DZIECKO W „LUDZKIM CENTRUM AKSJOLOGICZNYM” – RÓŻNE PERSPEKTYWY WYJAŚNIENIA KANONÓW WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA

• Authors: Joanna Głodkowska

Title variants

EN

THE CHILD IN THE “HUMAN AXIOLOGICAL CENTER” – VARIOUS PERSPECTIVES IN EXPLAINING THE CANONS OF EARLY CHILDHOOD DEVELOPMENT SUPPORT

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Tematyka artykułu jest skoncentrowana na rozpoznaniu i teoretycznym ujęciu kanonów będących specyficznymi uogólnieniami, dotyczącymi obszaru diagnostyczno-rehabilitacyjnego, jakim jest wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Opracowanie odwołuje się do interdyscyplinarnych koncepcji teoretycznych i analiz empirycznych: psychologii pozytywnej, personalizmu pedagogicznego, teorii optymalnego funkcjonowania, koncepcji zadań rozwojowych, teorii wsparcia społecznego. W ich świetle ugruntowania teoretyczno-empirycznego nabierają kanony: (1) kanon szczęśliwego dzieciństwa, (2) kanon podmiotowego traktowania, (3) kanon bezpiecznego środowiska, (4) kanon rozwojowego sukcesu, (5) kanon interwencyjnego profesjonalizmu. Ich sformułowanie wskazuje, że istnieją już w tym obszarze bogate źródła umożliwiające systematyzowanie tego – uznawanego za najcenniejszy – etapu rozwoju człowieka, jakim jest okres od narodzin do 6. roku życia.

EN

The article’s focus is to identify and theoretically present canons that are specific generalizations about the assessment and rehabilitation area constituted by early childhood development support. It refers to the following interdisciplinary theoretical concepts and empirical analyses: positive psychology, pedagogical personalism, optimal functioning theory, developmental task concept, and social support theory. In the light of the above concepts and analyses, the following canons become theoretically and empirically anchored: (1) a happy childhood canon, (2) a subjective treatment canon, (3) a safe environment canon, (4) a developmental success canon, and (5) an intervention professionalism canon. Their framing suggests that there exist already substantial resources in this area that make it possible to systematize this stage of human development considered the most precious one that is the period from birth to 6 years of age.

Keywords

PL

kanony wczesnego wspomagania rozwoju dziecka; konstrukt fenomenu niepełnosprawności; autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością; kanon szczęśliwego; dzieciństwa; kanon podmiotowego traktowania; kanon bezpiecznego środowiska; kanon rozwojowego; sukcesu; kanon interwencyjnego profesjonalizmu

EN

canons of early childhood development support,; construct of the phenomenon; of disability; authorship of their own lives in people with disabilities; happy childhood canon; subjective treatment canon, safe environment canon; developmental success canon, intervention; professionalism canon

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2017
• Issue: 3(37)
• Pages: 35-58

Contributors

author

Joanna Głodkowska

• Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełnosprawnością Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, ul. Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa; tel. [phone]

References

• Anderson, L.M., Shinn. C., Fullilove,M.T., Scrimshaw, S.C., Fielding, J.E., Normand, J., Carande- Kulis, V.G. (2003). The effectiveness of early childhood development programs: A systematic review. American Journal of Preventive Medicine, 24(3), 2–46.
• Barnett, W.S. (2011). Effectiveness of early educational intervention. Science, 333, 975–978.
• Blackman, J.A. (2002). Early intervention: A global perspective. Infants & Young Children, 15(2), 11–19.
• Blair, C., Diamond, A. (2008). Biological processes in prevention and intervention: The promotion of self-regulation as a means of preventing school failure. Development and Psychopathology, 20, 899–911.
• Blok, H., Fukkink, R., Gebhardt, E., Leseman, P. (2005). The relevance of delivery mode and other programme characteristics for the effectiveness of early childhood intervention. International Journal of Behavioral Development, 29, 35–47.
• Bloom, B.S. (1964). Stability and Change in Human Characteristics. New York: Wile.
• Bowlby, J. (1953). Some pathological processes set in train by early mother-child separation. The British Journal of Psychiatry, 99(415), 265–272.
• Bowlby, J. (2005). A Secure Base: Clinical Applications of Attachment Theory. T. 393. Taylor & Bronston, W.G. (1976). Concepts and theory of normalization. W: R. Koch, J.C. Dobson (red.), The Mentally Retarded Child and His Family: A Multidisciplinary Handbook (s. 490–516). New York: Brunner/Mazel Francis.
• Buber, M. (1992). Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych. Warszawa: PAX.
• Cassidy, J., Shaver, P.R. (red.). (2002). Handbook of Attachment: Theory, Research, and Clinical Applications. New York: The Guildford Press.
• Cytowska, B., Winczura, B. (red.). (2006). Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Dagnan, D., Sandhu, S. (1999). Social comparison, self-esteem and depression in people with intellectual disability. Journal of Disability Research, 43, 372–379.
• Emerson, E., Hatton, Ch. (2008). People with Learning Difficulties in England Centre for Disability Research. Lancaster: Lancaster University.
• Feuerstein, R., Miller, R., Rand, Y.A., Jensen, M.R. (1981). Can evolving techniques better measure cognitive change? The Journal of Special Education, 15(2), 201–219.
• Feuerstein, R., Falik, L.H., Feuerstein, R.S., Rand, Y. (2002). The Dynamic Assessment of Cognitive Modifiability. The Learning Propensity Assessment Device: Theory, Instruments and Techniques. Jerusalem: The ICELP Press.
• Fletcher, H.K., Gallichan, D.J. (2016). An overview of attachment theory: Bowlby and beyond. Attachment in Intellectual and Developmental Disability: A Clinician’s Guide to Practice and Research, 8–32.
• Giddens, A. (2001). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: WN PWN.
• Głodkowska, J. (2000a). Uwarunkowania wrażliwości edukacyjnej uczniów klasy pierwszej szkoły specjalnej dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim. Psychologia Wychowawcza, 1, 43–57.
• Głodkowska, J. (2000b). Pomóżmy dziecku z upośledzeniem umysłowym doświadczać przestrzeni. Orientacja przestrzenna w teorii, diagnozie, rozwoju dziecka. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Głodkowska, J. (2004). Założenia i kontekst procesu rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną (s. 8–17). W: J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Osobowość, samorealizacja, odpowiedzialność, bezpieczeństwo, autonomia – teoria, empiria i praktyka w rehabilitacji osób z niepełnosprawnością umysłową od dzieciństwa do późnej dorosłości. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Głodkowska, J. (2005). Optymizm czy pesymizm w stylu wyjaśniania stosowanym przez młodzież z lekką niepełnosprawnością intelektualną. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 1, 153–179.
• Głodkowska, J. (2009). Wyobraźnia dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim i dzieci w normie intelektualnej. W: J. Głodkowska, A. Giryński (red.), Kreatywność osób z niepełnosprawnością intelektualną – czy umiemy myśleć inaczej? (s. 43–65). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akapit.
• Głodkowska, J. (2010). Kolory w analizie kompetencji pedagoga specjalnego. W: J. Głodkowska (red.), Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (s. 279–288). Warszawa: Wydawnictwo Akademii APS.
• Głodkowska, J. (2012). Konstruowanie umysłowej reprezentacji świata. Diagnoza, możliwości rozwojowe i edukacyjne dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną – w aspekcie stałości i zmienności w pedagogice specjalnej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akapit.
• Głodkowska, J. (2014a). Autorstwo życia a niepełnosprawność – ponawiane odczytywanie idei normalizacji. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 1, 75–97.
• Głodkowska, J. (2014b). Rozważania o podmiotowości a niepełnosprawność – u źródeł współczesnego ujęcia i w perspektywie interdyscyplinarnej. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 2, 91–109.
• Głodkowska, J. (2014c). Podmiotowość a doświadczanie zależności przez osoby z niepełnosprawnością – normalizacja jako narzędzie ideowe rehabilitacji podmiotowej. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 3(25), 87−106.
• Głodkowska, J. (2014d). Być podmiotem i stawać się autorem swojego życia – paradygmat wsparcia w przygotowaniu osób z niepełnosprawnością do budowania własnej tożsamości i wzbogacania dobrostanu. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 4(26), 9−44.
• Głodkowska, J. (2015). Autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością – konceptualizacja w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia. W: J. Głodkowska, Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności (s. 110–135). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Głodkowska, J. (2017). Dziecko Osobą – personalistyczne odczytywanie kanonów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. W: J. Głodkowska, Interdyscyplinarne konteksty wczesnej interwencji, wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (w druku).
• Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: GWP.
• Goldberg, J.S., Carlson, M.J. (2014). Parents’ relationship quality and children’s behavior in stable married and cohabiting families. Journal of Marriage and the Family, 76(4), 762–777.
• Goldberg, S. (1991). Recent developments in attachment theory and research.Canadian Journal of Psychiatry, 36, 393–400.
• Greenberg, M.T., Speltz, M.L., Deklyen, M. (1993). The role of attachment in the early development of disruptive behavior problems. Development and Psychopathology, 5, 191–213.
• Greenspan, S.I., Benderly, B.L. (2000). Rozwój umysłu. Emocjonalne podstawy inteligencji. Poznań: DW REBIS.
• Grossmann, K., Grossmann, K.E., Kindler, H. (2005). Early care and the roots of attachment and partnership representation in the Bielefeld and Regensburg Longitudinal studies. W: K.E Grossmann, K. Grossmann, E. Waters (red.), Attachment from Infancy to Adulthood: The Major Longitudinal Studies (s. 98–136). New York: Guilford Press.
• Guralnick, M.J. (2001). A developmental systems model for early intervention. Infants & Young Children, 14(2), 1–18.
• Guralnick, M.J. (2013). Developmental science and preventive interventions for children at environmental risk. Infants and Young Children, 26(4), 270–285.
• Havighurst, R.J. (1972). Developmental Tasks and Education. New York: McKay.
• Horowitz, F.D. (1988). The Concept of Risk: A Re-evaluation, Presented at the Society for Research in Child Development. Kansas City, Missouri.
• Koss, K.J., Hostinar, C.E., Donzella, B., Gunnar, M.R. (2014). Social deprivation and the HPA axis in early development. Psychoneuroendocrinology, 50, 1–13.
• Kotulak, R. (1996). Inside the Brain: Revolutionary Discoveries of How the Mind Works. Kansas City MO: Andrews & McMeel.
• Kraemer, G.W. (1992). A psychobiological theory of attachment. Behavioral and Brain Sciences, 15(3), 493–511.
• Lachapelle, Y., Wehmeyer, M.L., Haelewyck, M.C., Courbois, Y., Keith, K.D., Schalock, R., Verdugo, M.A., Walsh, P.N. (2005). The relationship between quality of life and self-determination: An international study. Journal of Intellectual Disability Research, 49, 740–744.
• Lengua, L.J., Honorado, E, Bush, N.R. (2007). Contextual risk and parenting as predictors of effortful control and social competence in preschool children. Journal of Applied Developmental Psychology, 28, 40–55.
• Luckasson, R., Borthwick-Duffy, S., Buntinx, W.H.E., Coulter, D.L., Craig, E.M., Reeve, A., Schalock, R.L., Snell, M., Spitalnik, D.M., Spreat, S., Tasse, M.J. (2002). Mental Retardation: Definition, Classification, and Systems of Supports. Washington, DC: American Association on Mental Retardation.
• Lyons-Ruth, K. (2015). Dissociation and the parent–infant dialogue: A longitudinal perspective from attachment research. Attachment, 9(3), 253–276.
• Magnusson, D., Stattin, H. (2006). The person in context: A holistic- interactionistic approach. R.M.Lerner, W. Damon (red.), Handbook of Child Psychology (s. 400–464). New York: Wiley.
• Maritain, J. (1988). Pisma filozoficzne. Kraków: Znak.
• McDermott, J.M., Troller-Renfree, S., Vanderwert, R., Nelson, C.A., Zeanah, C.H., Fox, N.A. (2013). Psychosocial deprivation, executive functions, and the emergence of socio-emotional behavior problems. Frontiers in Human Neuroscience, 7, 167.
• McLaughlin, K.A., Sheridan, M.A., Lambert, H.K. (2014). Childhood adversity and neural development: Deprivation and threat as distinct dimensions of early experience. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 47, 578–591.
• Mounier, J. (1964). Wstęp do egzystencjalizmów. Kraków: Znak.
• O’Connor, T.G., Rutter, M. (2000). Attachment disorder behavior following early severe deprivation: Extension and longitudinal follow-up. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 39(6), 703–712.
• Park, N., Peterson, C. (2003). Early intervention from the perspective of positive psychology. Prevention and Treatment, 6(1), 2–8.
• Perry, B.D. (2002). Childhood experience and the expression of genetic potential: What childhood neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind, 3(1), 79–100.
• Perry, B.D. (2009). Examining child maltreatment through a neurodevelopmental lens: Clinical applications of the neurosequential model of therapeutics. Journal of Loss and Trauma, 14(4), 240–255.
• Peterander, F. (2000). The best quality cooperation between parents and experts in early intervention. Infants & Young Children, 12(3), 32–45.
• Phillips, D.A., Shonkoff, J.P. (red.). (2000). From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhood Development. Washington, DC: National Academies Press.
• Protzko, J., Aronson, J., Blair, C. (2013). How to make a young child smarter: Evidence from the database of raising intelligence. Perspectives on Psychological Science, 8, 25–40.
• Ramey, C.T., Ramey, S.L. (1998). Early intervention and early experience. American Psychologist, 53(2), 109–120.
• Roskam, I., Stievenart, M., Tessier, R., Muntean, A., Escobar, M.J., Santelices, M.P., Pierrehumbert, B. (2014). Another way of thinking about ADHD: The predictive role of early attachmentdeprivation in adolescents’ level of symptoms. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 49(1), 133–144.
• Rutter, M. (1973). Maternal deprivation. Handbook of Parenmting, 14, 181–202.
• Ryan, R.M., Deci, E.L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 1(52), 141–166.
• Ryan, R.M., Huta, V., Deci, E.L. (2013). Living well: A self-determination theory perspective on eudaimonia. W: Delle Fave, A. (red.), The Exploration of Happiness (s. 117–139). Dordrecht: Springer Netherlands.
• Ryff, C. (2013). Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and Psychosomatics, 83(1), 10–28.
• Ryff, C.D., Boylan, J.M. (2016). Linking happiness to health: Comparisons between hedonic and eudaimonic well-being. Handbook of Research Methods and Applications in Happiness and Quality of Life, 53–70.
• Saint-Exupéry, A., de (2012). Twierdza. Warszawa: Wydawnictwo Muza SA.
• Schalock, R.L. (2004). The emerging disability paradigm and its implications for policy and practice. Journal of Disability Policy Studies, 14, 204–215
• Schalock, R. i in. (2010). Intellectual Disability. Definition, Classification, and Systems of Support. 11th Edition. Washington: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
• Seligman, M.E. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media Rodzina.
• Seligman, M.E. (2012). Flourish: A Visionary new Understanding of Happiness and Well-being. Simon and Schuster.
• Shogren, K.A., Wehmeyer, M.L. (2015). A frame-work for research and intervention design in sup-ported decision-making. Inclusion, 3, 17–23.
• Shogren, K.A., Wehmeyer, M.L., Lassmann, H., Forber-Pratt, A.J. (2017). Supported decision making: A synthesis of the literature across intellectual disability, mental health, and aging. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 52(2), 144–157.
• Summers, J.A., Brotherson, M.J., Erwin, E.J., Maude, S.P., Palmer, S.B., Haines, S.J., Stroup- Rentier, V., Wu, H.Y., Peck, N.F., Zheng, Y.Z. (2014). Family reflections on the foundations of self-determination in early childhood. Inclusion, 2(3), 175–194.
• Swain, J., French, S. (2000). Towards an affirmation model of disability. Disability and Society, 15, 4, 569–582.
• Taylor, Ch. (2001). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej. Warszawa: WN PWN.
• Wolfensberger, W. (1972). The Principles of Normalization in Human Services. Toronto: National Institute on Mental Retardation.
• Wood, D., Bruner, J.S., Ross, G. (1976).The role of tutoring in problem solving. Journal of Child Psychology and Child Psychiatry, 17, 89–100.
• Wygotski, L.S. (1978). Narzędzie i znak w rozwoju dziecka. Warszawa: PWN.
• Zigler, E.F., Finn-Stevenson, M., Stern, B.M. (1997). Supporting children and families in the schools: The School of the 21st Century. American Journal of Orthopsychiatry, 67(3), 396–407.
• Zigler, E., Finn-Stevenson, M. (2007). From research to policy and practice: The school of the 21st century. American Journal of Orthopsychiatry, 77, 175–181.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0010.8013