Republika Włoska: Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nr 131 z 2022 r. w przedmiocie zgodności z Konstytucją przepisów włoskiego prawa rodzinnego i praw pokrewnych dotyczących nadawania dzieciom nazwisk

• Authors: Berezowski Łukasz Jan

Title variants

Italian Republic: Constitutional Court Judgement No. 131 of 2022 on the Constitutionality of Italian Family Law and Related Rights on the Assignment of Surnames to Children

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In this case, the Constitutional Court of the Italian Republic overturned the validity of the contested provisions of Italian family law, which prohibited parents from giving only the mother’s surname to their child, even if they both agreed to it. The Court declared these provisions unconstitutional not only because they did not allow the will of the parents to be respected, as argued by the common courts, but also because the challenged norm was based on the presumption prescribing the father’s surname as a distinctive feature, determining the family’s identity. Despite international obligations and previous rulings of the Court, which considered the automatic assignment the father’s surname to children to be outdated and incompatible with the principle of equality, there was a lack of intervention by the legislature in this regard. As a consequence, the Court invalidated the provision of the Civil Code, along with other related regulations implying the automatic assignment of the father’s surname to children. The amendment to the family law that is under way as a result of the Italian Court’s decision implicitly provides for the attribution of both parents’ surnames to children, unless the parents agree to give the child the surname of only one of them.

Keywords

EN

Italy; assignment of surname to children; violation of the principle of equality; discrimination

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2024
• Issue: 3-4(182-183)
• Pages: 209–235

Contributors

author

Berezowski Łukasz Jan

• Dr Łukasz Jan Berezowski Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Polska University of Lodz, Faculty of Philology, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-5312-5451

References

• Dekret królewski nr 1238 z dnia 9 lipca 1939 r. (Prawo o aktach stanu cywilnego), Dz.U. z dnia 1 września 1939 r. nr 204 [Regio decreto del 9 luglio 1939, n. 1238 (Ordinamento dello stato civile, G. U. del 1 settembre 1939, n. 204)].
• Dekret ustawodawczy nr 154 z dnia 28 grudnia 2013 r. (Rewizja obowiązujących przepisów dot. pochodzenia dziecka uchwalona w trybie art. 2 Ustawy nr 219 z dnia 10 grudnia 2012 r.), Dz.U. z dnia 8 stycznia 2014 r., seria ogólna, nr 5 [Decreto Legislativo del 28 dicembre 2013, n. 154 (Revisione delle disposizioni vigenti in materia di filiazione, a norma dell’art. 2 della Legge 10 dicembre 2012, n. 219), G. U. dell’8 gennaio 2014, serie generale, n. 219)].
• Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (KPPUE) ogłoszona 7 grudnia 2000 r. w Nicei i przyjęta 12 grudnia 2007 r. w Strasburgu [Carta dei diritti fondamentali dell’Unione europea (CDFUE), proclamata a Nizza il 7 dicembre 2000 e adattata a Strasburgo il 12 dicembre 2007].
• Kodeks cywilny Królestwa Hiszpanii – Dekret królewski z dnia 24 lipca 1889 r. opublikowany w „Gaceta de Madrid” [Real Decreto de 24 de julio de 1889, disponiendo la publicación en la Gaceta de Madrid de la edición reformada del Código Civil].
• Kodeks cywilny Królestwa Włoch (Dekret królewski z dnia 25 czerwca 1865 r., Dz.U. nr 2361 – uchylony) [Codice civile del Regno d’Italia (regio decreto del 25 giugno 1865, G. U. n. 2361 – abrogato)].
• Kodeks cywilny Królestwa Włoch (Dekret królewski z dnia 16 marca 1942 r., Dz.U. z dnia 4 kwietnia 1942 r., seria ogólna, nr 262) [Codice civile del Regno d’Italia (regio decreto del 16 marzo 1942, G. U. del 4 aprile 1952, serie generale, n. 262)].
• Konstytucja Republiki Włoskiej z dnia 22 grudnia 1947 r. (Dz.U. z dnia 27 grudnia 1947 r. nr 298; tekst jednolity obowiązujący od dnia 1 stycznia 1948 r. z późniejszymi zmianami) [Costituzione della Repubblica Italiana del 22 dicembre 1947 (G. U. del 27 dicembre 1947, n. 298, ed entrata in vigore il 1 gennaio 1948 con seguenti modifiche)].
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC) sporządzona w Rzymie 4 listopada 1950 r. [Convenzione per la salvaguardia dei diritti dell’uomo e delle libertà fondamentali (CEDU) firmata a Roma il 4 novembre 1950, ratificata e resa esecutiva con la legge 4 agosto 1955, n. 848].
• Konwencja o prawach dziecka (CRC), przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r, w Nowym Jorku, ratyfikowana i implementowana Ustawą nr 176 z dnia 27 maja 1991 r. [Convenzione sui diritti del fanciullo, approvata dall’Assemblea Generale delle Nazioni Unite il 20 novembre 1989 a New York, ratificata e resa esecutiva con legge 27 maggio 1991, n. 176].
• Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW), przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 18 grudnia 1979 r. ratyfikowana i wdrożona Ustawą nr 132 z dnia 14 marca 1985 r. [Convenzione sull’eliminazione di tutte le forme di discriminazione nei confronti delle donne, firmata a New York il 18 dicembre 1979, ratificata e resa esecutiva in Italia con legge 14 marzo 1985, n. 132].
• Okólnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych nr 21 z dnia 30 maja 2006 r. dot. „Kwestii związanych z nadawaniem nazwiska matki” [Circolare dell’Ministero dell’Interno del 30 maggio 2006, n. 21, recante «Problematiche inerenti all’attribuzione del cognome materno»].
• Okólnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych nr 15 z dnia 12 listopada 2008 r. dot. „Wyjaśnienia ws. wniosków o zmianę imienia i nazwiska, o których mowa w art. 84 i kolejnych Rozporządzenia Prezydenta Republiki nr 396 z 2000 r.” [Circolare dell’Ministero dell’Interno del 12 novembre 2008, n. 15, recante «Chiarimenti in merito alle istanze di cambiamento del nome e del cognome di cui agli art. 84 e seguenti del D.P.R., n. 396/2000»].
• Okólnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych nr 54 z dnia 21 maja 2012 r. dot. „Rozporządzenia Prezydenta Republiki z dnia 13 marca 2012 r. Zmiany w Rozporządzeniu Prezydenta Republiki nr 396 z 2000 r. dot. procedury zmiany nazwiska” [Circolare dell’Ministero dell’Interno del 21 maggio 2012, n. 14, recante «D.P.R. del 13 marzo 2012, n. 54. Modifiche al D.P.R., n. 396/2000 in materia di procedimento di cambiamento del cognome»].
• Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Potenzy nr 222 z dnia 12 listopada 2021 r. (Dz.U. z dnia 26 stycznia 2022 r., pierwsza seria specjalna, nr 4, rok 2022) [Ordinanza della Corte d’appello di Potenza del 12 novembre 2021, n. 222 (G. U. del 26 gennaio 2022, prima serie speciale, n. 4 dell’anno 2022)].
• Postanowienie Sądu w Bolzano nr 78 z dnia 17 października 2019 r. (Dz.U. z dnia 8 lipca 2020 r., pierwsza seria specjalna, nr 28, rok 2020) [Ordinanza del Tribunale ordinario di Bolzano del 17 ottobre 2019, n. 78 (G.U. dell’8 luglio 2020, prima serie speciale, n. 28 dell’anno 2020)].
• Postanowienie Sądu w Lagonegro z dnia 4 listopada 2020 r. [Decreto del Tribunale ordinario di Lagonegro del 4 novembre 2020].
• Postanowienie TK nr 176 z dnia 28 stycznia 1988 r. (Dz.U. z dnia 24 lutego 1988 r. nr 8) [Ordinanza della Corte costituzionale del 28 gennaio 1988, n. 176 (G. U. del 24 febbraio 1988, n. 8)].
• Postanowienie TK nr 145 z dnia 18 kwietnia 2007 r. (Dz.U. z dnia 2 maja 2007 r. nr 17) [Ordinanza della Corte cost. del 18 aprile 2007, n. 145 (G. U. del 2 maggio 2007, n. 17)].
• Postanowienie TK nr 18 z dnia 11 lutego 2021 r. (Dz.U. z dnia 17 lutego 2021 r. nr 7) [Ordinanza della Corte cost. del 14 febbraio 2021, n. 18 (G. U. del 17 febbraio 2021, n. 7)].
• Postanowienie Sądu Najwyższego nr 25 z 2021 r. w sprawie zasadności pytania o zgodność z Konstytucją art. 23 ust. 2 Ustawy regionu Apulii nr 13 z 2001 r. w odniesieniu do art. 117 ust. 2 lit. l) Konstytucji [Ordinanza della Corte di Cassazione n. 25/2021 sulla rilevanza e non manifesta infondatezza della questione di legittimità costituzionale dell’art. 23, comma 2, della l. reg. Puglia n. 13 del 2001 rispetto all’art. 117, comma 2, lett. l) Cost.].
• Protokół nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony dnia 22 listopada 1984 r. w Strasburgu [Settimo Protocollo addizionale, firmato a Strasburgo il 22 novembre 1984, ratificato e reso esecutivo in Italia con la legge 9 aprile 1990, n. 98 (Ratifica ed esecuzione del protocollo n. 7 alla convenzione per la salvaguardia dei diritti dell’uomo e delle libertà fondamentali, adottato a Strasburgo il 22 novembre 1984)].
• Rezolucja nr 37 Komitetu Ministrów Rady Europy z dnia 27 września 1978 r. ws. równouprawnienia małżonków w prawie cywilnym [Risoluzione del Comitato dei Ministri del Consiglio d’Europa del 27 settembre 1978, n. 37, relativa all’applicazione del principio della parità di trattamento dei coniugi nel diritto civile.].
• Rozporządzenie dot. stosowania prawa o aktach stanu cywilnego w brzmieniu wprowadzonym dekretem królewskim [Królestwa Hiszpanii] z dnia 11 lutego 2000 r., obowiązującym do dnia 30 kwietnia 2021 r. [Reglamento sobre la aplicación del derecho de registro civil en la redacción introducida por el Real Decreto de 11 de febrero de 2000, vigente hasta el 30 de abril de 2021].
• Rozporządzenie Prezydenta Republiki nr 396 z dnia 3 listopada 2000 r. (Przegląd i uproszczenie przepisów prawa o aktach stanu cywilnego uchwalone w trybie art. 2 ust. 12 Ustawy nr 127 z dnia 15 maja 1997 r., Dz.U. z dnia 30 grudnia 2000 r., seria ogólna, nr 303) [Decreto del Presidente della Repubblica del 3 novembre 2000, n. 396 (Regolamento per la revisione e la semplificazione dell’ordinamento dello stato civile, a norma dell’articolo 2, comma 12, della legge 15 maggio 1997, n. 127), G. U. del 30 dicembre 2000, serie generale n. 303].
• Rozporządzenie Prezydenta Republiki nr 54 z dnia 13 marca 2012 r. („Zmiany w Rozporządzeniu Prezydenta Republiki nr 396 z 2000 r. dot. procedury zmiany nazwiska”), Dz.U. z dnia 10 maja 2012 r., seria ogólna, nr 108 [Decreto del Presidente della Repubblica del 13 marzo 2012, n. 54 (Regolamento recante modifica delle disposizioni in materia di stato civile relativamente alla disciplina del nome e del cognome prevista dal titolo X del decreto del Presidente della Repubblica 3 novembre 2000, n. 396), G. U. del 10 maggio 2012, serie generale, n. 108].
• Rozporządzenie Prezydenta Republiki nr 26 z dnia 30 stycznia 2015 r. (Rozporządzenie wykonawcze dot. realizacji art. 5 ust. 1 Ustawy nr 219 z dnia 10 grudnia 2012 r. w przedmiocie pochodzenia dziecka), Dz.U. z dnia 16 marca 2015 r., seria ogólna, nr 62 [Decreto del Presidente della Repubblica del 30 gennaio 2015, n. 26 (Regolamento recante attuazione dell’articolo 5, comma 1, della legge 10 dicembre 2012, n. 219, in materia di filiazione), G. U. del 16 marzo 2015, serie generale, n. 62].
• Ustawa nr 87 z dnia 11 marca 1953 r. (Przepisy dot. ustroju i funkcjonowania TK), Dz.U. z dnia 14 marca 1953 r., nr 62 [Legge del 11 marzo 1953, n. 87 (Norme sulla costituzione e sul funzionamento della Corte cost.), G. U. del 14 marzo 1953, n. 62].
• Ustawa nr 7 z dnia 16 marca 1956 r. (Przepisy uzupełniające dot. postępowania przed TK), Dz.U. z dnia 24 marca 1956 r., wydanie specjalne, nr 71 [Legge del 16 marzo 1956, n. 7 (Norme integrative per i giudizi davanti alla Corte cost.), G. U. del 24 marzo 1956, edizione speciale, n. 71].
• Ustawa nr 151 z dnia 19 maja 1975 r. (Reforma prawa rodzinnego), Dz.U. z dnia 23 maja 1975 r. nr 135 [Legge del 19 maggio 1975, n. 151 (Riforma del diritto di famiglia), G. U. del 23 maggio 1975, n. 135].
• Ustawa nr 184 z dnia 4 maja 1983 r. (Prawo małoletniego do rodziny), Dz.U. z dnia 17 maja 1983 r., seria ogólna, nr 184 [Legge del 4 maggio 1983, n. 184 (Diritto del minore ad una famiglia), G. U. del 17 maggio 1983, serie generale, n. 184].
• Ustawa nr 219 z dnia 10 grudnia 2012 r. (Zasady uznawania dzieci biologicznych), Dz.U. z dnia 17 grudnia 2012 r. nr 293 [Legge del 10 dicembre 2012, n. 219 (Disposizioni in materia di riconoscimento dei figli naturali), G. U. del 17 dicembre 2012, n. 293].
• Wyrok ETPC z dnia 22 lutego 1994 r., Burghartz vs. Szwajcaria [Sentenza della Corte europea dei diritti dell’uomo del 22 febbraio 1994, Burghartz contro Svizzera].
• Wyrok ETPC z dnia 16 listopada 2004 r., Ünal Tekeli vs. Turcja [Sentenza della CEDU del 16 novembre 2004, Ünal Tekeli contro Turchia].
• Wyrok ETPC z dnia 7 stycznia 2014 r., Cusan i Fazzo vs. Włochy [Sentenza della CEDU del 7 gennaio 2014, Cusan e Fazzo contro Italia].
• Wyrok ETPC z dnia 26 października 2021 r., León Madrid vs. Hiszpania [Sentenza della CEDU del 26 ottobre 2021, León Madrid contro Spagna].
• Wyrok TK nr 133 z dnia 24 czerwca 1970 r. (Dz.U. z dnia 15 lipca 1970 r. nr 177) [Sentenza della Corte cost. del 24 giugno 1970, n. 133 (G. U. del 15 luglio 1970, n. 177)].
• Wyrok TK nr 13 z dnia 24 stycznia 1994 r. (Dz.U. z dnia 9 lutego 1994 r. nr 7) [Sentenza della Corte cost. del 24 gennaio 1994, n. 13 (G. U. del 9 febbraio 1994, n. 7)].
• Wyrok TK nr 421 z dnia 6 września 1995 r. (Dz.U. z dnia 13 września 1995 r. nr 38) [Sentenza della Corte cost. del 6 settembre 1995, n. 421 (G. U. del 13 settembre 1995, n. 38)].
• Wyrok TK nr 297 z dnia 18 lipca 1996 r. (Dz.U. z dnia 31 lipca 1996 r. nr 31) [Sentenza della Corte cost. del 18 luglio 1996, n. 297 (G. U. del 31 luglio 1996, n. 31)].
• Wyrok TK nr 120 z dnia 7 maja 2001 r. (Dz.U. z dnia 16 maja 2001 r. nr 19) [Sentenza della Corte cost. del 7 maggio 2001, n. 120 (G. U. del 16 maggio 2001, n. 19)].
• Wyrok TK nr 268 z dnia 17 czerwca 2002 r. (Dz.U. z dnia 3 lipca 2002 r. nr 26) [Sentenza della Corte cost. del 17 giugno 2002, n. 268 (G. U. del 3 luglio 2002, n. 26)].
• Wyrok TK nr 61 z dnia 6 lutego 2006 r. (Dz.U. dnia 22 lutego 2006 r. nr 8) [Sentenza della Corte cost. del 6 febbraio 2006, n. 61 (G. U. del 22 febbraio 2006, n. 8)].
• Wyrok TK nr 223 z dnia 7 października 2015 r. (Dz.U. z dnia 11 listopada 2015 r. nr 45) [Sentenza della Corte cost. del 7 ottobre 2015, n. 223 (G. U. dell’11 novembre 2015, n. 45)].
• Wyrok TK nr 286 z dnia 8 listopada 2016 r. (Dz.U. z dnia 28 grudnia 2016 r. nr 52) [Sentenza della Corte cost. dell’8 novembre 2016, n. 286 (G. U. del 28 dicembre 2016, n. 52)].
• Wyrok TK nr 240 z dnia 24 października 2017 r. (Dz.U. z dnia 22 listopada 2017 r. nr 47) [Sentenza della Corte cost. del 24 ottobre 2017, n. 240 (G. U. del 22 novembre 2017, n. 47)].
• Wyrok TK nr 33 z dnia 24 stycznia 2019 r. (Dz.U. z dnia 6 marca 2019 r. nr 10) [Sentenza della Corte cost. del 24 gennaio 2019, n. 33 (G. U. del 6 marzo 2019, n. 10)].
• Wyrok TK nr 54 z dnia 12 lutego 2020 r. (Dz.U. z dnia 18 marca 2020 r. nr 12) [Sentenza della Corte cost. del 12 febbraio 2020, n. 54 (G. U. del 18 marzo 2020, n. 12)].
• Wyrok TK nr 30 z dnia 10 lutego 2021 r. (Dz.U. z dnia 10 marca 2021 r. nr 10) [Sentenza della Corte cost. del 10 febbraio 2021, n. 30 (G. U. del 10 marzo 2021, n. 10)].
• Zalecenia Rady Europy nr 1271 z dnia 28 kwietnia 1995 r. [Raccomandazioni del Consiglio d’Europa del 28 aprile 1995, n. 1271].
• Zalecenia Rady Europy nr 1362 z dnia 18 marca 1998 r. [Raccomandazioni del Consiglio d’Europa del 18 marzo 1998, n. 1362].
• Berezowski Ł.J., Ewolucja języka włoskiego kodeksu cywilnego na przykładzie analizy przepisów dotyczących instytucji prawa rodzinnego w ujęciu diachronicznym, [w:] Języki specjalistyczne w ujęciu diachronicznym i synchronicznym, red. B. Malczewska, J. Woźniakiewicz, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2020.
• Berezowski Ł.J., Ciesielka J., Italiano vero. Leksyka włoska w polszczyźnie XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2023.
• Dziennik Urzędowy Republiki Włoskiej [Gazzetta Ufficiale della Repubblica Italiana], <https://www.gazzettaufficiale.it/>.
• Gałkowski A., Nazewnictwo włoskie w polskiej rzeczywistości językowej, „Prace Komisji Neofilologicznej PAU” 2014, t. 12.
• Kosek M., Ochrona małżeństwa i rodziny we włoskim prawie rozwodowym, „Prawo w Działaniu” 2021, t. 46, nr 2.
• Krekora-Zając D., Prawo do poznania matki biologicznej według krajowego prawa rodzinnego, „Studia Prawnicze” 2014, nr 197(1).
• Kucharska A., Il matrimonio e la famiglia nel Codice civile italiano: un’analisi contrastiva dei termini e delle espressioni del C.C. del 1942 e del C.C. aggiornato nel 2022, „Neofilolog” 2022, nr 60/1.
• Liberati Buccianti G., Private Autonomy and Family Public Policy in Italy, „Białostockie Studia Prawnicze” 2022, z. 27, nr 3.
• Oficjalny serwis internetowy Senatu Republiki Włoskiej, XIX kadencja, druk Iter DDL S. 131 „Przepisy w przedmiocie nadawania nazwiska dzieciom” [Senato della Repubblica XIX Legislatura, Fascicolo Iter DDL S. 2, Disposizioni in materia di attribuzione del cognome ai figli], <https://www.senato.it/leg/19/BGT/Schede/FascicoloSchedeDDL/ebook/55178.pdf>.
• Oficjalny serwis internetowy Trybunału Konstytucyjnego Republiki Włoskiej [Sito ufficiale della Corte Costituzionale della Repubblica Italiana], <https://www.cortecostituzionale.it>.
• Podręcznik europejskiego prawa antydyskryminacyjnego, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej i Rada Europy, 2019, <https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/Handbook_non_discri_law_POL>.
• Zadravec B., Liberalna Europa – czy także w rejestracji stanu cywilnego?, „Metryka. Studia z zakresu prawa osobowego i rejestracji stanu cywilnego” 2014, nr 2.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2024.249