Czy społeczeństwo może uczyć się z doświadczenia? Problem podmiotowości społeczeństwa

• Authors: Giza Anna

Title variants

EN

Can society learn from experience? Society as a subject

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Termin „społeczeństwo” powszechnie używany jest jako podmiot różnego rodzaju twierdzeń: „społeczeństwo zmierza w stronę…”, „społeczeństwo nie ufa politykom” itp. Na poziomie teoretycznym przeważa jednak indywidualizm zarówno w wymiarze ontologicznym („społeczeństwo” jest jedynie złożeniem jednostkowych działań), jak i metodologicznym. Przy pewnej opcji teoretycznej możliwe jest jednak ujęcie społeczeństwa jako intencjonalnego, sprawczego podmiotu zdolnego do budowania struktur samowiedzy i poddającego refleksji swoje działania. W artykule dyskutowane są konsekwencje przyjęcia „nastawienia intencjonalnego” (intentional stance) w badaniu społeczeństwa.

EN

The term “society” is usually used as the subject of various statements: “society tends to…”, “society does not trust politicians”, etc. Theoretically, however, individualism prevails both ontologically (“society” is a complex of individual actions) and methodologically. However, there exists a theoretical stance that considers society as an intention-driven agent, a self-reflective subject able to build the structures of self-knowledge. The paper discusses the consequences of adapting the “intentional stance” in the study of society.

Keywords

PL

intencjonalność; podmiotowość; sprawstwo (agency); jednostka; emergentyzm; społeczeństwo; koordynacja; agregacja; zbiorowe działanie; artefakty; kultura

EN

intentionality; subjectivity; agency; individual; emergentism; society; coordination; aggregation; collective action; action; artefacts; culture

• Publisher: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej
• Journal: Zarządzanie Publiczne / Public Governance
• Year: 2014
• Issue: 3(29)
• Pages: 72-85

Contributors

author

Giza Anna

• Uniwersytet Warszawski

References

• Bourdieu P. (1991). Language and Symbolic Power. Cambridge: Harvard University Press.
• Bourdieu P. (2005). The Social Structures of the Economy. Cambridge–Malden: Polity Press.
• Chisholm R.M. (1982). The Foundations of Knowing. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Chisholm R.M. (1994). Teoria poznania, przekł. R. Ziemińska. Lublin: Instytut Wydawniczy „Daimonion”.
• Davidson D. (1980). Essays on Actions and Events. Oxford: Oxford University Press.
• Dennett D. (1971). „Intentional systems”, The Journal of Philosophy, t. 68, nr 4, s. 87-106.
• Dennett D. (1987). The Intentional Stance. Cambridge-London: MIT Press.
• Dennett D. (1997). Natura umysłów, przekł. W. Turopolski. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
• Durkheim E. (2011). Zasady metody socjologicznej, przekł. J. Szacki (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Elias N. (2008). Społeczeństwo jednostek, przekł. J. Stawiński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Epstein S. (2003). „Cognitive-experiential self-theory of personality” w: T. Millon, M.J. Lerner (red.), Comprehensive Handbook of Psychology (t. V): Personality and Social Psychology. Hoboken: Wiley & Sons.
• Giza A. (2015). „Społeczeństwo po nowoczesności”. Artykuł w pracy zbiorowej pod red. M. Lewickiego, S. Mandesa i M. Sikorskiej (w druku).
• Giza-Poleszczuk A., Marody M. (2004). Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zamiany społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Haman J. (2014). Gry wokół nas. Socjolog i teoria gier. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hirschman A.O. (1970). Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations, and States. Cambridge: Harvard University Press.
• Jasanoff S. (2005). Designs on Nature: Science and Democracy in Europe and the United States. Princeton: Princeton University Press.
• Latour B. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. New York: Oxford University Press.
• Latour B. (2009). Polityka natury: nauki wkraczają do demokracji, przekł. A. Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Latour B. (2011). Nigdy nie byliśmy nowocześni: studium z antropologii symetrycznej, przekł. M. Gdula. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Mead G.H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo, przekł. Z. Wolińska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mitnick B.M. (1992). „The theory of agency and organizational analysis”, w: N.E. Bowie, R.E. Freeman (red.), Ethics and Agency Theory. New York: Oxford University Press.
• Mitnick B.M. (1998). „Agency theory”, w: R.E. Freeman, P.H. Werhane (red.), The Blackwell Encyclopedic Dictionary of Business Ethics. Malden,
• MA: Blackwell.
• Mokrzycki E. (red.) (1984). Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, t. 1 i 2.
• Smith A. (1989). Teoria uczuć moralnych, przekł. D. Petsch. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Stasik A. (2014). Ocena ryzyka i niepewności związanych z nowymi technologiami jako wyzwanie dla demokracji. Kontrowersje wokół wydobywania gazu łupkowego w Polsce. Niepublikowana praca doktorska.
• Szacki J. (1975). Historia myśli socjologicznej (t. I i II). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tonnies F. (1988). Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury, przekł. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Touraine A. (2011). Myśleć inaczej, przekł. M. Byliniak. Warszawa: PIW.
• Weber M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo, przekł. D. Lachowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.7366/1898352932907