O kontekstach kulturowych polskich przekładów powieści Les Misérables Wiktora Hugo (publikowanych w latach 1862‑2012)

• Authors: Warchoł Jadwiga

Title variants

EN

The cultural contexts of the Polish translations of V. Hugo’s novel Les Misérables (published in the years 1862-2012)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article discussed both extra- and intra-textual cultural contexts of translation. Very important extra-textual cultural context for Polish translations of V. Hugo’s Les Misérables has to do with the the way they have been published and whom for: initially in the press, then in a paper book as complete versions or truncated ones, as a paraphrase, finally, since 2000, as well as e-books and audio-books; for simple or rather intellectual readers. Recreating the chronology of series of published translations since the first one in 1862, we can observe the primary role of publishers and editors in relation to translators, the more they were among them well-known writers – J.I. Kraszewski (publisher) and J. Iwaszkiewicz (editor). The first translation was collective, because of the publishing cycle serialized in press and the length of the original .But the names of translators were given, including in the first book released. In the next editions often the names of translators were omitted and sometimes the published text was a compilation of several translations. So first the translation of E. Sulicki and F. Faleński, the one by W. Limanowska coexist in 2000th years with the new one of K. Byczewska, first time published in 1956 in the PIW. Then we try to perceive the cultural intra-textual contexts by analyzing how many culturally significant elements of the original have been translated in diachronico-synchronic series of Polish translations. This analysis seems to confirm that the type of publishers has a major impact on cohesion (integral or abridged version), semantic and linguistic quality of those translations. The sign of intersection of extra- and intra-textual factors is undoubtedly censorship interference in translations, at first with a predominance of the socio-political one, until, in the Iskry edition of 1954, in which there is a noticeable censorship of the author’s convictions including religious and moral ones.

Keywords

EN

Polish translations of Les Misérables; series of translations; diachronic; synchronic; cultural contexts; publishers

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Między Oryginałem a Przekładem
• Year: 2014
• Volume: 26
• Pages: 27-52

Contributors

author

Warchoł Jadwiga

• Uniwersytet Śląski

References

• Estreicher, K. (jun.), (1972), Bibliografia polska XIX stulecia, PIW, Warszawa.
• Barańska, M., Bobrowic, A., Gołębiowska, K. (red. tomu) (2009), Bibliografia polska 1901-1939, t. 12: Hom-Jac, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
• Filiacje wydań przed i po 1989 roku i ich dostępność w bibliotekach: [on-line] http://w.bibliotece.pl – 29.09.2013.
• Hugo, V. (1996), Les Misérables, t. 1-3, Texte intégral, Booking International, Paris.
• Hugo, W. (1862), Nędznicy, z francuskiego E. Sulickiego, część pierwsza Fantine, t. 1, Nakładem G. Gebethnera i R. Wolffa, Warszawa.
• Hugo, W. (1862), Nędznicy, przekład z francuskiego F. Faleńskiego, część trzecia Mariusz, tom 5, nakładem G. Gebethnera i R. Wolffa, Warszawa.
• Hugo, W. (1881), Nędznicy, przekład Wincenty Limanowskiej, ¬t. 1-5, Księgarnia Polska, Lwów.
• Hugo, W. (1882), Nędznicy, przekład Wincenty Limanowskiej, t. 6-10, Księgarnia Polska, Lwów.
• Hugo, W. (1900), Nędznicy, t. 1-10, wyd. S. Bukowiecki, Warszawa.
• Hugo, W. (1925), Nędznicy: powieść z życia galerników, przeł. Z. Zaturski (ps. Leona Stenklara), t. 1-8, wyd. J. Przeworski, Warszawa.
• Hugo, W. (1928), Nędznicy: powieść, t. 1-10, w: idem, Dzieła, t. 7-16, pod red. J. Iwaszkiewicza ze słowem wstępnym J. Kaden-Bandrowskiego, Warszawa (Bydgoszcz „Biblioteka polska”), Bibljoteka Arcydzieł Literatury.
• Hugo, W. (1954), Nędznicy, oprac., posł. i objaśn. M. Żurowskiego, wyd. skrócone, przekład (z francuskiego) przejrzany i poprawiony przy współpracy H. Szumańskiej-Grossowej, t. 1-2, Iskry, Warszawa.
• Hugo, W. (1956), Nędznicy, przeł. K. Byczewska, posł. Z. Bieńkowski, t. 1-4, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Hugo, W. (2011-2012), Nędznicy, cz. 1-4, „dokument dźwiękowy”, [przeł. W. Limanowska], Wydawnictwo Aleksandria, Katowice.
• Doroszewski, W. (red.) (1962), Słownik Języka Polskiego, t. 4: L-Nić, PAN, Warszawa.
• Dubisz, S. (red.) (2008), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 3: K-Ó, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Linde, S.B. (1857), Słownik języka polskiego, t. 3: M-O, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów.
• Robert, P. et al. (1967), Dictionnaire de la langue française (petit Robert), Société du nouveau Littré, Le Robert, Paris.
• Bachórz J., Kowalczykowa, A. (red.) (1991), Słownik literatury polskiej XIX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Claudon, F. (red.) (1997), Encyklopedia romantyzmu, malarstwo, rzeźba, architektura, literatura, muzyka, przeł. H. Kęszycka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Czarnik, O. et al. (red.) (1996), Literatura polska 1918-1975, cz. I, t. 3: 1945-1975, w: Brodzka, A., Bujnicki, T., (red. całości) Literatura polska 1918-1975, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Dąmbska-Prokop, U. (red) (2000), Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Wydawnictwo WSJOiE Educator, Częstochowa.
• Krzyżanowski, J., Hernas, C. (red.) (1984), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1: A-M, PWN, Warszawa.
• Krzyżanowski, J., Hernas, C. (red.) (1985), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2: N-Ż, PWN, Warszawa.
• Balcerzan, E. (2010), Tłumaczenie jako „wojna światów”, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Barańczak, S. (2004), Ocalone w tłumaczeniu, wyd. III rozszerzone, Wydawnictwo a5, Kraków.
• Barrère. J.-B. (1952), Hugo, l’homme et l’oeuvre, Boivin et Cie, Paris.
• Barrère, J.-B. (1968), Wiktor Hugo, przeł. J. Parvi, PIW, Warszawa.
• Bourdieu, P. (2001), Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Universitas, Kraków.
• Brzozowski, J. (2011), Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Brzozowski, J., Filipowicz-Rudek M. (red.) (2010), Między oryginałem a przekładem, Universitas, Kraków, t. 16: Strategie wydawców, strategie tłumaczy.
• Bukowski, P., Heydel, M. (2009), W kręgu Translation Studies, w: eidem (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Znak, Kraków, s. 195-315.
• Dąmbska-Prokop, U. (1997), Śladami tłumacza: szkice, Educator–Viridis, Częstochowa–Kraków.
• Even-Zohar, I. (1990), „Polysystem Studies”, [on-line]
• http://www.tau.ac.il/~itamarez/works/books/ez-pss1990.pdf – 29.09.2013.
• Gaszyńska-Magiera, M. (2011), Recepcja przekładów literatury iberoamerykańskiej w Polsce w latach 1945-2005 z perspektywy komunikacji międzykulturowej, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Jarniewicz, J. (2007), „Horror vacui, czyli poetyka nadmiaru w przekładzie literackim”, w: Kubińska, O., Kubiński, W. (.), Przekładając nieprzekładalne. O wierności. Materiały z I Międzynarodowej Konferencji Translatorycznej, Gdańsk–Elbląg, Wydawnictwo UG, Gdańsk, s. 139-150.
• Kieniewicz, S. (1971), Les insurrections polonaises du XIXe siècle et le problème de l’aide de la France, PWN, Warszawa (Conférence au Centre Scientifique de Paris de l’Académie Polonaise des Sciences le 24 avril 1970).
• Kieniewicz, S. (1972), Powstanie styczniowe, PWN, Warszawa.
• „Lacroix, Albert” (2007), hasło w: Dictionnaire encyclopédique du livre, t. 2, Cercle de la librairie, Paris, s. 675.
• Legeżyńska A. (1999), Tłumacz i jego kompetencje autorskie, PWN, Warszawa.
• Nowicka-Jeżowa, A., Knysz-Rudzka, D. (red.) (1997), Przekład literacki. Teoria – Historia – Współczesność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Oseki-Dépré, I. (1999), Théories et pratiques de la traduction littéraire, Armand Colin, Paris.
• Parvi, J. (1992a), „Victor Hugo et ses lecteurs polonais au XIXe siècle”, w: idem, Révolution indépendance romantisme. Contributions à l’histoire des idées au XIX siècle, Wydawnictwo UW, Warszawa, s. 69-76.
• Parvi, J. (1992b), „La Pologne dans les «Misérables»”, w: idem, Révolution indépendance romantisme. Contributions à l’histoire des idées au XIX siècle, Wydawnictwo UW, Warszawa, s. 77-80.
• Rudnicka, J. (1952), „Pierwszy przekład polski powieści Wiktora Hugo «Les Misérables»”, Zeszyty Wrocławskie, Wrocław, nr 2, s. 74-80.
• Skibińska, E. (1999), Przekład a kultura. Elementy kulturowe we francuskich tłumaczeniach „Pana Tadeusza”, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Skibińska, E. (2008), Kuchnia tłumacza. Studia o polsko-francuskich relacjach przekładowych, Universitas, Kraków.
• Skibińska, E. (2010), „Przekład literacki w Polsce po roku 1989. Strategie wydawców (na przykładzie literatury francuskiej)”, w: Brzozowski, J. Filipowicz-Rudek, M. (red.), Między oryginałem a przekładem, t. 16: Strategie wydawców, strategie tłumaczy, Universitas, Kraków, s. 25-38.
• Skibińska, E. (2011), „Konwicki z okładki. O wydawniczych paratekstach francuskich przekładów powieści Tadeusza Konwickiego”, w: Skibińska, E., (red.), Między oryginałem a przekładem, t. 17: Parateksty przekładu, Universitas, Kraków, s. 179-192.
• Tabakowska, E. (1999), O przekładzie na przykładzie. Rozprawa tłumacza z „Europą” Normana Daviesa, Znak, Kraków.
• Tabakowska, E. (2009), Tłumacząc się z tłumaczenia, Znak, Kraków.
• Venuti L. (2013), Translation Changes Everything: Theory and Practice, Routledge, London & New York [publikacja dostępna w wersji elektronicznej Amazon, Kindle].
• Żurowski, M. (2007a), „«Pani Bovary»” i rozwój powieści nowoczesnej”, w: idem, Między renesansem a awangardą. O literaturze europejskiej z perspektywy komparatysty, PWN, Warszawa, s. 249-274.
• Żurowski, M. (2007b), „Stendhal i powieść francuska dziewiętnastego wieku”, w: idem, Między renesansem a awangardą. O literaturze europejskiej z perspektywy komparatysty, PWN, Warszawa, s. 225-248.

Identifiers

DOI

10.12797/MOaP.20.2014.26.03