Franciszek Rzechulka (1887–1973) – droga od górnictwa do geologii

• Authors: ALEXANDROWICZ Stefan Witold

Title variants

EN

Franciszek Rzechulka (1887–1973) – from mining to geology

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Franciszek Rzechulka, górnik z wykształcenia i zawodu, w trakcie pracy w kopalniach rozwijał swoje geologiczne zainteresowania, prowadząc obserwacje w szybach i podziemnych chodnikach, a także w odsłonięciach powierzchniowych. Gromadził przy tym liczne okazy skamieniałości, skał i minerałów. W okresie międzywojennym był współpracownikiem dr. Arnolda Makowskiego, badającego węglonośne utwory karbonu na Górnym Śląsku, a po drugiej wojnie światowej współdziałał w profi lowaniu wierceń dokumentujących nowe złoża węgla kamiennego. Pozostawił po sobie bogatą kolekcję geologiczną i paleontologiczną, liczącą blisko tysiąc jednostek, przechowywaną w ubiegłych latach w Akademii Górniczo -Hutniczej, a w styczniu 2015 przekazaną do zbiorów muzealnych Oddziału Górnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego.

EN

Franciszek Rzechulka lived and worked in the Upper Silesia in a period of intensive development of coal -mines as well as during changes caused by political and economic factors. After leaving the primary school in Bytom, the secondary school in Zabrze and fi nally the technical mining school in Tarnowskie Góry, he received the degree of a mining -technician and took up work at fi rst in the mine Szomberg in Bytom. Two years later he moved to Wodzisław Śląski near Rybnik, married Amalia Schücke (of German descent) and began work as a mining -foreman in the coal-mine Emma. For the fi rst years of his employment in this mine he had been acutelyinterested in geological structure of coal -deposits, particularly in the diversifi cation of rocks accompanying coal -layers and the occurrence of fossils, which facilitate the identification and correlation of these layers. Shortly, he acquired the experience very helpful in the geological research. After the First World War a part of the Upper Silesian Coal Basin became part of Poland. In a short time the newly created State Geological Institute in Warsaw (1919) organized the small Silesian department localized in Dąbrowa Górnicza, working at the beginning under the management of a geologist, Arnold Makowski, and later – Stanisław Doktorowicz -Hrebnicki. In 1925–1935 the former undertook geological research in the region of Rybnik, using mostly the help of Franciszek Rzechulka, who knew a lot of outcrops very hopeful in these investigations. The results of the research were published in several reports (Makowski 1930–1934). During the Second World War Franciszek Rzechulka worked in the mining-firm Lignoza in Katowice, but just after the war he came back and sett led in Radlin near the Emma Mine. He was employed at once in the Regional Management of Coal-Industry in Rybnik both as a mining -technician and also as a person of great geological knowledge and experience. Few years later he participated in a “course for geologists in the mining-exploitation services”. It is noteworthy, that in this part of Upper Silesia no even one geologist worked at that time. In 1951 Franciszek Rzechulka, promoted to an older specialist of the Mine-Surveying and Geological Department in Rybnik, set out to make up a geological and palaeontological collection from mines, boreholes and outcrops of the surrounding region. The sampled material was washed by him on a sieve, to collect small fossils, microfossils and minerals from the remained material. A litt le microscope was very helpful in this activity. Selected specimens or sets of specimens were protected between two glass-plates stuck together with the Canada balsam. The whole unique collection gathered by him in this way counts about a thousand of such examples. For a few years it was stored and partly exposed in the aforementioned Department in Rybnik and in 1977 it was transported to Krakow and placed in the Chair of Stratigraphy and Regional Geology of the Academy of Mining and Metallurgy. The collection became delivered in January 2015 to the Upper Silesian Branche of the Polish Geological Institut in Sosnowiec. and German publications about geology and mining. From this period two hand-written notebooks proving the scope of his interests, were preserved. Most often he perused a Polish monthly “Przegląd Geologiczny” as well as a German journal “Glückauf”. Finally, in the middle of the year 1958, after 52 years of employment he stopped working and retired. At the farewell he left to his friends an atlas with the coats of arms of the Hanseatic states, with a dedication „Ad memoriam! F. Rzechulka 15.VII.1958”. He then left Poland to move to his children working as doctors in Germany. He died in the year of 1973 in the Federal Republic of Germany.

Keywords

PL

górnictwo węglowe; rejon Rybnika; kolekcja geologiczna; Górny Śląsk; Polska

EN

coal mining; the area of Rybnik; a geological collection; Upper Silesia; Poland

• Publisher: Polska Akademia Umiejętności
• Journal: Prace Komisji Historii Nauki PAU
• Year: 2014
• Volume: 13
• Pages: 73-97

Dates

cover

2014

Contributors

author

ALEXANDROWICZ Stefan Witold

• Polska Akademia Umiejętności

References

• ALEXANDROWICZ Stefan W. 2008: Sekcja geologiczna Komisji Fizjograficznej TNK i AU – działalność i osiągnięcia. Studia i materiały do dziejów Polskiej Akademii Umiejętności V, ss. 62–145.
• ALEXANDROWICZ Stefan W. 2014: Stanisław Zaręczny (1848–1909). Geolog – wybitny znawca Ziemi Krakowskiej. Kraków: Polska Akademia Umiejętności („Komisja Historii Nauki. Monografie” 21).
• ALEXANDROWICZ Stefan W., STĘPIEŃ Jan 2013a: Godni pamięci – znani i nieznani. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, Radio Kraków. ISBN 978-83-7676-158-9, 978-99-5584-768-7 (płyta CD).
• ALEXANDROWICZ Stefan W., STĘPIEŃ Jan 2013b: Cykl audycji radiowych o badaczach historii naturalnej z XIX i XX wieku. Prace Komisji Historii Nauki PAU XII, ss. 9–15.
• DOKTOROWICZ-HREBNICKI Stanisław 1935: Arkusz Grodziec. Objaśnienie. Mapa szczegółowa Polskiego Zagłębia Węglowego z. 2, ss. 1–218. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny.
• JURECZKA Janusz 2012: Oddział Górnośląski PIG – 90 lat służby geologicznej. Publikacja dostępna w Internecie: http://www.pgi.gov.pl/pl/oddzial-gornoslaski.html (11.04.2014).
• KLECZKOWSKI Antoni S. 2004: Studia nad przeszłością Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Kraków: Wydawnictwa AGH. ISBN 987-83-8938-892-8, 978-83-8938-892-6.
• MAKOWSKI Arnold 1927: Sprawozdanie z badań geologicznych, wykonanych na terenie arkusza Wodzisław mapy 1:25000. Posiedzenie Naukowe PIG 18, ss. 28–29.
• MAKOWSKI Arnold 1930: Badania karbonu na kopalni Emma w powiecie Rybnickim. Posiedzenie Naukowe PIG 30, ss. 4–7.
• MAKOWSKI Arnold 1931: O poziomach faunistycznych na kopalniach Rybnickich. Posiedzenie Naukowe PIG 33, ss. 43–45.
• MAKOWSKI Arnold 1933: Badania stratygrafi czne karbonu produktywnego na kopalniach Rybnickich. Posiedzenie Naukowe PIG 39, ss. 4–6.
• MAKOWSKI Arnold 1934: Podział warstw ostrawskich na kopalniach rybnickich Górnego Śląska. Posiedzenie Naukowe PIG 42, s. 7.
• RÖMER Ferdinand 1870: Geologie von Oberschlesien. Erläuterungen zur geologischen Karte von Oberschlesien. Breslau: Druck von Robert Nischkowsky.
• URBAN Halina, GRANICZNY Marek 2009: Kalendarium wydarzeń Państwowego Instytutu Geologicznego 1919–2009. Przegląd Geologiczny 57(5), ss. 358–363.
• WÓJCIK Andrzej J. 2006: Jan Hempel – górnik i geolog – autor „Mapy geognostycznej zagłębia węglowego…”. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, Studia i Materiały 32, ss. 349–359.
• ZARĘCZNY Stanisław 1894: Atlas Geologiczny Galicyi, tekst do zeszytu trzeciego. Kraków: Wydawnictwo Komisyi Fizyograficznej Akademii Umiejętności.