Narracja i fokalizacja zmysłowa w „Pod Mocnym Aniołem” Wojciecha Smarzowskiego. O adaptacji powieści Jerzego Pilcha

• Authors: Birkholc Robert

Title variants

EN

Narration and Sensual Focalization in „Pod Mocnym Aniołem” by Wojciech Smarzowski. On the Adaptation of Jerzy Pilch’s Book

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor próbuje dowieść funkcjonalności podziału na narrację i fokalizację zmysłową, analizując film Pod Mocnym Aniołem (2014) Wojciecha Smarzowskiego oparty na powieści Jerzego Pilcha. Przeszczepiona z literaturoznawstwa kategoria fokalizacji zmysłowej odnosi się do zmysłowych, cielesnych doznań bohaterów uobecnianych w narracji filmowej. Posługując się kategoriami narratologicznymi, autor zestawia narrację i fokalizację w powieści Pilcha z narracją i fokalizacją zmysłową w adaptacji Smarzowskiego. Podczas gdy Pilch tworzy autotematyczną opowieść o pisaniu, w filmie narracja w całości jest podporządkowana doznaniom cielesnym głównego bohatera, a nie jego aktywności narracyjnej. Artykuł zawiera charakterystykę technik audiowizualnych służących kreacji fokalizacji zmysłowej w filmie. Autor pokazuje, jak zmiana medium oraz reinterpretacja tekstu oryginalnego doprowadziły do zupełnie odmiennego przedstawiania doświadczeń cielesnych bohatera.

EN

The author tries to prove the functionality of the division into narration and sensual focalization, analyzing the film Pod Mocnym Aniołem (The Mighty Angel, 2014) by Wojciech Smarzowski, based on the novel by Jerzy Pilch. Adapted from literary studies, the category of sensual focalization refers to the characters’ bodily sensations represented within a film narrative. Using narratological categories, the author compares narration and focalization in Pilch’s novel with the narration and focalization in the film adaptation. While Pilch creates a self-reflexive novel about the process of writing, in the film narration is determined not by the narrative activity of the main character, but by his bodily experiences. The article describes audio-visual techniques which create sensual focalization in the film. The author shows how the change of the medium and the reinterpretation of the literary text led to a completely different representation of bodily experiences of the main protagonist.

Keywords

PL

narracja; fokalizacja zmysłowa; Wojciech Smarzowski; alkoholizm w kinie; doświadczenia cielesne

EN

narration; sensual focalization; Wojciech Smarzowski; alcoholism in cinema; bodily experiences

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2020
• Issue: 111 Zmysły i afekty
• Pages: 123-144

Contributors

author

Birkholc Robert

• Uniwersytet Warszawski

References

• [db]. (2013, 15 maja). Alkoholizm w odważnej wizji Smarzowskiego. Culture.pl. https://culture.pl/pl/artykul/alkoholizm-w-odwaznej-wizji-smarzowskiego
• Bachtin, M. (1970). Problemy poetyki Dostojewskiego (tłum. N. Modzelewska). Warszawa: PIW.
• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Birkholc, R. (2019). Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie. Kraków: Universitas.
• Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Universitas.
• Deleyto, C. (1991). Focalisation in Film Narrative. Atlantis, 13 (1-2), ss. 159-177.
• Denzin, N. K. (2004). Hollywood Shot by Shot. Alcoholism in American Cinema. New Jersey: Routledge.
• Elsaesser, T. (2018). Kino gier umysłowych (tłum. M. Przylipiak). W: T. Elsaesser, Kino. Maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (tłum. zbiorowe), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu: Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
• Genette, G. (1980). Narrative Discourse. An Essay in Method (tłum. J. E. Lewin). New York: Cornell University Press.
• Gieroń, A. (2014, 22 stycznia). Mocne kino w „Pod Mocnym Aniołem”. biznesistyl.pl. https://www.biznesistyl.pl/kultura/teatr-i-kino/1718_mocne-kino-w-pod-mocnym-aniolem.html
• Hven, S. (2017). Cinema and Narrative Complexity: Embodying the Fabula. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Kafka, F. (1969). Dzienniki (1910-1923) (tłum. J. Werter). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kuśmierczyk, S. (2000). Wstęga Möbiusa jako czasoprzestrzeń dzieła filmowego. Na przykładzie Pętli Wojciecha Hasa i Zabicia ciotki Grzegorza Królikiewicza. Kwartalnik Filmowy, (29-30), ss. 19-39.
• Kasperska, K. (2014, 14 stycznia). „Pod Mocnym Aniołem’’: Wywiad z Wojciechem Smarzowskim – Film zrobiłem na ostro – powinien dawać w beret. WP.PL. https://film.wp.pl/pod-mocnym-aniolem-wywiad-z-wojciechem-smarzowskim-film-zrobilem-na-ostro-powinien-dawac-w-beret-6022769435853441a
• Kwiatkowska, P. (2011). Somatografia. Ciało w obrazie filmowym. Kraków: Korporacja Ha!art.
• Lejeune, P. (2007). Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii (red. R. Lubas-Bartoszyńska, tłum. zbiorowe). Kraków: Universitas.
• Levin, J. (1995). Introduction to Alcoholism Counseling: A Bio-psycho-social Approach. New York: Taylor & Francis.
• Marks, L. (2000). The Skin of Film: Intercultural Cinema, Embodiment and the Senses. London: Duke University Press.
• Maciejewski, Ł. (2014, 10 stycznia). „Pod Mocnym Aniołem”. Wódko, pozwól żyć. Stopklatka.pl. https://archiwum.stopklatka.pl/artykul/pod-mocnym-aniolem-wodko-pozwol-zyc
• Marszałkowska, M. (2014, 1 lutego). Fizjologia choroby. polonia.sk. http://www.polonia.sk/2014/02/01/fizjologia-choroby/
• Michera, W. (2010). Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Miczka, T. (1990). Cielesny aspekt podmiotowości w kinie. W: A. Gwóźdź (red.), Kino: ciało – gest – ruch, Wrocław: Wiedza o Kulturze.
• Pilch, J. (2000). Pod Mocnym Aniołem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Piotrowicz, P. (2014, 10 stycznia). Wojciech Smarzowski: mało ambitny i niezdolny – wywiad. Onet.pl. https://wiadomosci.onet.pl/wojciech-smarzowski-malo-ambitny-i-niezdolny-wywiad/wgqj0
• Punday, D. (2003). Narrative Bodies: Toward a Corporeal Narratology. New York: Palgrave Macmillan.
• Rembowska-Płuciennik, M. (2012). Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Rosner, K. (1999). Narracja jako struktura rozumienia. Teksty Drugie, 3 (56), ss. 7-15.
• Rychcik, M. (2019). Kręcone siekierą. 9 seansów Smarzowskiego [e-book], Warszawa: Axis Mundi.
• Shusterman, R. (2010). Świadomość ciała: dociekania z zakresu somaestetyki (red. K. Wilkoszewska, tłum. W. Małecki, S. Stankiewicz). Kraków: Universitas.
• Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles: University of California Press.
• Stam, R., Burgoyne, R., Flitterman-Lewis, S. (1992). New Vocabularies In Film Semiotic. London: Routledge.
• Szczekała, B. (2018). Mind-game films. Gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej.
• Taïeb, O., Révah-Lévy, A., Moro, M. R., Baube, T. (2008). Is Ricoeur’s Notion of Narrative Identity Useful in Understanding Recovery in Drug Addicts? Qualitative Health Research, 18 (7), ss. 990-1000. https://doi:10.1177/1049732308318041
• Todorov, T. (1984). Poetyka (tłum. M. R. Mayenowa). Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Uniłowski, K. (2017). Pisarz jako gwiazdor. Przypadek Jerzego Pilcha. W: A. Werner (red.), T. Żukowski (red.), Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, Stowarzyszenie Pro Cultura Literaria.
• Zimna, J. (2006). Podmiot jako symptom. Tekstualia, 3 (6), ss. 157-171.