na Pomorzu Zachodnim w XIX wieku, „Ziemia i Morze” 1956, nr 8.
• Hutnikiewicz A., Wrastanie Pomorza Zachodniego w polski organizm społeczno-gospodarczy po 1945 roku, w: Kongres pomorski. Od historii ku przyszłości Pomorza, red. H. Bronk, E. Włodarczyk, Szczecin 1999.
• Karakulski J., W każdym pomorskim mieszkaniu biblioteka domowa, „Szczecin. Tygodnik Miasta Morskiego” 1946, nr 21–22.
• Kozłowski K., Główne kierunki rozwoju kultury na Pomorzu Szczecińskim w latach 1945–1980, Szczecin 1980.
• Kozłowski K., Wybrane problemy polityczne i kulturalne dotyczące relacji: Niemcy, Rosjanie i Polacy na Pomorzu Zachodnim po drugiej wojnie światowej, w: Kongres pomorski. Od historii ku przyszłości Pomorza, red. H. Bronk, E. Włodarczyk, Szczecin 1999.
• Kozłowski K., Życie kulturalne Szczecina w latach 1945–1980. Szkic historyczny, Szczecin 1994.
• Krasucki E., „Czytelnik” w Szczecinie – przyczynek do badań nad historią delegatury z lat 1945–1948, „Kronika Szczecina” XXII, 2003.
• Lachnitt W., Biczem czy entuzjazmem – wiarą czy lekceważeniem?, „Szczecin. Tygodnik Pomorza Zachodniego” 1948, nr 17–18.
• Lachnitt W., Pod znakiem Gryfa, Szczecin 1947.
• Len-ta, Na Pomorze płyną książki, „Szczecin. Tygodnik Miasta Morskiego” 1947, nr 27–28.
• Łyczywek K., Łyczywek R., Zaremba P., Ruiny, Niemcy, żołnierze radzieccy… Polska flaga nad Szczecinem po II wojnie światowej, Szczecin 2002.
• Machałek M., Przemiany wsi zachodniopomorskiej w latach 1945–1956, Szczecin 2012.
• Majorek A., Karta do dziejów czytelnictwa i książki polskiej na Pomorzu Zachodnim w wieku XIX i XX, w: Czytelnie i biblioteki w województwie koszalińskim. Wspomnienia z pola walki o utrzymanie kultury polskiej w latach 1848–1939 i o jej upowszechnienie w latach 1948–1958, Koszalin 1959.
• Matławski B., Charakterystyka dziedzictwa kulturowego przeniesionego na Pomorze Zachodnie, w: Osadnictwo polskie na Pomorzu Zachodnim 1945–1950. Mity i rzeczywistość, red. K. Kozłowski, Szczecin 2002
• Mazur J.M., Kościół katolicki wobec osadnictwa na Pomorzu Zachodnim. Wybrane problemy, w: Osadnictwo polskie na Pomorzu Zachodnim 1949–1950. Mity i rzeczywistość, red. K. Kozłowski, Szczecin 2002.
• Nieć G., Przeglądy i recenzje: R. Domke, Ziemie Zachodnie i Północne w propagandzie lat 1945–1948, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, XV, 2012, z. 2 (30).
• Nieć G., Ziemie Odzyskane jako przedmiot propagandy, informacji i promocji, w: Prasa Dolnego Śląska: teoria, tradycja, współczesność, red. J. Jarowiecki, G. Nieć, Wrocław 2007.
• Ogrodowczyk A., Nad Odrą i Bałtykiem. Osadnictwo wojskowe na zachodnich i północnych ziemiach Polski po drugiej wojnie światowej, Warszawa 1979.
• Organizujemy biblioteczki rad zakładowych przy przedsiębiorstwach Pomorza Zachodniego, „Szczecin. Tygodnik Miasta Morskiego” 1947, nr 13–14.
• Osadnictwo polskie na Pomorzu Zachodnim 1945–1950, red. K. Kozłowski, cz. I i II, Szczecin 2002–2003.
• Piotrowski W., Życie muzyczne Szczecina dawniej i dziś, „Szczecin. Tygodnik Pomorza Zachodniego” 1948, nr 11–12.
• Piskorski C., Polskie Pismo i Książka w Szczecinie (1945–1950), „Przegląd Zachodniopomorski” 1981, z. 1.
• „Rocznik-Informator Pomorza Zachodniego 1945–1948”, Szczecin 1948.
• Siadkowski S., Wystawa „Książka i jej powstanie”. Inicjatywa Spółdzielni Wydawniczej Polskie Pismo i Książka osiągnęła swój cel, „Szczecin. Tygodnik Miasta Morskiego” 1946, nr 21–22.
• Spółdzielczość walczy o oświatę dla ludności Pomorza Zachodniego, „Szczecin. Tygodnik Miasta Morskiego” 1946, nr 19–20.
• Telega S., Ośmiu literatów w drodze do Szczecina, „Szczecin. Tygodnik Pomorza Zachodniego” 1948, nr 17–18.
• Żurawski S., Działalność kulturalna ruchu zawodowego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1949, „Przegląd Zachodniopomorski” 1977, z. 1–2.