Holoceńska historia roślinności siedlisk mokradłowych w dolinach rzecznych dorzecza górnej Odry

• Authors: Wójcicki Krzysztof , Nita Małgorzata

Title variants

EN

Holocene vegetation history of wetland habitats in the river valleys of the upper Odra River basin

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań nad postglacjalną ewolucją roślinności siedlisk podmokłych w dolinach rzecznych Kotliny Raciborskiej. Scharakteryzowano w nim trzy, uznane za reprezentatywne, profile osadów niewielkich torfowisk starorzecznych w dolinach Osobłogi, Kłodnicy i Rudy. Wyniki analizy pyłkowej i makroszczątków wskazują na podobne uwarunkowania rozwoju siedlisk a w konsekwencji podobną historię roślinności mokradłowej w badanych dolinach i pozwalają wyróżnić następujące etapy ich rozwoju: (1) od późnego vistulianu po schyłek okresu borealnego – w zbiornikach wodnych rozwój zbiorowisk szuwaru właściwego (rzadziej wielkoturzycowego) przy współudziale roślin wodnych, zaś na siedliskach umiarkowanie wilgotnych – lasów łęgowych z udziałem wierzb i topoli; (2) okres atlantycki i subborealny – rozwój wielogatunkowych, klimaksowych lasów z dominacją olszy czarnej, w szczególności ols porzeczkowy na torfowi - skach; (3) okres subatlantycki – w warunkach antropopresji rozwój nieleśnych zbiorowisk turzycowo-mszystych, początkowo ze związku Magnocaricion, ewoluujących w kierunku zbiorowisk kwaśnych młak niskoturzycowych ze związku Caricion nigrae na torfowiskach oraz ponowny rozwój lasów łęgowych na glebach aluwialnych.

EN

The article presents the results of research on the post-glacial evolution of vegetation within wetland habitats in the river valleys of Racibórz Basin, southern Poland. Three sequences of deposits, representing small peatlands developed in the oxbow lakes of the Osobłoga, Kłodnica and Ruda Rivers, have been recognized. The results of pollen and macrofossil analyses indicate similar conditions for the development of habitats, and consequently a similar history of the wetland vegetation in the studied valleys. The following stages of vegetation changes can be distinguished: (1) from the Late Vistulian to the Late Boreal – the development of Phragmition (less frequently Magnocaricion) communities with the participation of aquatic plants in water bodies, whereas riparian forests with willows and poplars in moderately moist habitats; (2) the Atlantic and Sub-Boreal periods – multi-species, climax forests with the dominance of Alnus glutinosa, in particular communities of Ribeso nigri-Alnetum on swamps; (3) the Sub-Atlantic period – the expansion of non-forest, sedge-moss communities due to human impact, initially from the alliance Magnocaricion, evolving in acidophilic communities from the alliance Caricion nigrae on peatlands, whereas re-development of riparian forests on alluvial soils.

Keywords

PL

torfowiska; helofity; analiza pyłkowa; analiza makroszczątków; równina aluwialna; Kotlina Raciborska

EN

peatland; helophyte; pollen analysis; macrofossil analysis; alluvial plain; Racibórz Basin

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2016
• Volume: 105
• Pages: 93-105

Dates

published

2016

Contributors

author

Wójcicki Krzysztof

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Rekonstrukcji Środowiska Geograficznego

author

Nita Małgorzata

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geologii Podstawowej

References

• Abłamowicz D. 2004. Człowiek i środowisko przyrodnicze w dorzeczu górnej Odry. Stan, potrzeby i perspektywy badawcze. W: D. Abłamowicz, Z. Śnieszko (red.) Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej. Studia z obszaru Polski. Katowice: 235-252.
• Baranowska A. 2000. Wiek torfowiska koło Szumiradu (Śląsk Opolski) w świetle badań palinologicznych. Zeszyty Przyrodnicze Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 34: 69-93.
• Cappers R.T.J., Bekker R.M., Jans J.E.A. 2006. Digitale zadenatlas van Nederland. Barkhuis Publishing & Groningen University Library, Groningen: 1-502.
• Czerniak A., Okuniewska I., Tobolski K. 1981. Paleobotanical investigation of paleomeander fills at Zbrudzewo. IGCP Symposium Paleohydrology of the temperate zone. Guide-Book of excursions, Poznań: 44-49.
• Faegri K., Iversen J. 1989. Texbook of pollen analysis. IV Edition. John Wiley and Sons, Chichester: 1-328.
• Forysiak J., Kloss M., Obremska M., Żurek S. 2014. Późnoglacjalne i holoceńskie osady wybranych torfowisk dolinnych regionu łódzkiego w nawiązaniu do zmian paleośrodowiskowych. Folia Quaternaria 82: 5-30.
• Forysiak J., Kloss M., Żurek S. 2012. Wstępna charakterystyka geologiczna i paleobotaniczna torfowiska Wilczków. Studia Limnologica et Telmatologica 6(2): 95-101.
• Kac N.J., Kac S.W., Kipiani M.G. 1965. Atlas i opredelitel' plodov i semian, vstrechaiushchikhsia v chetvertichnykh otlozheniiakh SSSR. Izdatielstvo Nauka, Moskwa: 1-365.
• Klimek K. 2002. Human-induced overbank sedimentation in the foreland of the Eastern Sudety Mountains. Earth Surface Processes and Landforms 27(4): 391-402.
• Kocel K. 1997. Osady denne stawów jako wskaźnik zmian zaistniałych w środowisku przyrodni¬czym doliny Rudy. Scripta Rudensia 7: 75-84.
• Kołodziejczyk K. 2013. Analiza makroszczątków roślinnych jako podstawa oceny degradacji torfowisk użytkowanych rolniczo. Maszynopis pracy doktorskiej. Katedra Botaniki i Ekologii Roślin Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu: 1-237.
• Kowalska A. 2012. Kompleksy roślinności i krajobrazy roślinne doliny środkowej Wisły Prace Geograficzne IGiPZ PAN 232: 11-109.
• Marek S. 1965. Biologia i stratygrafia torfowisk olszynowych w Polsce. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 57: 5-265.
• Matuszkiewicz W. 2005. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 5-537.
• Nita M., Wójcicki K. 2005. Record of Holocene vegetation changes against a background of environmental conditions in the Kłodnica valley (southern Poland). Quaestiones Geographicae 24: 63-73.
• Okuniewska I., Tobolski K. 1981. Preliminary results of paleobotanical investigation of paleomeander fills at Mechlin. IGCP Symposium Paleohydrology of the temperate zone. Guide-Book of excursions, Poznań: 39-40.
• Panic I. 1992. Historia osadnictwa w księstwie opolskim we wczesnym średniowieczu. Rozprawy i studia Muzeum Śląskiego, Katowice: 5-196.
• Pawłowski D., Kloss M., Obremska M., Szymanowski M., Żurek S. 2012. Evolution of small valley mire in Central Poland as a result of hydroclimatic oscillations. Geochronometria 39(2): 133-148.
• Schweingruber F.H. 1990. Mikroskopische Holzanatomie. 3 Aufl. Eidgenőssische Forschungsanstalt für Wald, Schnee und Landschaft, Birmensdorf: 3-226.
• Skreczko S., Nita M., Szymczyk A. 2015. Torfowiska zlewni górnej Brynicy w świetle analizy pyłkowej i szczątków makroskopowych roślin. VII Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu Dynamika zmian roślinności Niżu Polskiego w dobie późnoglacjalych zmian klimatu i narastania antropopresji w holocenie. Łódź, 10–12 czerwca 2015 r.: 61.
• System Informacji Przestrzennej o Mokradłach Polski. 2006. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Falenty.
• Tobolski K. 1981. Results of paleobotanical investigation of deposits filling the paleomeander at Jaszkowo. IGCP Symposium Paleohydrology of the temperate zone. Guide-Book of excursions, Poznań: 31-35.
• Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 1-508.
• Tomaszewska K., Kołodziejczyk K., Podlaska M. 2012. Wpływ człowieka na funkcjonowanie i walory przyrodnicze torfowiska niskiego w okolicach Byczyny (województwo opolskie). Inżynieria Ekologiczna 29: 212-223.
• Walanus A., Nalepka D. 1994. POLPAL – Palinologiczna Baza Danych. Instrukcja obsługi. Inst. Bot. im. W Szafera PAN, Kraków: 1-51.
• Wójcicki K.J. 1999. Wypełnienia paleomeandrów jako wskaźnik holoceńskiej dynamiki koryta Rudy (Kotlina Raciborska). Przegląd Geograficzny 71(3): 317-326.
• Wójcicki K.J. 2006. The oxbow sedimentary subenvironment: its value in palaeogeographical studies as illustrated by selected fluvial systems in the Upper Odra catchment, southern Poland. The Holocene 16(4): 589-603.
• Wójcicki K.J. 2013. Osady biogeniczne w środowisku depozycyjnym starorzeczy. Wyd. UŚ, Katowice: 5-239.
• Żurek S. 1968. Warunki przyrodnicze rozwoju torfowiska Wizna. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 83: 233-266.
• Żurek S. 1975. Geneza zabagnienia Pradoliny Biebrzy. Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 110: 1-107.

Identifiers

ISSN

0065-1249