Sztukocentryzm w Rozważaniach nad Estetycznym Doświadczeniem Natury

• Authors: Milczarczyk Paula

Title variants

Art-centered Considerations on the Aesthetic Experience of Nature

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł ma na celu przedstawienie problematyki związanej z relacją między naturą a sztuką, w kontekście estetycznego doświadczenia codzienności. Za przedmiot analizy obrany zostaje, w szczególności, przypadek uwikłania kategorii artystycznych w potoczne doświadczenie natury – patrzenie na świat oraz rozumienie przez pryzmat sztuki. W pierwszej części tekstu zrekonstruowana zostaje historia filozoficznego toposu „świata jako dzieła sztuki:” od starożytności do nowożytnych propozycji estetycznych. Druga część poświęcona zostaje przywołaniu założeń dwóch najdynamiczniej rozwijających się subdyscyplin współczesnej estetyki filozoficznej: estetyki codzienności oraz estetyki środowiskowej. Analiza skierowana zostanie w kierunku tego, jakie konsekwencje niosą za sobą owe założenia w kwestii zapośredniczenia doświadczenia w schematach związanych ze sztuką (stanowiska sztukocentryczne oraz anty-sztukocentryczne). W ostatniej części artykułu zestawione zostają orientacje estetyczne wynikające z dwóch różnych podejść do tego rodzaju doświadczenia: afirmatywne stanowisko Thomas’a Leddy'ego oraz krytyczne Arnolda Berleanta.

EN

The main aim of this paper is to present issues related to the relationship between nature and art, in the context of the aesthetic experience of everyday life. The subject of the analysis is, in particular, the case of entanglement of artistic categories into the common experience of nature - looking at the world and understanding through the prism of art. In the first part, the history of the philosophical topos of „the world as a work of art” is reconstructed: from antiquity to the modern aesthetic proposals. The second part recalls the assumptions of the two most dynamically developing subdisciplines of the contemporary philosophical aesthetics: everyday aesthetics and environmental aesthetics. Here, the analysis is directed towards the consequences of these assumptions regarding the mediation of experience in art related schemes (art-centered and non art-centered positions). In the last part of the paper are summarized the aesthetic orientations resulting from two different approaches to this type of experience: the affirmative position of Thomas Leddy and the critical one of Arnold Berleant.

Keywords

PL

natura; sztuka; estetyka sztukocentryczna; estetyka środowiskowa; estetyka codzienności

EN

nature; art; art-centered aesthetics; environmental aesthetics; everyday aesthetics

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
• Journal: Sztuka i Dokumentacja
• Year: 2019
• Issue: 20
• Pages: 85-93

Contributors

author

Milczarczyk Paula

• Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa

References

• Adorno, Theodor W. Teoria estetyczna. Tłum. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994.
• Berleant, Arnold. „Transformations in Art and Aesthetics.” W Aesthetics of Everyday Life: East and West, red. Liu Yuedi i Curtis L. Carter, 2–14. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, 2014.
• Caillois, Roger. Odpowiedzialność i styl. Tłum. Jan Błoński et al. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
• Gołaszewska, Maria. Zarys estetyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984.
• Hegel, Georg W. F. Wykłady o estetyce. Tłum. Janusz Grabowski i Adam Landman. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964.
• Chałupniak, Radosław. Arcydzieła malarstwa w katechezie. Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2013.
• Leddy, Thomas. The Extraordinary in the Ordinary: The Aesthetics of Everyday Life. Peterborough: Broadview Press, 2012.
• Leddy, Thomas. „A Defense of Art-Based Appreciation of Nature.” Environmental Ethics vol. 27, no. 3 (2005): 299–315.
• Morawski, Stefan. „O estetycznym i pozaestetycznym przeżyciu wobec natury (czyli o ucieczce od życia albo powrocie do źródeł.” W Idem, Na zakręcie. Od sztuki do po-sztuki, 200–209. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1985.
• Ossowski, Stanisław. U podstaw estetyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966.
• Saito, Yuriko. Everyday Aesthetics. Oxford: Oxford University Press, 2008.
• Schelling, Friedrich W. J. „O stosunku sztuk plastycznych do przyrody.” W Filozofia sztuki. Tłum. Krystyna Krzemieniowa, 473–517. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.
• Wilkoszewska, Krystyna. „Estetyka pragmatyczna.” W Estetyki filozoficzne XX wieku, red. Krystyna Wilkoszewska, 115–132. Kraków: Universitas, 2000.