Nurt awangardowy w twórczości Andrzeja Nikodemowicza na przykładzie Sonorita quasi una sonata per violono, violoncello e pianoforte

• Authors: Marek Dudek

Title variants

EN

Avant-garde Current in the Works of Andrzej Nikodemowicz on the Example of Sonorita quasi una sonata per violono, violoncello e pianoforte

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W czasach, kiedy Andrzej Nikodemowicz był studentem Państwowego Konserwatorium im. M. Łysenki we Lwowie (1944-1954) w klasie kompozycji A. Sołtysa i fortepianu T. Majerskiego, życie kulturalne ZSRR było przesiąknięte politycznym nadzorem, nad którym czuwał Andriej Żdanow. Wszelkie próby sięgnięcia po inny niż wskazywał aparat partyjny język muzyczny uznawany był za antysocjalistyczny i tępiony z najwyższą surowością. Wyraźna odwilż nastąpiła po śmierci Józefa Stalina w 1953 r. Jednym z jej przejawów był Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” (od 1956 r.), na którego pierwszą edycję Nikodemowicz przyjechał z rodzinnego Lwowa. Impreza okazała się dla niego ważnym miejscem zaspokojenia ciekawości i czerpania inspiracji dla utworów idących w kierunku nowych rozwiązań. Rezultatem tych doświadczeń, skupionych wokół zjawisk brzmieniowych stał się cykl Composizione sonoristica, składający się z 4. utworów przeznaczonych na skrzypce (Sonorita per violino solo, 1966), fortepian (Sonorita per piano forte, 1966), wiolonczelę (Sonorita per violoncello solo, 1970) oraz – łączącą te 3 instrumenty – Sonoritę quasi una sonata per violino, violoncello e pianoforte powstałą w 1971 r. Kompozytor stosuje w nich szereg oznaczeń sonorystycznych wymyślonych przez siebie i tożsamych z walorami brzmieniowymi poszczególnych instrumentów. Ostatni utwór, będący przedmiotem niniejszego artykułu, wykazuje cechy neoklasyczne, szczególnie w odniesieniu do formy sonatowej, której quasi-strukturę można było w nim odnaleźć. W przestrzeni dźwiękowej twórca nawiązuje do poprzednich utworów cyklu zarówno w odniesieniu do faktury, schematów dźwiękowych (dodekafonia), jak i symboliki sonorystycznej, którą potęgują szybko zmieniająca się dynamika w skrajnych rejestrach, często wykorzystywane glissanda w zróżnicowanej konfiguracji i przenośniki oktawowe, sięgające odległych interwałów. Dzięki temu Sonorita quasi una sonata, będąc finałowym utworem cyklu staje się studium myśli i dążeń kompozytora w zakresie wykorzystania nowych technik kompozytorskich, szczególnie w zakresie brzmienia.

EN

Andrzej Nikodemowicz whose literary output concentrates mainly around religious works also displayed an interest in avant-garde musical achievements. This can hardly be called a permanent tendency since his fascinations with the „new music” are of a short-lived nature, constituting exclusively an element of satisfying the composer’s curiosity about the dodecaphonic technique and sonoristics. A representative example of these endeavours is the Composizione sonoristica cycle consisting of four pieces for violin, piano and cello and—combining these instruments—Sonorita quasi sonata… The latter, being the topic of the paper—is dominated by sound effects devised by the composer which are accompanied by motifs based on a 12-note scale, numerous clusters and variation processes drawing on neo-classical features. Thanks to this, Nikodemowicz, while making a stylistic synthesis of various epochs, preserves the continuity of his own aesthetics.

Keywords

PL

Nikodemowicz; dodekafonia; sonorystyka; muzyka współczesna; Sonorita quasi una sonata; wariacyjność

EN

Nikodemowicz; dodecaphony; sonorism; contemporary music; Sonorita quasi una sonata; variations

• Publisher: Towarzystwo Naukowe KUL & Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Teologii
• Journal: Roczniki Teologiczne
• Year: 2016
• Volume: 63
• Issue: 13: Muzykologia
• Pages: 117-140

Contributors

author

Marek Dudek

References

• Bilica Krzysztof: Roman Palester, w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. Marek Podhajski, t. II: Biogramy, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo AM w Gdańsku 2005, s. 714.
• Kowalska Małgorzata: ABC historii muzyki, Kraków: Musica Iagellonica 2001, s. 641.
• Lindstedt Iwona: Dodekafonia i serializm w twórczości kompozytorów polskich XX wieku, w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. Marek Podhajski, t. I: Eseje, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo AM w Gdańsku 2005, s. 251.
• Lindstedt Iwona: Józef Koffler, w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. Marek Podhajski, t. II: Biogramy, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo AM w Gdańsku 2005, s. 416.
• Mycielski Zygmunt: O zadaniach Związku Kompozytorów Polskich, „Ruch Muzyczny” 1949, nr 14, s. 9-10.
• Nidecka Ewa: Muzyka sakralna w twórczości Andrzeja Nikodemowicza, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2010.
• Nidecka Ewa: Technika dodekafoniczna Andrzeja Nikodemowicza na przykładzie Senorita per violino solo, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2007. Seria Sztuki Piękne. Muzyka 3, s. 39-46.
• Nikodemowicz Andrzej: Tadeusz Majerski, w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. Marek Podhajski, t. II: Biogramy, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo AM w Gdańsku 2005, s. 566.
• Sokorski Włodzimierz: Ku realizmowi socjalistycznemu w muzyce, „Ruch Muzyczny” 1949, nr 14, s. 3-4.
• Szulc-Brzyska Agnieszka: Klasyczny romantyk współczesności. Wczesna twórczość kameralna Andrzeja Nikodemowicza w kontekście jego biografii i źródeł inspiracji, Lublin: Polihymnia 2009.
• Zieliński Jan: Konstanty Régamey, w: Kompozytorzy polscy 1918-2000, red. Marek Podhajski, t. I: Biogramy, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo AM w Gdańsku 2005, s. 820.

Identifiers

DOI

10.18290/rt.2016.63.13-6